ક્યારેક જ હોય છે. તે ધ્યાન વખતની વિશેષતા એ છે કે ધ્યાનપરિણતજીવ
પોતામાં દ્રવ્ય – ગુણ – પર્યાય સંબંધી કોઈ ભેદને દેખતો નથી. ધ્યાન કહો,
નિર્વિકલ્પઅનુભૂતિ કહો કે દ્રવ્યદ્રષ્ટિ કહો – તેના વિષયમાં કોઈપણ ગુણભેદ –
પર્યાયભેદ – ગુણસ્થાન– માર્ગણાસ્થાનો વગેરેનો સ્વીકાર નથી, તે ભેદ
વગરના અભેદરૂપ એક શુદ્ધ પરમતત્ત્વને જ દેખે છે – ધ્યાવે છે – અનુભવે
છે; તેમાં દ્વૈત જ પ્રતિભાસતું નથી. (આનો અર્થ એમ નથી કે આત્મામાં તે
વખતે ગુણ – પર્યાયો છે જ નહિ; વિદ્યમાન તો છે પણ અભેદ તત્ત્વની
અનુભૂતિમાં દ્રષ્ટિમાં તે કોઈ ભેદો દેખાતા નથી. સર્વોપરી એક ચૈતન્ય
પરમતત્ત્વ જ દેખાય છે.)
અનુભૂતિ, અતીન્દ્રિયભાવે સમસ્ત નિજભાવોને એકસાથે વેદે છે. અહા, એવા
વેદનવાળી ધ્યાનદશા કોઈ પરમ અદ્ભુત ઊંડી છે. તેથી તો તે અનુભૂતિને
‘આત્મા’ જ કહ્યો છે. ધ્યાનદશા વખતે ‘આ ધ્યાતા ને આ તેનું ધ્યેય’ એવી
ભેદ – પ્રક્રિયા હોતી નથી.
શુદ્ધોપયોગ, પરમપારિણામિકભાવ, જ્ઞાયકભાવની ઉપાસના, સમ્યક્ત્વનું
ધ્યાન, અતીન્દ્રિયઆનંદનું ધ્યાન, શુદ્ધનય, જૈનશાસનની અનુભૂતિ – એ
પ્રમાણે કોઈવાર દ્રવ્યપ્રધાન નામથી ને કોઈવાર પર્યાયપ્રધાન નામથી
ઓળખવામાં આવે છે, –ત્યાં જૈનશાસનના અનેકાન્તમાર્ગને શ્રીગુરુપ્રતાપે
જાણનારા મુમુક્ષુઓ મુંઝાતા નથી. અનેકાન્તના બળે ભગવતી –
વસ્તુવ્યવસ્થાને બરાબર ઓળખીને, જે રીતે આત્માને શાંતિનું વેદન થાય તે
રીતે તેઓ વર્તે છે. – અને આ જ મહાવીર ભગવાનના શાસનનો સર્વોત્કૃષ્ટ
ઉપકાર છે.
કરી છે, – જે નીચે મુજબ છે –