થઈ જાય; પુણ્યભાવો પણ સંકોચ–વિકાસ સ્વભાવવાળા છે, તેનો વિકાસ દેખાય તે
કાંઈ સદા વિકાસરૂપ નથી રહેતો, અલ્પકાળમાં પાછો પલટો થઈ જાય છે. પણ
આત્માનો જે વિકાસ અંદરની શક્તિમાંથી પ્રગટ્યો તે કદી હાનિ કે સંકોચ પામે
નહિ. કેવળજ્ઞાનાદિ લક્ષ્મી પ્રગટી તેનો વિકાસ અનંત–અનંતકાળ સુધી એવો ને
એવો જ રહ્યા કરે છે, તે કેવળજ્ઞાન કદી કરમાતું નથી.
શુદ્ધઆત્માને જે જાણે છે તે તેનું સેવન કરે જ છે, ને તે રાગનું સેવન છોડે જ છે,
એટલે તેને શુદ્ધપર્યાયરૂપ પરિણમન થાય જ છે.–આવા જીવની ચૈતન્યપરિણતિમાં
જે શક્તિઓ ઊલ્લસે છે તેનું આ વર્ણન છે. સત્ ‘છે’ તેનું આ વર્ણન છે.
આત્મા માને છે, એટલે ઈંદ્રિયાતીત જ્ઞાનનું કાર્ય તેને વિશ્વાસમાં આવતું નથી.
ઈંદ્રિયજ્ઞાનને જ આત્મા માનીને તે અતીન્દ્રિયઆત્માનો અનાદર કરે છે.
વખતે રહેતું નથી. અરે જીવ! ભગવાન સર્વજ્ઞપરમાત્મા આ તને તારી મોક્ષની
વિભૂતિ દેખાડે છે. ઈંદ્રિયજ્ઞાનથી જ કામ કરનારો તું નથી, તારામાં તો સ્વયં પોતે
પોતાને સ્વસંવેદનવડે પ્રત્યક્ષ કરવાની તાકાત છે. આત્માને સ્વસંવેદનવડે પ્રત્યક્ષ
કરવામાં બીજા કોઈનું આલંબન રહેતું નથી, પ્રકાશશક્તિના બળે આત્મા પોતે
પોતાને પ્રત્યક્ષ કરવાનું કામ કરે છે. શક્તિના સ્વસંવેદનવડે આત્મપ્રભુ આનંદના
ઝુલે ઝૂલે છે.
ઈંદ્રિયોનું નિમિત્તોનું રાગનું કે ઈંદ્રિયજ્ઞાનનું આલંબન રહેતું નથી. દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય
ત્રણેમાં પ્રકાશશક્તિ હોવાથી તે પ્રત્યક્ષ થાય છે, એવો દેખતો ભગવાન આત્મા છે.
આત્મા