ધ્રુવતત્ત્વને ધર્મીજીવ અંતરમાં દેખે છે; તે ધ્રુવને ધ્યાવે છે; તેને પર્યાયમાં પણ શુદ્ધતા
થઈ જાય છે. તેણે શુદ્ધાત્માને ઉપલબ્ધ કર્યો. આવો આત્મા તે ધ્યાનનું ધ્યેય છે, તે
જ્ઞાતાનું સ્વજ્ઞેય છે ને તે દ્રષ્ટિનો વિષય છે.
ધ્રુવના ધ્યાનમાં અતીન્દ્રિયઆનંદનું વેદન છે. જ્યાં અતીન્દ્રિયઆનંદ નથી ત્યાં
ધ્યાન પણ નથી.
તેનાથી આત્માને અભિન્નતા હોવાથી એકતા છે, એકતા હોવાથી શુદ્ધતા છે, ને
શુદ્ધતાને લીધે ધ્રુવતા છે. ધ્રુવ હોવાથી ઉપલબ્ધ કરવા યોગ્ય છે. ઉત્પાદ–વ્યય
પર્યાય પરથી ખસીને સ્વમાં અંતર્મુખ થઈને આવા ધ્રુવઆત્માને પોતામાં
ઉપલબ્ધ કરે છે.
પ્રગટ્યો, તેને શુદ્ધઉપયોગરૂપ ધ્યાન પણ કહેવાય, અને તેને જ ધ્યેયરૂપ પરમ
પારિણામિકભાવ પણ કહેવાય.–એમ એકાર્થવાચક ઘણાં નામોથી તેનું વર્ણન
દ્રવ્યસંગ્રહની ૫૬ મી ગાથામાં કર્યું છે. વસ્તુસ્વરૂપ સમજીને કોઈ પણ નામથી
તેને ઓળખાય–તેમાં ધર્મી મુંઝાતા નથી. શાસ્ત્રોમાં નયોની ઘણી વિવક્ષાઓ
હોય છે. ઈન્દ્રજાળ જેવા તે નયોમાં ધર્મી જીવ મુંઝાતા નથી; નિર્વિકલ્પ
અનુભૂતિમાં ધ્રુવજ્ઞાયકભાવને પકડતાં તે બધી ઈન્દ્રજાળ સંકેલાઈ જાય છે
એટલે કે નયપક્ષના વિકલ્પો દૂર થઈ જાય છે, પરમ ચૈતન્યતત્ત્વ જ સ્ફુરાયમાન
થાય છે. આવી અનુભૂતિ તે જ મહાવીરભગવાનનો માર્ગ છે. મહાવીર–
ભગવાનના અઢીહજારવર્ષીય નિર્વાણમહોત્સવના આ મંગલવર્ષમાં વીરમાર્ગની
ખૂબ પ્રસિદ્ધિ હો!