પદાથોનાજ્ઞેયાકારો સાથે મિલિત થતું એટલે કે સર્વ જ્ઞેયોને જાણતું – એવું વિશદ –
સ્પષ્ટ અતીન્દ્રિયજ્ઞાન જેનો આકાર છે એવા જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને શ્રદ્ધે છે – જાણે
છે – અનુભવે છે તેને જ સમ્યગ્દ્રર્શન – જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ મોક્ષમાર્ગ હોય છે. અહો,
સ્વ–પરને જાણનારું અતીન્દ્રિયજ્ઞાન જેનો આકાર છે, તે જેનું સ્વરૂપ છે એવા
આત્મતત્ત્વની શ્રદ્ધા તે તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધા છે, તે સમ્યગ્દ્રર્શન છે. આવી તત્ત્વાર્થ
શ્રદ્ધાનવાળો જીવ સાતે તત્ત્વોને બરાબર જાણતો થકો, કદી સ્વચ્છંદી નહિ થાય;
સ્વતત્ત્વના આશ્રયે તે મોક્ષને સાધશે. એકકોર કષાયસમૂહ ને એકકોર જ્ઞાનરસ,
એ બંનેનું અન્યોન્ય મિલન હોવા છતાં, તે બંનેના અત્યંત સ્વભાવભેદને લીધે,
કષાયોને પોતાથી ભિન્ન નક્કી કરીને, કુશળ મલ્લની જેમ એકદમ અક્રમે તે
કષાયોનું મર્દન કરી નાંખે છે; વિશુદ્ધ જ્ઞાનદર્શનસ્વભાવમાં નિશ્ચળ થઈને કષાયોને
નષ્ટ કરે છે, – એવા જીવને સંયતપણું એટલે કે સાધુપણું હોય છે, તે જ ધર્મ છે ને
તે જ મોક્ષમાર્ગ છે.
ઉત્પાદ– વ્યય– ધ્રુવપણું સમજવું તે સર્વજ્ઞના અનેકાંતમાર્ગી જૈન સિવાય બીજા
કોઈ સમજી શકે તેવું નથી. – આ જિનમાર્ગનું રહસ્ય છે. વસ્તુને કોઈ એકાન્ત
નિત્ય માને, કોઈ એકાન્ત ક્ષણિક માને, પણ એકસાથે નિત્ય – અનિત્ય એવા બંને
સ્વરૂપી એક વસ્તુને જૈનો જ દેખે છે. –એ જ અનેકાન્તરૂપ સમ્યક્માર્ગ છે.