: ભાદરવો : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૨૫ :
દેવલોકમાં લઈ જાય છે તથા તે જ દુઃખનો ક્ષય કરીને મોક્ષ પમાડે છે.
૭૯. હે ભવ્ય! સર્વ આદરપૂર્વક પ્રયત્ન વડે શરીરથી ભિન્ન એકલા જીવને જાણો!
– કે જે જીવને જાણતાં વેંત જ અન્ય બધા પદાર્થો હેયરૂપ પ્રતિભાસે છે.
દેહ અનેક, જીવ એકલો, બંને જુદા જાણ;
સુખ–દુઃખ ભોક્તા એકલો, જાણી કરો કલ્યાણ.
[ચોથી એકત્વ–અનુપ્રેક્ષા પૂર્ણ]
જીવ એકલો જ મરે સ્વયં જીવ એકલો જન્મે અરે;
જીવ એકનું નીપજે મરણ, જીવ એકલો સિદ્ધિ લહે. (નિયમસાર)
૫. અન્યત્વ–અનુપ્રેક્ષા
કર્મોદયજનિત સંયોગો તેમજ પરભાવોથી પણ ખરેખર આત્માનું
સ્વરૂપ જુદું છે–એમ ત્રણ ગાથા દ્વારા અન્યત્વ બતાવીને, પરથી ભિન્ન
આત્મસ્વરૂપના સેવનનો ઉપદેશ આપ્યો છે.
૮૦. કર્મના ઉદયવશ જીવ જે શરીરને ગ્રહણ કરે છે તે ભિન્ન છે, માતા પણ અન્ય છે,
સ્ત્રી પણ અન્ય છે અને પુત્ર પણ અન્ય જ છે. [–આ રીતે બધાને ભિન્ન
જાણીને હે જીવ! તારા એકત્વની ભાવના ભાવ.]
૮૧. એ રીતે બાહ્ય દ્રવ્યોને પોતાના સ્વરૂપથી ભિન્ન જાણતો હોવા છતાં મૂઢ જીવ
તેમાં જ રાચે છે.
૮૨. જે દેહને જીવસ્વરૂપથી તત્ત્વત: ભિન્ન જાણીને, આત્માના સ્વરૂપને સેવે છે–તેને
જ અન્યત્વભાવના કાર્યકારી છે.
નિજ આત્માથી ભિન્ન પર, જાણે જે નર દક્ષ,
ભાવે આતમ–ભાવના, તે શિવ લહે પ્રત્યક્ષ.
[પાંચમી અન્યત્વઅનુપ્રેક્ષા સમાપ્ત]
ઉપયોગમાં ઉપયોગ, કો ઉપયોગ નહીં ક્રોધાદિમાં;
છે ક્રોધ ક્રોધમહીં જ નિશ્ચય, ક્રોધ નહીં ઉપયોગમાં.
– ભગવત કુંદકુંદ