: ૭૦ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૫૦૧
પોતાના શુદ્ધદ્રવ્ય – શુદ્ધગુણ– શુદ્ધપર્યાયનો તે સ્વામી છે, ને તે તેનું ‘સ્વ’ છે. – તે
સિવાય જેટલા રાગાદિ અશુદ્ધભવો બાકી છે તેને પણ પોતાની પર્યાયનો અપરાધ
જાણીને ટાળવા માંગે છે. પરદ્રવ્યનું તો સ્વામીત્વ તેને કોઈ પ્રકારે નથી.
* આ સિદ્ધ.... આ સિદ્ધ... આ કેવળી... આ આનન્દરૂપ... આ પૂર્ણ સુખી
વીતરાગી... એમ સર્વ પ્રકારે સિદ્ધના સ્વરૂપને લક્ષમાં લેતાં રાગનો કોઈ અંશ
તો તેમાં આવતો નથી, એટલે તે પર્યાય રાગમાં ઊભી રહી શકે નહિ, તે ચેતના
રાગથી છૂટી પડીને અંર્તસ્વરૂપમાં પ્રવેશીને પોતાના અતીન્દ્રિય આત્માને જ
સિદ્ધસ્વરૂપે અનુભવી લ્યે છે.
* ‘અરિહંતને ઓળખતાં સમ્યક્ત્વ થાય છે. – ’ એમ તે વખતના જ્ઞાનકાર્યની
મુખ્યતા જોનાર કહે છે.
‘અરિહંતના લક્ષે રાગ થાય છે’ – એમ તે વખતના રાગની મુખ્યતા જોનાર
કહે છે.
ઉપર પ્રમો, જ્ઞાન અને રાગ બંને ભાવો વિચારદશામાં એકસાથે જેને વર્તે
છે, છતાં તે બંનેના કાર્યની ભિન્નતા જાણીને જે જ્ઞાનરસને પુષ્ટ કરતો જાય છે, ને
રાગનો રસ તોડતો જાય છે – તે મુમુક્ષુ છે, ને તેની મુમુક્ષુતાનું ફળ નિર્વિકલ્પ
સ્વાનુભૂતિ છે.
* જેણે અનંત સિદ્ધને સ્વીકાર્યા તે પર્યાય પોતામાં વિકલ્પને સહન નહીં કરી શકે;
તે અતીન્દ્રિય થઈને સ્વાનુભૂતિમાં ઝુકી જશે.
વાહ રે વાહ! રે ચેતના – પર્યાય તે કેવી! – કે અનંતાનંત સિદ્ધ ભગવાન
જેમાં સમાઈ શકે! – પણ એક વિકલ્પ જેમાં સગાઈ ન શકે! – અહા, એ તો
નિર્વિકલ્પ – અતીન્દ્રિય – સ્વસન્મુખી ચેતના છે.... તે આનંદ કરતી કરતી મોક્ષપુરી
તરફ દોડી જાય છે.
* સિદ્ધ અને અરિહંત જેવા નિજાત્મગુણોને જાણીને તેની અંતર્મુખ ઉપાસના તે
મોક્ષની નિશ્ચયભક્તિ છે.
અને તે મોક્ષગત પુરુષોના આત્મગુણોની ઓળખાણપૂર્વક તેનું પરમ
બહુમાન તે વ્યવહારભક્તિ છે.
ગુણની ઓળખાણ વગર સાચી ભક્તિ હોતી નથી.