: ૪૪ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૫૦૧
તે ધન્ય છે કૃતકૃત્ય છે શૂર–વીર ને પંડિત છે;
–સમ્યક્ત્વ–સિદ્ધિકર અહો! સ્વપ્નેય નહિ દુષિત છે.
પ્રશ્ન:–કેવળીભગવાનના ગુણોની સ્તુતિ કઈ રીતે થાય?
ઉત્તર:–આત્માના જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકાગ્રતાવડે મોહને જીતવાથી કેવળીભગવાનની
સાચી સ્તુતિ થાય છે. અતીન્દ્રિયજ્ઞાનરૂપ થયેલા સર્વજ્ઞની સ્તુતિ
અતીન્દ્રિયજ્ઞાન વડે જ થઈ શકે; ઈન્દ્રિયો વડે કે રાગવડે થઈ શકે નહિ.
પ્રશ્ન:–ગૃહસ્થ સમ્યગ્દ્રષ્ટિનો આત્મા ખરેખર શેમાં વસે છે?
ઉત્તર:–સ્વઘર એવું જે પોતાનું શુદ્ધ ચૈતન્યતત્ત્વ તેના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયમાં જ ખરેખર
ધર્મી વસે છે; રાગમાં કે પરમાં પોતાનો વાસ તે માનતા નથી, તેને તે પરઘર
સમજે છે.
પ્રશ્ન:–ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહેલા જીવને આત્માનો અનુભવ ને ધ્યાન હોય?
ઉત્તર:–હા; ધર્મીને ગૃહસ્થપણામાં પણ આત્માનો અનુભવ અને ધ્યાન હોય છે; એના
વગર સમ્યગ્દર્શન જ સંભવે નહિ. ગૃહસ્થને પાંચ ગુણસ્થાન કહ્યાં છે, તેમાં
ચોથા ગુણસ્થાનથી જ આત્મઅનુભવ થાય છે; ત્યારથી જીવ સાચો જૈનધર્મી
થાય છે; ને પછી વ્રતી થઈને પંચમ ગુણસ્થાનની શુદ્ધતા પ્રગટ કરતાં તેને
શ્રાવકધર્મી કહેવાય છે. મુનિદશા તો તેનાથી પણ ઊંચી છે. સમ્યગ્દર્શન તથા
આત્મઅનુભવ વગર આવી કોઈ દશા હોતી નથી.
આવી આત્મઅનુભૂતિનું સ્વરૂપ બતાવનાર વીરશાસન આપણે મહાભાગ્યથી
પામ્યા છીએ; તો મહાવીરભગવાનના ૨૫૦૦–વર્ષીય નિર્વાણમહોત્સવમાં આવી
આત્મઅનુભૂતિ જરૂર કરો, અને તેના દ્વારા આત્મજીવન ઉજ્વળ કરીને જૈનશાસનને
શોભાવો.
* પર્યાય વગરના એકાંતધ્રુવનું ધ્યાન થઈ શકે?
–ના; ધ્યાનતો ‘સત્’ નું હોય; ને સત્ તો હંમેશાં ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવસ્વરૂપ છે.
એવું તો કોઈ સત્ નથી કે જે એકાંત ધ્રુવ હોય.
જ્યાં ધ્યાતા–ધ્યાન–ધ્યેયનો ભેદ નથી રહેતો ત્યાં જ સાચું ધ્યાન છે;
જ્યાં ધ્યેય–ધ્યાન–ધ્યાતાનો ભેદ છે ત્યાં ધ્યાન નથી.
* દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય વચ્ચે કોઈ પ્રકારે પ્રદેશભેદ છે?