Page 377 of 394
PDF/HTML Page 401 of 418
single page version
shIlapAhuD][377
sIlan visayAN arI sIlan mokkhassa sovANan.. 20..
shIlan viShayANAmari shIlan mokShasya sopAnam.. 20..
kI shuddhatA hai, shIl hI viShayonkA shatru hai aur shIl hI mokSha kI sIDhI hai.
bhAvArtha––jIv ajIv padArthon kA gnAn karake usamen se mithyAtva aur kaShAyon kA
sanmukh prakRiti ho to tab is shIl hI ke tap Adik sab nAm hain–––nirmal tap, shuddha
darshan gnAn, viShay – kaShAyon kA meTanA, mokSha kI sIDhI ye sab shIl ke nAm ke artha hain, aise
shIl ke mahAtmya kA varNan kiyA hai aur yah keval mahimA hI nahIn hai in sab bhAvon ke
avinAbhAvIpanA batAyA hai.. 20..
Age kahate hain ki viShayarUp viSh mahA prabal hai–––
savvesin piviNAsadi visayavisan dAruNan hoI.. 21..
sarvAn api vinAshayati viShayavisan dAruNan bhavati.. 21..
artha––jaise viShay sevanarUpI viSh viShay–lubdha jIvon ko viSh denevAlA hai, vaise hI
ghor taevra sthAvar–jangam sab hI viSh prANiyon kA vinAsh karate hain tathApi in sab viShon men
viShayon kA viSh utkRuShTa hai tIvra hai.
bhAvArtha––jaise hastI mIn bhramar patang Adi jIv viShayon men lubdha hokar viShayon
viSh ghor jangam–sthAvaronun naShTa karatun sarvane,
Page 378 of 394
PDF/HTML Page 402 of 418
single page version
378] [aShTapAhuD ke viSh ho naShTa hote hain vaise hI sthAvar viSh moharA, somal Adik aur jangam kA viSh sarpa, ghoharA Adik kA–––in viShon se bhI prANI mAre jAte hain, parantu sab viShon men viShayon kA viSh ati hI tIvra hai.. 21.. Age isI kA samarthan karane ke liye viShayon ke viShakA tIvrapanA kahate hain ki––viShakI vedanA se to ekabAr maratA hai aur viShayon se sansAr men bhramaN karatA hai–––
visayavisaparihayA Nan bhamanti sansArakantAre.. 22..
viShayaviShaparihatA bhramanti sansArakAntAre.. 22..
artha––viSh kI vedanA se naShTa jIv to ek janma men hI maratA hai parantu viShayarUp
viShase naShTa jIv atishayatayA – bArabAr sansArarUpI van men bhramaN karate hain. (puNya kI aur
bhAvArtha––anya sapAradik ke viShase viShyon kA viSh prabal hai, inakI Asakti se aisA
Age kahate hain ki viShayon kI Asakti se chaturgati men dukh hI pAte hain–––
devesu vi dohaggan lahanti visayAsiyA jIvA.. 23..
deveShu api daurbhAgyan labhante viShayAsaktA jIvA.. 23..
artha––viShayon men Asakta jIv narakamen atyant vedanA pAte hain, tiryanchon men tathA
paN viShayaviShahat jIv to sansArakAntAre bhame. 22.
Page 379 of 394
PDF/HTML Page 403 of 418
single page version
shIlapAhuD][379 manuShyon men dukhon ko pAte hain aur devon men utpanna hon to vahAn bhI dubhArugyapanA pAte hain, nIch dev hote hain, isaprakAr chAron gatiyon men dukh hI pAte hain. bhAvArtha––viShayAsakta jIvon ko kahIn bhI sukh nahIn hai, paralok men to narak Adi ke dukh pAte hI hain parantu is lok men bhI inake devan karane men Apatti va kaShTa Ate hI hain tathA sevan se AkulatA dukh hI hai, yah jIv bhram se sukh mAnatA hai, satyArtha gnAnI to virakta hI hotA hai.. 23.. Age kahate hain ki viShayon ko chhoDane se kuchh bhI hAni nahIn hai––
tavasIlamant kusalI khavanti visayan vis va khalan.. 24..
tapa shIlamanta kushalA kShipante viShayan viShamiv khalan.. 24..
artha––jaise tuShon ke chalAne se, uDAne se manuShya kA kuchh dravya nahIn jAtA hai, vaise hI
tapasvI aur shIlavAn puruSh viShayonko khalakI tarah kShepate hain, dUr phenk dete hain.
bhAvArtha––jo gnAnI tap shIl sahit hai unake indriyon ke viShay khal kI tarah hain,
hain, vaise hI viShayon ko jAnanA. ras thA vah to gnAniyon ne jAn liyA tab viShay to khal ke
samAn rahe, unake tyAgane men kyA hAni? arthAt kuchh bhI nahIn hai. un gnAniyon ko dhanya hai jo
viShayon ko gneyamAtra jAnakar Asakta nahIn hote hain.
jo Asakta hote hain ve to agnAnI hI hain. kyonki viShay to jaD padArtha hai sukh to
sUkhI haDDI chabAtA hai tab haDDI kI nok mukhake talave men chubhatI hai, isase talavA phaT jAtA
hai aur usamen se khUn bahane lagatA hai, tab agnAnI shvAn jAnatA hai ki yah ras haDDI men se
nikalA hai aur us haDDI ko bAr bAr chabA kar sukh mAnatA hai; vaise hI agnAnI viShayon men
sukh mAnakar bAr bAr bhogatA hai, parantu gnAniyon ne apane gnAn men hI sukh jAnA hai, unako
viShayon ke tyAg men dukh nahIn hai, aise jAnanA.. 24..
Page 380 of 394
PDF/HTML Page 404 of 418
single page version
380] [aShTapAhuD
Age kahate hain ki koI prANI sharIr ke avayav sundar prApta karatA hai to bhI sab angon men shIl hI uttam hai–––
angeShu cha prApteShu cha sarveShu cha uttaman shIlan.. 25..
ang khanD arthAt arddha gol sadRush prashansA yogya hote hain, kaI ang bhradra arthAt saral sIdhe
prashansA yogya hote hain aur kaI ang vishAl arthAt vistIrNa choDe prashansA yogya hote hain,
isaprakAr sabahI ang yathAsthAn shobhA pAte hue bhI angon men yah shIl nAmakA ang hI uttam
hai, yah na ho to sabahI ang shobhA nahIn pAte hain, yah prasiddha hai.
bhAvArtha–– lok men prANI sarvAng sundar ho parantu dushIl ho to sab lok dvArA nindA
pradhAn kahA hai, jitane samyagdarshanAdik mokSha ke ang hain ve shIl hI ke parivAr hain aisA pahile
kah Aye hain.. 25..
Age kahate hain ki jo kubuddhi se mUDh ho gaye hain ve viShayon men Asakta hain kushIl hain sansAr men bhramaN karate hain–––
sansAre bhamidavyan arayagharaTTan va bhUdehin.. 26..
durmatavimohit viShayalubdha jano Itarajan sAthamAn,
Page 381 of 394
PDF/HTML Page 405 of 418
single page version
shIlapAhuD][381
sansAre bhramitavyan arahaTagharaTTan iv bhUtai.. 26..
artha––jo kusamay arthAt kumat se mUDh hain ve hI agnAnI hain aur ve hI viShayon men
lolupI hain–––Asakta hain, ve jaise arahaT men ghaDI bhramaN karatI hai vaise hI sansAr men bhramaN
karate hain, unake sAth anya puruShon ke bhI sansAr men dukh sahit bhramaN hotA hai.
bhAvArtha––kumatI viShayAsakta mithyAdRuShTi Ap to viShayon ko achchhe mAnakar sevan
prasanna hotA hai, [–yah to brahmAnand hai] yah parameshvar kI baDI bhakti hai, aisA kah kar
atyant Asakta hokar sevan karate hain. aisA hI upadesh dUsaron ko dekar viShayon men lagate hain, ve
Ap to arahaT kI ghaDI kI tarah sansAr men bhramaN karate hI hain, anek prakAr ke dukh bhogate
hain parantu anya puruShon ko bhI unamen lagA kar bhramaN karAte hain, isaliye yah viShay sevan dukh
hI ke liye hai, dukh hI kA kAraN hai, aisA jAnakar kumatiyon kA prasang na karanA,
viShayAsaktpanA chhoDanA, isase sushIlapanA hotA hai..26..
Age kahate hain ki jo karma kI gAnTh viShay–sevan karake Ap hI bAndhI hai usako
tan chhindanti kayatthA tavasanjamasIlayaguNeNa.. 27..
artha––jo viShayon ke rAgarang karake Ap hI karma kI gAnTh bAndhI hai usako kRutArtha
puruSh [––uttam puruSh] tap sanyam shIl ke dvArA prApta huA jo guN usake dvArA chhedate hain––
kholate hain.
bhAvArtha––jo koI Ap gAnTh ghulAkar bAndhe usako kholane kA vidhAn bhI Ap
Page 382 of 394
PDF/HTML Page 406 of 418
single page version
382] [aShTapAhuD hI jAne, jaise sunAr Adi kArIgar AbhUShaNAdik kI sandhi ke TAnkA aisA jhAle ki vah sandhi adRuShTa ho jAy, tab us sandhi ko TAnke kA jhAlane vAlA hI pahichAn kar khole, vaise hI AtmAne apane hI rAgAdik bhAvon se karmon kI gAnTh bAndhI hai usako Ap hI bhedavignAn karake rAgAdikake aur Apake jo bhed hain us sandhi ko pahichAn kar tap sanyam shIlarUp bhAvarUp shastron ke dvArA karma bandh ko kATatA hai, aisA jAnakar jo kRutArtha puruSh hai ve apane prayojan ke karanevAle hain, ve is shIlaguNako angIkAr karake AtmA ko karma se bhinna karate hain, yah paruShArtha puruShon kA kArya hai.. 27.. Age jo shIl ke dvArA AtmA shobhA pAtA hai usako dRuShTAnt dvArA dikhAte hai––
sohento ya sasIlo NivvANamaNuttaran patto.. 28..
shobhate cha sashIla nirvANamanuttaran prApta.. 28..
AtmA tap vinay shIlavAn in ratnommen shIlasahit shobhA pAtA hai, kyonki jo shIl sahit
huA usane anuttar arthAt jisase Age aur nahIn hai aise nirvANapad ko prApta kiyA.
bhAvArtha––jaise samudra men ratna bahut hain to bhI jal hI se ‘samudra’ nAmako prApta karatA hai, vaise hI AtmA anya guNasahit ho to bhI shIlase hI nirvANapad ko prApta karatA hai, aisA jAnanA.. 28.. Age jo shIlavAn puruSh hain ve hI mokSha ko prApta karate hain yah prasiddha karake dikhAte hain
je sodhanti chautthan pichchhijjantA jaNehi savvehin.. 29..
sohant jIv sashIl pAme shreShTha shivapadane aho! 28.
dekhAy chhe shun mokSha strI–pashu–gAy–gardabh–shvAnano?
Page 383 of 394
PDF/HTML Page 407 of 418
single page version
shIlapAhuD][383
ye shodhayanti chaturthan drashyatAn janai sarvain.. 29..
artha––AchArya kahate hain ki––yah sab log dekho––shvAn, gardabh inamen aur gau Adi
pashu tathA strI inamen kisI kA mokSha honA dikhatA hai? vah to dikhatA nahIn hai. mokSha to chauthA
puruShArtha hai, isaliye jo chaturtha paruShArtha ko shodhate hain unhI ke mokSha kA honA dekhA jAtA hai.
bhAvArtha––dharma artha kAm mokSha ye chAr puruSh ke hI prayojan kahe hain yah prasiddha hai, isI
shodhate hain aur puruSh hI usako herate hain–––usakI siddha karate hai,n anya anya shvAn gardabh
bail pashu strI inake mokSha kA shodhanA prasiddha nahIn hai, jo ho to mokSha kA puruShArtha aisA nAm
kyon ho? yahAn Ashay aisA hai ki mokSha shIl se hotA hai, aur shvAn gardabh Adik hain ve to
agnAnI hain kushIl hain, unakA svabhAv prakRiti hI aisI hai ki palaT kar mokSha hone yogya tathA
usake shodhane yogya nahIn hain, isaliye puruSh ko mokSha kA sAdhan shIl ko jAnakar angIkAr
karanA, samyagdarshanAdik hai vah to shIl hI ke parivAr pahile kahe hI hain isaprakAr jAnanA
chAhiye.. 29..
Age kahate hain ki shIl ke binA gnAn hI se mokSha nahIn hai, isakA udAharaN kahate hain–
to so sachchaiputto dasapuvvIovikin gado Narayan.. 30..
varhi sa sAtyakiputra dashapUrvika kin gata narakan.. 30..
artha––jo viShayon men lol arthAt lolupI – Asakta aur gnAnasahit aise gnAniyon ne
mokSha sAdhA ho to dash pUrvako jAnanevAlA rudra narak ko kyon gayA?
bhAvArtha–– shuShka kore gnAn hI se mokSha kisIne sAdhA kahen to dash pUrvakA pAThI rudra
karanevAlA huA, munipad se bhraShTa hokar kushIl sevan kiyA isaliye narak men gayA, yas kathA
purANon men prasiddha hai.. 30..
Page 384 of 394
PDF/HTML Page 408 of 418
single page version
384] [aShTapAhuD
dasapuvviyaras bhAvo ya Na kin puNu Nimmalo jAdo.. 31..
dashapUrvikasya bhAva cha na kin puna nirmala jAta.. 31..
dash pUrvako jAnane vAlA jo rudra usakA bhAv nirmal kyon nahIn huA, isaliye gnAt hotA hai
ki bhAv nirmal shIl se hote hain.
bhAvArtha––korA gnAn to gney ko hI batAtA hai isaliye vah mithyAtva kaShAy hone par viparyay ho jAtA hai, ata mithyAtva kaShAy kA miTanA hI shIl hai, isaprakAr shIlake binA gnAn hI se mokSha kI siddhi hotI nahIn, shIl ke binA muni bhI ho jAy to bhraShTa ho jAtA hai. isaliye shIl ko pradhAn jAnanA.. 31.. Age kahate hain ki yadi narak men bhI shIl ho jAy aur viShayon se virakta ho jAy to vahAn se nikal kar tIrthankar pad ko prApta hotA hai–––
tA lehadi aruhapayan bhaNiyanjiNavaDDhamANeNa.. 32..
tat labhate arhatAdan bhaNitan jinavarddhamAneva.. 32..
artha––viShayon se virakta hai so jIv narak kI bahut vedanA ko bhI ganchAtA hai––vahAn
bhI ati dukhI nahIn hotA aur vahAn se nikal kar tIrthankar hotA hai aisA jin varddhamAn
bhagavAn ne kahA hai.
viShaye virakta kare susah ati–ugra nArakavedanA,
Page 385 of 394
PDF/HTML Page 409 of 418
single page version
shIlapAhuD][385
bhAvArtha––jinasiddhAnt men aise kahA hai ki––tIsarI pRithvI se nikalakar tIrthankar hotA hai vah yah bhI shIl hI kA mahAtmya hai. vahAn samyaktvasahit hokar viShayon se virakta huA bhalI bhAvanA bhAve tab narak–vedanA bhI alpa ho jAtI hai aur vahAn se nikalakar arahantapad prApta karake mokSha pAtA hai, aisA viShayon se viraktabhAv vah shIlakA hI mahAtmya jAno. siddhAnt men is prakAr kA kahA hai ki samyagdRuShTi ke gnAn aur vairAgya kI shakti niyam se hotI hai, vah vairAgyashakti hai vahI shIl kA ekadesh hai isaprakAr jAnanA.. 32..
shIlen cha mokShapadan akShAtItan cha lokagnAnai.. 33..
artha––evan arthAt pUrvokta prakAr tathA anya prakAr [–bahut prakAr] jinake pratyakSha
gnAn–darshan pAye jAte hain aur jinake lok–alok kA gnAn hai aise jinadev ne kahA hai ki
shIl se akShAtIt–––jinamen indriyarahit atIndriy gnAn sukh hai aisA mokShapad hotA hai.
bhAvArtha–––sarvagnadevane isaprakAr kahA hai ki shIlase atIndriy gnAn sukharUp mokShapad prApta hotA hai vah bhavyajIv is shIlako angIkAr karon, aisA upadesh kA Ashay sUchit hotA hai; bahut kahAn tak kahen itanA hI bahut prakAr se kahA jAno..33.. Age kahate hain ki is shIl se nirvAN hotA hai, usakA bahut prakAr se varNan hai vah kaise?––– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 386 of 394
PDF/HTML Page 410 of 418
single page version
386] [aShTapAhuD
jalaNo vi pavaN sahido Dahanti porAyaNan kamman.. 34..
jvalanopi pavanasahita dahanti purAtanan karma.. 34..
artha––samyaktva–gnAn–darshan–vIrya ye panch AchAr hai ve AtmA kA Ashray pAkar
purAtan karmonko vaise hI dagdha karate hain jaise ki pavan sahit agni purAne sukhe Indhan ko dagdha
kar detI hai.
bhAvArtha––yahAn samyaktva Adi panch AchAr to agnisthAnIy hain aur AtmA ke traikAlik shuddha svabhAv ko shIl kahate hain, yah AtmA kA svabhAv pavanasthAnIy hai, vah panch AchArarUp agni aur shIlarUpI pavan kI sahAyatA pAkar purAtan karmabandh ko dagdha karake AtmA ko shuddha karatA hai, isaprakAr shIl hI pradhAn hai. pAnch AchAron men chAritra kahA hai aur yahAn samyaktva kahane men chAritra hI jAnanA, virodh na jAnanA.. 34.. Age kahate hain ki aise aShTa karmonko jinane dagdha kiye ve siddha hue hain–––
tavaviNayashIlasahidA siddhA siddhin gadin pattA.. 35..
tapovinayashIl sahitA siddhA siddhin gatin prAptA.. 35..
artha––jin puruShon ne indriyonko jIt liyA hai isI se viShayon se virakta ho gaye hain,
aur dhIr hain, pariShahAdi upasarga Ane par chalAyamAn nahIn hote hain, tap vinay shIlasahit hain ve
aShTa karmon ko dUr karake siddhagati jo mokSha usako prApta ho gaye hain, ve siddha kahalAte hain.
vijitendri viShay virakta thaI, dharIne vinay–tap–shIlane,
Page 387 of 394
PDF/HTML Page 411 of 418
single page version
shIlapAhuD][387
bhAvArtha–––yahAn bhI jitendriy aur viShayaviraktatA ye visheShaN shIl hI kI pradhAnatA dikhAte hain.. 35.. Age kahate hain ki jo lAvaNya aur shIl yukta hain ve muni prashansA yogya hote hain––
so sIlo sa mahappA bhamijja guNavittharan bhavie.. 36..
sa shIla sa mahAtmA bhramet guNavistAra bhavye.. 36..
artha––jis muni kA janmarUp vRukSha lAvaNya arthAt anya ko priy lagatA hai aise sarva
ang sundar tathA man vachan kAy kI cheShTA sundar aur shIl arthAt antarang mithyAtva viShay
rahit paropakArI svabhAv, in donon men pravIN nipuN ho vah shIlavAn hai mahAtmA hai usake
guNonkA vistAr lokamen bhramatA hai, phailatA hai.
bhAvArtha––aise muni ke guN lok men vistAr ko prApta hote hain, sarva lok ke prashansA yogya hote hain, yahAn bhI shIl hI ki mahimA jAnanA aur vRukSha kA svarUp kahA, jaise vRukSha ke shAkhA, patra, puShpa, phal sundar hon aur chhAyAdi karake rAgadveSh rahit sab lokakA samAn upakAr kare us vRukSha kI mahimA sab log karate hain; aise hI muni bhI aisA ho to sabake dvArA mahimA karane yogya hotA hai.. 36..
Age kahate hain ki jo aisA ho vah jinamArga men ratnatray kI prAptirUp bodhi ko prApta hotA hai–––
je shramaN kerun janmataru lAvaNya–shIl samRuddha chhe,
Page 388 of 394
PDF/HTML Page 412 of 418
single page version
388] [aShTapAhuD
samyaktvadarshanen cha labhante jinashAsane bodhin.. 37..
artha––gnAn, dhyAn, yog, darshan kI shuddhatA ye to vIrya ke AdhIn hain aur samyagdarshan
se jinashAsan men bodhi ko prApta karate hain, ratnatrayakI prApti hotI hai.
bhAvArtha––gnAn arthAt padAthokSh ko visheSharUp se jAnanA, dhyAn arthAt ‘svarUp men’ ekAgrachitta honA, yog arthAt samAdhi lagAnA, samyagdarshan ko niratichAr shuddha karanA ye to apane vIrya [shakti] ke AdhIn hai, jinA bane utanA ho parantu samyagdarshan se bodhi arthAt ratnatray kI prApti hotI hai, isake hone par visheSh dhyAnAdik bhI yathAshakti hote hI hain aur isase shakti bhI baDhatI hai. aise kahane men bhI shIl hI kA mahAtmya jAnanA, ratnatray hai vahI AtmA kA svabhAv hai, usako shIl bhI kahate hain..37..
sIl salileN NhAdA te siddhAlay suhan janti.. 38..
shIl salilen snAtA te siddhAlay sukhan yAnti.. 38..
hain, jinake tap hI dhan hai tathA dhIr hain aise hokar muni shIlarUp jalase snAnakar shuddha hue hain
ve siddhAlay jo siddhonke rahane kA sthAn hai usake sukhon ko prApta hote hain.
bhAvArtha––jo jinavachan ke dvArA vastu ke yathArtha svarUp ko jAnakar usakA sAr jo apane shuddha svarUp kI prApti usakA grahaN karate hain ve indriyon ke viShayon se virakta hokar tap angIkAr karate hain–––muni hote hain, dhIr vIr ban kar pariShah uparsag Ane par bhI chalAyamAn nahIn hote hai tab shIl jo svarUp kI prApti kI pUrNatArUp chaurAsI lAkh uttaraguN kI pUrNatA vahI huA nirmal jal usase snAn karake sab karmamal ko dhokar siddha hue, vah mokSha mandiramen rahakar vahAn paramAnanda avinAshI atIndriy avyAbAdh sukh ko bhogate hain, yah shIlakA mahAtmya hai. aisA shIl jinavachan ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Page 389 of 394
PDF/HTML Page 413 of 418
single page version
shIlapAhuD][389 se prApta hotA hai, jinAgam kA nirantar abhyAs karanA uttam hai.. 38.. Age antasamay men sanllekhanA kahI hai, usamen darshan gnAn chAritra tap in chAr ArAdhanA kA upadesh hai ye bhI shIl hI se pragaT hote hain, usako pragaT karake kahate hain––
papphoDiyakammaravA havanti ArAhaNApayaDA.. 39..
prasphoTitakarmarajasa bhavanti ArAdhanAprakaTA.. 39..
artha––sarvaguN jo mUlaguN uttaraguNon se jisamen karma kShIN ho gaye hain, sukh–dukh se
rahit hain, jinamen man vishuddha hai aur jisamen karmarUp raj ko uDA dI hai aisI arAdhanA pragaT
hotI rhai.
bhAvArtha––pahile to samyagdarshan sahit mUlaguN uttaraguNon ke dvArA karmonkI nirjarA
usase rahit hotA hai, pIchhe dhyAn men sthit hokar shreNI chaDhe tab upayog vishuddha ho, kaShAyon
kA uday avyakta ho tab sukh–dukh kI vedanA miTe, pIchhe man vishuddha hokar kShayopasham
gnAnake dvArA kuchh gney se gneyAntar honekA vikalpa hotA hai vah miTakar ekatvavitarka avichAr
nAmakA shukladhyAn bArahaven guNasthAn ke anta men hotA hai yah manakA vikalpa miTakar vishuddha
honA hai.
pIchhe ghAtikarma kA nAsh hokar ananta chatuShTay pragaT hote hain vah karmaraj kA uDanA hai,
ArAdhanA pragaT hokar mukti kI prApti hotI hai. anyake ArAdhanA kA ek desh hotA hai ant men
usakA ArAdhan karake svarga prApta hotA hai, vahAn sAgaro paryanta sukh bhog vahAn se chay kar
manuShya ho ArAdhan ko sampUrNa karake mokSha prApta hotA hai, isaprakAr jAnanA, yah jinavachan kA
aur shIl kA mahAtmya hai.. 39..
Page 390 of 394
PDF/HTML Page 414 of 418
single page version
390] [aShTapAhuD
Age granthako pUrNa karate hain vahAn aise kahate hain ki gnAn se sarva siddhi hai yah sarvajan prasiddha hai, vah gnAn to aisA ho usako kahate hain–––
sIlan visayavirAgo NANan puNakerisan bhaNiyan.. 40..
shIlan viShayavirAga gnAnan puna kIdrashan bhaNitan.. 40..
artha––arahanton men shubh bhakti kA honA samyaktva hai, vah kaisA hai? samyagdarshan se
vishuddha hai tattvArthon kA nishchay–vyavahArasvarUp shraddhAn aur bAhya jinamudrA nagna digambararUp kA
dhAraN tathA usakA shraddhAn aisA darshan se vishuddha atIchAr rahit nirmal hai aisA to arahant
bhaktirUp samyaktva hai, viShayon se virakta honA shIl hai aur gnAn bhI yahI hai tathA isase bhinna
gnAn kaisA kahA hai? samyaktva shIl binA to gnAn mithyAgnAnarUp agnAn hai.
bhAvArtha––yah sab maton men prasiddha hai ki gnAn se sarvasiddhi hai aur gnAn shAstron se
sahit ho, aisA jin mArga men kahA hai, isase bhinna gnAn kaisA hai? isase bhinna gnAn ko to
ham gnAn nahIn kahate hain, inake binA to vah agnAn hI hai aur samyaktva va shIl ho vah
jinAgam se hote hain. vahAn jisake dvArA samyaktva shIl hue aur usakI bhakti na ho to
samyaktva kaise kahA jAve, jike vachan dvArA yah prApta kiyA jAtA hai usakI bhakti ho tab
jAne ki isake shraddhA huI aur jab samyaktva ho tab viShayon se virakta hoy hI ho, yadi
virakta na ho to sansAr aur mokSha kA svarUp kyA jAnA? isaprakAr samyaktva shIl ke sambandh
se gnAn kI tathA shAstra kI mahimA hai. aise yah jinAgam hai so sansAr men nivRutti karake mokSha
prApta karAne vAlA hai, vah jayavant ho. yah samyaktva sahit gnAn kI mahimA hai vahI antamangal
jAnanA.. 40..
isaprakAr shrI kundakunda AchAryakRut shIlapAhuD granth samApta huA.
Page 391 of 394
PDF/HTML Page 415 of 418
single page version
shIlapAhuD][391
isakA sankShep to kahate Aye ki–––shIl nAm svabhAv kA hai. AtmAkA svabhAv shuddha gnAn darshamayI chetanAsvarUp hai vah anAdi karma ke sanyog se vibhAvarUp pariNamatA hai. isake visheSh mithyAtva, kaShAy Adi anek hain inako rAgadveSh moh bhI kahate hain, inake bhed sankShep se chaurAsI lAkh kiye hain, vistAr se asankhyAt anant hote hain inako kushIl kahate hain. inake abhAvarUp sankShep se chaurAsI lAkh uttaraguN hain, inhen shIl kahate hain, yah to sAmAnya paradravya ke sambandh kI apekShA shIl–kushIl kA artha hai aur prasiddha vyavahAr kI apekShA strI ke sang kI apekShA kushIl ke aThArah hajAr bhed kahen hain, inakA abhAv shIl ke aThArah hajAr bhed hain, inako jinAgam se jAnakar pAlanA. lok men bhI shIl kI mahimA prasiddha hai, jo pAlate hain svarga–mokSha ke sukh pAte hain, unako hamArA namaskAr hai ve hamAre bhI shIl kI prApti karo, yah prArthanA hai.
varatai tAhi kushIlabhAv bhAkhe kurang dhari!
tAhi tajain munirAy pAp nij shuddharUp jal;
dhoy karmaraj hoy siddhi pAvai sukh avichala..
jo pAlai sabavidhi tini namUn pAun jin bhav na janam main..
uttam sharaN sadA lahUn phiri na parUn bhavakUpa.. 2..
Page 392 of 394
PDF/HTML Page 416 of 418
single page version
392] [aShTapAhuD
isaprakAr shrI kundakunda AchAryakRut gAthAbaddha pAhuDagranth hai, isamen ye pAhuD hain, inakI yah deshabhAShAvachanikA likhI hai. chhah pAhuD kI to TIkA TippaN hai. inamen TIkA to shrutasAgar kRut hai aur TippaN pahile kisI or ne kiyA hai. inamen kai gAthA tathA artha anya prakAr hain, mere vichAr men AyA unakA Ashray bhI liyA hai aiAr jaisA artha mujhe pratibhAShit huA vaisA likhA hai. lingapAhuD aur shIlapAhuD in donon pAhuD kI TIkA TippaN milI nahIn isaliye gAthAkA artha jaisA prati bhAs men AyA vaisA likhA hai.
shrI shrutasAgarakRut TIkA aShTapAhuD kI hai, usamen granthAntar kI sAkShI Adi kathan bahut hai vah us TIkA kI vachanikA nahIn hai, gAthA kA arthamAtra vachanikA kar bhAvArtha men merI pratibhAsamen AyA usake anusAr artha likhA hai. prAkRit vyAkaraNAAdi kA gnAn mere men visheSh nahIn hai isaliye kahIn vyAkaraN se tathA Agam se shabda aur artha apabhransh huA hoto buddhimAn panDit mUlagranth vichAr kar shuddha karake paDhanA, mujhe alpabuddhi jAnakar hansI mat karanA, kShamA karanA, satpuruShon kA svabhAv uttam hotA hai, doSh dekhakar kShamA hI karate hain. yahAn koI kahe–––tumhArI buddhi alpa hai to aise mahAn grantha kI vachanikA kyon kI? usako aisA kahanA ki isakAl men mere se bhI mans buddhi bahut hain, unake samajhane ke liye kI hai. isamen samyagdarshan ko dRuDh karane kA pradhAn rUp se varNan hai, isaliye alpa buddhi bhI vAnche paDhen artha kA dhAraN karen to unake jinamat kA shraddhAn dRuDh ho. yah prayojan jAnakar jaisA artha pratibhAs men AyA vaisA likhA hai or jo baDe buddhimAn hain ve mUl grantha ko paDh kar hI shraddhAn dRuDh karenge, mere koI khyAti lAbh pUjA kA to prayojan hai nahIn, dharmAnurAg se yah vachanikA likhI hai, isaliye buddhimAnon ke kShamA hI karane yogya hai.
is grantha ke gAthA kI sankhyA aise hai–––pratham darshanapAhuD kI gAthA 36. sUtrapAhuDakI gAthA 27. chAritrapAhuD kI gAthA 45. bodhapAhuDakI gAthA 61. bhAvapAhuDakI gAthA 165. mokShapAhuDakI gAthA 106. lingapAhuDakI gAthA 22. shIlapAhuDakI gAthA 40. aise pAhuD AThonkI gAthAkI sankhyA 402 hain.
Page 393 of 394
PDF/HTML Page 417 of 418
single page version
shIlapAhuD][393
bodhajain kA jAnni AnakA saran nivAran,
bhAv AtmA buddha mAnni bhAvan shiv kArana.
bhavyajIv sangati bhalI meTai kukaramalepa.. 2..
jayapur pur suvas vasai tahAn rAj jagatesha.
lAke nyAy pratApatain sukhI DhuDhrAhar desha.. 3..
jainadharma jayavant jag kichhu jayapuramain lesha.
tAmadhi jinamandir ghaNe tinako bhalo nivesha.. 4..
tinimain terApanthako mandir sundar eva.
dharmadhyAn tAmain sadA jainI karai suseva.. 5..
panDit tinimain bahut hain main bhI ik jayachanda.
rpreyA sabakai man kiyo karan vachanikA manda.. 6..
kundakunda munirAjakRut prAkRit gAthAsAra.
pAhuD aShTa udAr lakhi karI vachanikA tAra.. 7..
akShar artha su vAnchi paDhi nahin rAkhayo sandeha.. 8..
tauU kachhU pramAdatain buddhi mand parabhAva.
Page 394 of 394
PDF/HTML Page 418 of 418
single page version
394] [aShTapAhuD
vidhna Talai shubhabandh hvai yah kAran hai mohu.. 10..
samvatsar das ATh sat satasaThi vikramatAya.
mAs bhAdrapad shukla tithi terasi pUran thAya.. 11..