: આસો : ૨૫૦૧ આત્મધર્મ : ૮૫ :
મુનિરાજનો વીતરાગભાવ જ પરમ અહિંસારૂપ હોવાથી તેને આપણે
પ્રશંસનીય કહેશું, ને તે જ મોક્ષનું કારણ કહેશું.
તે વીતરાગભાવની સામે ભૂંડનાં રાગભાવને આપણે ‘પરમ’ અહિંસા નહીં
કહીએ, અપિતુ તેને પણ ‘હિંસા’ ની કક્ષામાં જ મુકીશું. ભલે તે રાગને ‘પ્રશસ્ત’
વિશેષણ લગાડીએ તોપણ તેને હિંસા તો કહેવી જ પડશે, કેમકે જેટલો કષાય છે
તેટલી હિંસા છે. પીત્તળને પ્રશસ્ત વિશેષણ લગાડીને ‘પ્રશસ્ત – પીત્તળ’ એમ કહીએ
તેથી કાંઈ તે સુવર્ણની જાતમાં તો ન જ આવે; તેમ કોઈ રાગાદિ – હિંસાને પ્રશસ્ત
વિશેષણ લગાડીએ તેથી કાંઈ તે ‘અહિંસા’ ન બની જાય.
એટલે શુભરાગવાળો તે ભૂંડનો જીવ પણ, આગળ વધીને જ્યારે રાગ
વગરનો ચૈતન્યભાવ પ્રગટ કરશે ત્યારે જ તે વીતરાગભાવરૂપ અહિંસા – ધર્મમાં
આવશે, ને તે પરમ અહિંસા ધર્મ વડે તે મોક્ષને સાધશે. આ રીતે “अहिंसा परमो
धर्म” છે.
મુનિના વીતરાગભાવને અને ભૂંડના રાગભાવને આપણે એકકક્ષામાં નહીં
મુકી શકીએ, કેમકે બંનેની જાત એક – બીજાથી વિરુદ્ધ છે.
મુનિને મારવાના ભાવની અપેક્ષાએ બચાવવાનો ભાવ તે ઉત્તમ હોવા છતાં,
બંનેની એક કક્ષા છે. (જેમ એક જ વર્ગમાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓમાં એક પહેલો નંબર
હોય ને એક છેલ્લો નંબર હોય, – પણ બંનેની કક્ષા એક જ છે – તેમ.) વાઘ અને
ભૂંડ બંનેમાં જેટલા રાગાદિ કષાયભાવો છે તેટલી હિંસા છે; ને જ હિંસા છે તે
અહિંસા નથી એટલે ધર્મ નથી.
મુનિરાજનો વીતરાગભાવ તે અહિંસા છે, ને તે ધર્મ છે.
આવા વીતરાગ અહિંસા ધર્મનો જય હા.
*
ભગવાન મહાવીરે કહેલા આવા ‘પરમ અહિંસાધર્મ’ ને જાણવા માટે, અને
તેનું પાલન કરવા માટે, મુમુક્ષ જીવે પ્રથમ તો ચૈતન્યઉપયોગ અને રાગ એ બંનેનું
અત્યંત ભિન્નપણું જાણવું જોઈએ. ભિન્નપણું જાણે તો જ રાગ વગરના
શુદ્ધઉપયોગરૂપ અહિંસાધર્મને સાધી શકે.
– એવું ભિન્નપણું ક્યા પ્રકારે જાણવું? એમ અંતરમાં જિજ્ઞાસા જાગે તો, –
ભગવાન મહાવીરે અને તેમના શાસનમાં થયેલા સંતોએ તેવું ભિન્નપણું પોતાના