: ૭૨ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૫૦૧
अत्र योडसौ रागादि विकल्पउपाधिरहित समाधिलक्षण शुद्धोपयोगो
मुक्तिकारणं भणितः स तु शुद्धात्मद्रव्यलक्षणात् ध्येयभूतात्
शुद्धपारिणामिकभावात् अभेदप्रधान द्रव्यार्थिकनयेन अभिन्नो अपि भेदप्रधान
पर्यायार्थिकनयेन भिन्नः।
ધ્યાનરૂપ જે શુદ્ધપયોગ છે તેને, શુદ્ધાત્મદ્રવ્યલક્ષણરૂપ–ધ્યેયભૂત – શુદ્ધ–
પારિણામિકભાવથી અભિન્ન કહેવા તે અભેદપ્રધાન દ્રવ્યાર્થિકનય છે; અને તે
શુદ્ધોપયોગને ધ્યેયથી ભિન્ન કહેવો તે ભેદપ્રધાન પર્યાયાર્થિકનય છે.
* વસ્તુસ્વરૂપને પ્રમાણજ્ઞાન જાણે છે. અને શુદ્ધદ્રષ્ટિનો વિષય શું છે તેની
પણ તે પ્રમાણજ્ઞાનને ખબર છે જ; એટલે શુદ્ધદ્રષ્ટિનો વિષય પ્રમાણજ્ઞાનથી વિરુદ્ધ
નથી હોતો પણ તેને અનુકૂળ હોય છે. અને ધ્યાન પણ વસ્તુસ્વરૂપના જ્ઞાનઅનુસાર
હોય છે. જ્ઞાનવડે જાણેલી સત્યવસ્તુમાં ઉપયોગની એકાગ્રતા તે જ ધ્યાન છે.
અહો, વીરપ્રભુના અનેકાન્તશાસન– અનુસાર વસ્તુસ્થિતિ સમજનાર જીવો
જરૂર આત્મિકશાંતિને પામે છે.
* મોક્ષશાસ્ત્ર ગુજરાતી ટીકામાં શાસ્ત્રધારે ટીકાકાર લખે છે કે –
“દ્રવ્ય – ગુણ અને પર્યાય વસ્તુપણે અભેદ–અભિન્ન છે; નામ, સંખ્યા,
લક્ષણ અને પ્રયોજનની અપેક્ષાએ દ્રવ્ય, ગુણ અને પર્યાયમાં ભેદ છે, પરંતુ પ્રદેશથી
અભેદ છે. ’ (૫–૩૮)
“ગુણ અને દ્રવ્ય કંથચિત્ ભિન્ન છે, કથંચિત્ અભિન્ન છે, એટલે કે
ભિન્નાભિન્ન છે. સંજ્ઞા–સંખ્યા – લક્ષણ – વિષયાદિ ભેદથી ભિન્ન છે, વસ્તુપણે –
પ્રદેશ – પણે અભિન્ન છે.... ’ (૫–૪૨)
(આ રીતે વસ્તુના ધર્મોમાં સ્વરૂપભેદ હોવા છતાં પ્રદેશભેદ નથી – એમ
ઉપરોક્ત કથનનો આશય છે.)
(એક જ પ્રદેશી પરમાણુમાં, કે કાલાણુમાં એક જ સમયે ઉત્પાદ– વ્યય ધ્રુવ
ત્રણે પોતપોતાના સ્વરૂપે, એક જ પ્રદેશે કઈ રીતે રહેલાં છે! તેનો વિચાર કરવાથી
આ વિષય સ્પષ્ટ સમજાશે. તેમને સ્વરૂપભેદ કથંચિત્ છે, પણ પ્રદેશભેદ નથી.)
આત્મધર્મમાં આત્મહિત માટેના પ્રેરણાત્મક લેખ વગેરે સાહિત્ય વિશાળ
વાચકવર્ગને ઘણું કલ્યાણકારી અને આત્મહિતપોષક છે. સમગ્ર સાધર્મીવર્ગ તરફનો
વાત્સલ્યભાવ તેનાં મોખરે હોય છે. લાંબા વખત સુધી દેશ–વિદેશમાં સત્સાહિત્યની
અનેકપ્રકારે જે સેવા અને પ્રભાવના કરી, તે દ્વારા સાધર્મીઓ તરફથી પ્રેમભાવ
પ્રાપ્ત કર્યો, તે બદલ હરકોઈ તરફથી આપની કર્તવ્યનિષ્ટાને અને શુદ્ધ સેવાભાવને
અભિનંદન ઘટે છે. (લી. કેશવલાલ ડી. શાહ, એડવોકેટ ધાંગધ્રા)