: ૪૦ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૫૦૧
• પોતાના સમસ્ત ગુણ–પર્યાયોને પોતામાં જ સમાવીને •
એકત્વભાવનામાં ઝૂલતો શુદ્ધઆત્મા પ્રશંસનીય છે
જ્ઞાનચેતના–લક્ષણ દ્વારા જેણે પોતાના આત્માને સમસ્ત
પરદ્રવ્યોથી અત્યંત જુદો જાણ્યો છે, અને પરના સંબંધ વગરના
પોતાના જે શુદ્ધ ગુણ–પર્યાયરૂપ વિશેષો, તેને પોતાનામાં જ
સમાવીને જેણે એકત્વ પ્રાપ્ત કર્યું છે, તે એકત્વભાવનામાં ઝુલતો
શુદ્ધોપયોગી આત્મા ધન્ય છે–પ્રશંસનીય છે. એ વાત આચાર્ય
કુંદકુંદપ્રભુએ પ્રવચનસારની ૧૨૬ મી ગાથામાં બતાવી છે. પૂ. ગુરુદેવ
સોનગઢ પધારતાંવેંત જેઠ સુદ સાતમથી આવા એકત્વસ્વરૂપ સુંદર
આત્માનું શ્રવણ કરતાં મુમુક્ષુઓ અનેરી શાંતિ અનુભવતા હતા.
આત્માનું પરદ્રવ્યથી ભિન્નપણું ને જ્ઞાનસ્વરૂપથી તન્મયપણું નક્કી કરતાં સ્વજ્ઞેય–
સ્વરૂપ શુદ્ધાત્મતત્ત્વની ઉપલબ્ધિ થાય છે, તે અભિનન્દનીય છે,–એમ ૧૨૬ મી ગાથામાં
કહ્યું છે.
શુદ્ધઆત્માની ઉપલબ્ધિ કોને થાય છે? અથવા સ્વજ્ઞેયરૂપ કેવા આત્માને
જાણવાથી શુદ્ધઆત્માની પ્રાપ્તિ થાય છે–તે વાત આ ૧૨૬ મી ગાથામાં આચાર્યદેવે
અલૌકિક રીતે સમજાવી છે.
“ જે પુરુષ એ રીતે કર્તા–કર્મ–કરણ અને કર્મફળ આત્મા એકલો જ છે એમ
નિશ્ચય કરીને ખરેખર પરદ્રવ્યરૂપે પરિણમતો નથી તે જ પુરુષ, પરદ્રવ્ય સાથે સંપર્ક જેને
અટકી ગયો છે અને દ્રવ્યની અંદર પર્યાયો જેને પ્રલીન થયા છે એવા શુદ્ધઆત્માને
ઉપલબ્ધ કરે છે.” (ગાથા ૧૨૬ ટીકા)
જ્યાં શુદ્ધદ્રવ્યનું જ નિરૂપણ હોય, એટલે કે એકલા પોતાના આત્માને જ
સ્વજ્ઞેયપણે જોવામાં આવે, ત્યાં તે શુદ્ધદ્રવ્યમાં પરદ્રવ્યના સંપર્કનો અભાવ છે અને
પર્યાયો દ્રવ્યની અંદર પ્રલીન થઈ ગયા છે તેથી આત્મા શુદ્ધપણે અનુભવમાં આવે છે.
–અને તે પ્રશંસનીય છે.
જ્ઞાનપર્યાયને અંતરમાં લીન કરીને જ્ઞાનસ્વરૂપ પોતાના આત્માને સ્વજ્ઞેય બનાવ્યો,
ત્યાં સ્વજ્ઞેયના એકત્વમાં કર્તા–કર્મ–કરણ અને તેનું ફળ એ બધુંય અભેદપણે સમાઈ