ભેગો આનંદ છે, વીતરાગતા છે, પ્રભુતા છે, સ્વચ્છતા છે–એમ અનંતધર્મો–
સહિત જ્ઞાન અનુભવમાં આવે છે. આવું જ્ઞાન ભગવાન આત્માને પ્રસિદ્ધ કરે
છે.
સંસારથી પાછી વાળી દીધી છે; સ્વભાવસન્મુખ થયેલા તે જીવો શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–આનંદ
આદિ અનંતગુણથી ગંભીર છે,–અનંત ગુણનું પરિણમન તેમની જ્ઞાનધારામાં વર્તી
રહ્યું છે.–આવું સમ્યક્ત્વનું આચરણ ચોથા ગુણસ્થાને પ્રગટ થાય છે, ને ત્યાં સંસાર
મર્યાદામાં આવી જાય છે. તે જીવ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ નિજગુણની
આરાધના વડે કર્મોની નિર્જરા કરીને અલ્પકાળમાં મોક્ષ પામે છે.
નિર્મોહપરિણામ છે તેની આરાધના તે ગુણની આરાધના છે, તે નિર્દોષ છે, તે
આનંદમય છે. ધર્મીને પણ જેટલા ચારિત્રમોહના દોષપરિણામ છે તેટલું દુઃખ જ છે,
તેનું વેદન તેની અવસ્થામાં છે; ને તે જ વખતે સમ્યક્ત્વાદિ નિજગુણની જેટલી
આરાધના છે તેટલું સુખ છે.–આમ સાધકને બંને ભાવોની ધારા (એક સુખરૂપ
ધારા, એક દુઃખરૂપધારા–એમ બંને ધારા) એક પર્યાયમાં વર્તતી હોય છે. તેને જેમ
છે તેમ જાણવી જોઈએ.
તેને હોય જ નહિ–એમ કોઈ કહે, તો તે બરાબર નથી. તેને પણ જેટલો મોહ છે તેટલો
દોષ છે ને તેટલું દુઃખ પણ છે. અને તે વખતે જ રાગથી ભિન્ન દુઃખથી ભિન્ન એવી જે
જ્ઞાનચેતના તેને પરિણમી રહી છે તેટલું સુખ પણ તેને નિરંતર વર્તી રહ્યું છે. આવી
આશ્ચર્યકારી સાધકદશા છે.