* પોતાની પર્યાયને વસ્તુ પોતે કરે છે, કોઈ બીજું તેને કરતું નથી; વસ્તુ પોતે
જિનપ્રવચનમાં જેવું પ્રકાશ્યું છે તેવું જગતમાં બીજે ક્યાંય નથી.
કે–જેમ ઘંટી–વસ્તુ તે એકલા વજનરૂપ નથી, તેમાં બીજા અનેક ધર્મો (સ્પર્શ–
રંગ વગેરે) પણ છે; એ રીતે ઘંટી તે એકલી વજનરૂપે નથી, તેમજ એકલો
વજનગુણ તે જ આખી ઘંટી નથી;–આ પ્રકારે તે ઘંટીને અને વજનગુણને
લક્ષણભેદ છે, પણ સત્તાભેદ નથી. સત્તાએ તો ઘંટીને અને વજનને એકત્વ છે,
જુદાઈ નથી.
તેમ એક આત્મવસ્તુમાં દ્રવ્યપણું–ગુણપણું–પર્યાયપણું એકસાથે છે; તેમાં આખી
આત્મવસ્તુ કોઈ એક જ (જ્ઞાન વગેરે) ગુણરૂપ નથી, તેમાં બીજા (આનંદ
વગેરે) અનંત ધર્મો પણ છે; એ રીતે આખી વસ્તુ એક જ ગુણરૂપ નથી; તેમ જ
એક જ (જ્ઞાનાદિ) ગુણ તે આખી વસ્તુ નથી;–આ પ્રકારે વસ્તુને અને તેના
ગુણને લક્ષણભેદ ભલે હો, પણ સત્તાભેદ નથી; એક જ સત્તામાં બધું સમાઈ
જાય છે, એટલે સત્તા અપેક્ષાએ તો આત્મવસ્તુને અને તેના ગુણ–પર્યાયોને
પોતાના સત્ ગુણ–પર્યાયોથી આત્મા જુદો પડી શકે નહિ. અભેદ અનુભૂતિમાં
પર્યાય ગૌણ છે પણ અભાવરૂપ નથી.
પોતામાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયને કથંચિત્ ભિન્નતા ને કથંચિત્ એકતા.–અહો, આવું
અદ્ભુત વસ્તુસ્વરૂપ સર્વજ્ઞદેવે પ્રકાશ્યું છે, સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જ તેને જાણે છે.
વર્તે