Ashtprabhrut-Hindi (English transliteration). Sutra: Pahud ; Gatha: 1-12,14-27 ; Charitra Pahud.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 21

 

Page 57 of 394
PDF/HTML Page 81 of 418
single page version

sUtrapAhuD][57

ichchhAyAramahatthan suttaThio jo hu chhanDae kamman.
ThANe TThiyasammattan paraloyasuhankaro hodi.. 14..
ichchhAkAramahArthan sUtrasthita ya sphuTan tyajati karma.
sthAne sthittasamyaktva paralok sukhankara bhavati.. 14..

artha––jo puruSh jinasUtra men tiShThatA huA ichchhAkAr shabdake mahAn pradhAn arthako jAnatA hai aur sthAn jo shrAvakake bhedarUp pratimAommen tiShThatA huA samyaktva sahit vartatA hai, ArambhAdi karmonko chhoDatA hai, vah paralok men sukh karane vAlA hotA hai. bhavArtha––utkRuShTa shrAvak ko ichchhAkAr kahate hain so jo ichchhAkArake pradhAn artha ko jAnatA hai or sUtra anusAr samyaktva sahit ArambhAdik chhoDakar utkRuShTa shrAvak hotA hai vah paralokamen svarga sukh pAtA hai..14.. Age kahate hain ki–jo ichchhAkAr ke pradhAn arthako nahIn jAnatA aur anya dharmakA AcharaN karatA hai vah siddhiko nahIn pAtA hai––

ah puN appA Nichchhadi dhammAin karei NiravasesAin.
tah viN pAvadi siddhin sansArattho puNo bhaNido.. 15..
ath puna AtmAnan nechchhati dharmAn karoti niraveshaShAn.
tathApi na prApnoti siddhin sansArastha puna bhaNita.. 15..

artha––‘ath puna’ shabdakA aisA artha hai ki–pahalI gAthAmen kahA thA ki jo ichchhAkArake pradhAn arthako jAnatA hai vah AchAraN karake svargasukh pAtA hai. vahI ab phir kahate hain ki ichchhAkArakA pradhAn artha AtmAko chAhanA hai, apane svarUpamen ruchi karanA hai. vah isako jo iShTa nahIn karatA hai aur anya dharmake samasta AcharaN karatA hai to bhI siddhi arthAt mokShako nahIn pAtA hai aur usako sansAr men hI rahane vAlA kahA hai. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

sUtrastha samyagdRuShTiyut je jIv chhoDe karmane,
‘IchchhAmi’ yogya padastha te paralokagat sukhane lahe. 14.
paN AtmAne ichchhayA vinA dharmo asheSh kare bhale,
topaN lahe nahi siddhine, bhavamAn bhame–Agam kahe. 15.

Page 58 of 394
PDF/HTML Page 82 of 418
single page version

58] [aShTapAhuD

bhAvArtha––ichchhAkArakA pradhAn artha Apako chAhanA hai, so jisake apane svarUp kI ruchirUp samyaktva nahIn hai, usako sab muni, shrAvakakI AcharaNarUp pravRutti mokShakA kAraN nahIn hai..15.. Age is hI artha ko dRuDh karake upadesh karate hain––

eeN kAraNeN ya tan appA sadraheh tiviheNa.
jeN ya laheh mokkhan tan jANijjah payatteNa.. 16..
eten kAraNen cha tan AtmAnan shraddhatta trividhena.
yen cha labhadhvan mokShan tan jAnIt prayatnena.. 16..

artha––pahile kahA ki jo AtmA ko iShTa nahIn karatA hai usake siddhi nahIn hai, is
hI kAraN se he bhavya jIvon! tum us AtmA kI shraddhA karo, usakA shraddhAn karo, man–vachan–
kAyase svarUpamen ruchi karo, is kAraN se mokShako pAo aur jisase mokSha pAte hain usako
prayatna dvArA sab prAkarake udyam karake jAno.
(bhAv pAhuD gA. 87 men bhI yah bAt hai.)

bhAvArtha––jisase mokSha pAte hain usahakio jAnanA, shraddhAn karanA yah pradhAn upadesh hai,
anya ADambarase kyA prayojan? isaprakAr jAnanA..16..

Age kahate hain ki jo jinasUtra ko jAnane vAle muni hain unakA svarUp phir dRuDh karane
ko kahate hain––
vAlaggakoDimettan parigahagahaNan Na hoi sAhUNan.
bhunjei pANipatte diNNaNNan ikkaThANammi.. 17..
bAlAgrakoTimAtran parigrahagrahaNan na bhavati sAdhUnAm.
bhunjIt pANipAtre dattamanyen ekasthAne.. 17..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
A kAraNe te AtmAnI trividhe tame shraddhA karo,
te Atmane jANo prayatne, muktine jethI varo. 16.
re! hoy nahi bAlAgranI aNImAtra parigrah sAdhune;
karapAtramAn paradatta bhojan ek sthAn viShe kare. 17.

Page 59 of 394
PDF/HTML Page 83 of 418
single page version

sUtrapAhuD][59

artha––bAl ke agrabhAg kI koTi arthAt aNImAtra bhI parigrah kA grahaN sAdhuke nahIn hotA hai. yahAn AshankA hai ki yadi prarigrah kuchh nahIn hai to AhAr kaise karate hain? isakA samAdhAn karate hain–AhAr karate hain to pANimAtra (karapAtra) apane hAth men bhojan karaten hain, vah bhI anya kA diyA huA prAsuk anna mAtra lete hain, vah bhI ek sthAn par hI lete hain, bArambAr nahIn lete aur anya sthAn men nahIn lete hain. bhAvArtha––jo muni AhAr hI par kA diyA huA prAsuk yogya annamAtra nirdoSh ekabAr dinamen apane hAthamen lete hain to anya parigrah kisaliye grahaN karen? arthAt nahIn grahaN karen, jinasUtra men isaprakAr muni kahen hain..17.. Age kahate hain ki alpa parigrah grahaN kare usamen doSh kyA hai? usako doSh dikhAte hain––

jah jAyarUvasariso tilatusamettan Na gihadi hatthesu.
jai lei appabahuyan tatto puN jAi Niggodam.. 18..
yathAjAtarUpasadrasha tilatuShamAtran na gRuhNAti hastayo.
yadi lAti alpabahukan tata puna yAti nigodam.. 18..

artha––muni yathAjAt rUp hain. jaise, janmatA bAlak nagnarUp hotA hai vaise hI nagnarUp
digambar mudrAkA dhArak hai, vah apane hAthase tilake tuShamAtra bhI kuchh grahaN nahIn karatA; aur
yadi kuchh thoDA bahut leve grahaN kare to vah muni grahaN karane se nigod men jAtA hai.

bhAvArtha––muni yathAjAtarUp digambar nirganthako kahate hain. vah isaprakAr hokarake bhI
kuchh parigrah rakhe to jAnon kI jin sUtra kI shraddhA nahIn hai, mithyAdRuShTi hai. isaliye
mithyAtvakA phal nigod hI hai. kadAchit kuchh tapashcharaNAdik kare to usase shubh karma bAndhakar
svargAdik pAve, to bhI ekendriy hokar sansAr hI men bhramaN karatA hai.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
janmyA pramANe rUp, talatuShamAtra karamAn nav grahe,
thoDun ghaNun paN jo grahe to prApta thAy nigodane. 18.

Page 60 of 394
PDF/HTML Page 84 of 418
single page version

60] [aShTapAhuD

yahAn prashna hai ki–munike sharIr hai, AhAr karatA hai, kamanDalu, pIchhI, pustak rakhatA hai, yahAn til–tuShamAtra bhI rakhanA nahIn kahA, so kaise? isakA samAdhAn yah hai ki–mithyAtva sahit rAgabhAv se apanAkar apane viShay–kaShAy puShTa karane ke liye rakhe usako parigrah kahate hain, is nimitta kuchh thoDA bahut rakhane kA niShedh kiyA hai aur keval sanyamake nimittakA to sarvathA niShedh nahIn hai. sharIr to Ayu paryanta chhoDane par bhI chhUTatA nahIn hai, isakA to mamatva hI chhUTatA hai, so usakA niShedh kiyA hI hai. jab tak sharIr hai tab tak AhAr nahIn karen to sAmarthya hI nahIn ho, tab sanyam nahIn sadhe, isaliye kuchh yogya AhAr vidhipUrvak sharIr se rAgarahit hote hue lekar ke sharIr ko khaDA rakh kar sanyam sAdhate hain. kamanDalu bAhya shauchakA upakaraN hai, yadi nahIn rakhen to mal–mUtra kI ashuchitA se panch parameShThI kI bhakti vandanA kaise karen? aur lok nindya hon. pIchhI dayA kA upakaraN hai, yadi nahIn rakhen to jIvasahit bhUmi AdikI pratilekhanA kisase karen? pustak gnAn kA upakaraN hai, yadi nahIn rakhen to paThan–pAThan kaise ho? in upakaraNonkA rakhanA bhI mamatvapUrvak nahIn hai, in se rAg bhAv nahIn hai. AhAr–vihAr–paThan–pAThanakI kriyA yukta jab tak tahe tab tak kevalagnAn bhI utpanna nahIn hotA hai, in sab kriyAon ko chhoDakar sharIrakA bhI sarvathA mamatva chhoD dhyAn avasthA lekar tiShThe , apane svarUp men tIn hon tab tak param nirgarantha avasthA hotI hai, tab shreNI ko prApta hue munirAjake kevalagnAn utpanna hotA hai, anya kriyA sahit ho tab tak kevalagnAn utpanna nahIn hotA hai, isaprakAr nirgaranthapanA mokShamArga jinasUtramen kahA hai.

shvetAmbar kahaten hain ki bhavasthiti pUrI hone par sab avasthAommen kevalagnAn utpanna hotA hai to yah kahanA mithyA hai, jinasUtra kA yah vachan nahIn hai. in shvetAmbaronne kalpitasUL banAyen hain unamen likhA hogA. phir yahAn shvetAmbar kahate hain ki jo tumane kahA vah vah to utsarga mArga hai, apavAd mArga men vastrAdik upakaraN rakhanA kahA hai, jaise tumane dharmopakaraN kahe vaise hI vastrAdik bhI dharmopakaraN hain. jaise kShudhA kI bAdhA AhAr se miTA kar sanyam sAdhate hain, vaise hI shIt AdikI bAdhA vastra Adi se miTA kar sanyam sAdhate hain, isamen visheSh kyA? isako kahate hain ki isamen to baDe doSh Ate hain. tathA koI kahate hain ki kAm vikAr utpanna ho tab strI sevan kare to isamen kyA visheSh? isaliye isaprakAr kahanA yukta nahIn hai.


Page 61 of 394
PDF/HTML Page 85 of 418
single page version

sUtrapAhuD][61

kShudhAkI bAdhA to AhArase miTAnA yukta hai. AhAr ke binA deh ashakta ho jAtA hai tathA chhUT jAve to apaghAtakA doSh AtA hai; parantu shIt Adi kI bAdhA to alpa hai, yah to gnAnAbhyAs Adike sAdhanase hI miT jAtI hai. apavAd–mArga kahA vah to jisamen munipad rahe aisI kriyA karanA to apavAd–mArga hai, parantu jis parigrah se tathA jis kriyA se munipad bhraShTa hokar gRuhasthake samAn ho jAve vah to apavAd–mArga nahIn hai. digambar mudrA dhAraN karake kamanDalu–pIchhI sahit AhAr–vihAr–upadeshAdik men pravarte vah apavAd–mArga hai aur sab pravRutti ko chhoDakar dhyAnastha ho shuddhopayog men lIn ho jAne ko utsarga–mArga kahA hai. isaprakAr munipad apane se sadhatA na jAnakar kisaliye shithilAchArakA poShaN karanA? muni pad kI sAmarthya na ho to shrAvakadharmakA hI pAlan karanA, paramparA se isI se siddhi ho jAvegI. jinasUtra kI yathArtha shraddhA rakhane se siddhi hai isake binA anya kriyA sab hI sansAramArga hai, mokShamArga nahIn hai–isaprakAr jAnanA..18.. Age is hI kA samarthan karate hain––

jasma pariggahagahaNan appan bahuyan cha havai lingassa.
so garahiu jiNavayaNe parigaharahio NirAyAro.. 19..
yasya parigrahagrahaNan alpan bahukan cha bhavati lingasya.
sa garhya jinavachane parigrah rahita nirAgAra.. 19..

artha––jisake mat men ling jo bheSh usake parigrahakA alpa tathA bahut grahaN karanA
kahA hai vah mat tathA usakA shraddhAvAn puruSh garhit hai, nindAyogya hai, kyonki jinavachan men
parigrah hI nirAgAr hai, nirdoSh muni hai, isaprakAr kahA hai.

bhAvArtha––shvetAmbarAdik ke kalpit sUtrommen bheShamen alpa–bahut parigrah kA grahaN kahA
hai, vah siddhAnta tathA usake shraddhAnI nindya hain. jinavachanamen parigrah rahit ko hI nirdoSh muni
kahA hai ..19..

Age kahate hain ki jinavachanamen aisA muni vandane yogya kahA hai––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
re! hoy bahu vA alpa parigrah sAdhune jenA mate,
te nindya chhe; jinavachanamAn muni niShparigrah hoy chhe. 19.

Page 62 of 394
PDF/HTML Page 86 of 418
single page version

62] [aShTapAhuD

panchamahavvayajutto tihin guttihin jo sa sanjado hoI.
Nigganthamokkhamaggo so hodi hu vandaNijjo ya.. 20..
panchamahAvratayukta tisRubhi guptibhi ya sa sanyato bhavati.
nirgraranthamokShamArga sa bhavati hi vandanIya cha.. 20..

artha––jo muni panch mahAvrat yukta ho aur tIn gupti sanyukta ho vah sanyat hai,
sanyamavAn hai aur nirgarantha mokShamArga hai tathA vah hI pragaT nishchayase vandane yogya hai.

bhAvArtha––ahinsA, satya, astey, brahmacharya aur aparigrah–in pAnch mahAvrat sahit ho
aur man, vachan, kAyarUp tIn gupti sahit ho vah sanyamI hai, vah nirgrantha svarUp hai, vah hI
vandane yogya hai. jo kuchh alpa–bahut parigrah rakhe so mahAvratI sanyamI nahIn hai, yah mokShamArga
nahIn hai aur gRuhasthake samAn bhI nahIn hai..20..

Age kahate hain ki pUrvokta ek bheSh to munikA kahA ab dUsarA bheSh utkRuShTa shrAvakakA
is prakAr kahA hai––
duiyan cha utta lingan ukkiTThan avarasAvayANan cha.
bhikkhan bhamei patte samidI bhAseN moNeNa.. 21..
dvitIyan choktan lingan utkRuShTan avarashrAvakANAn cha.
bhikShAn bhramati pAtre samiti bhAShayA maunena.. 21..

artha––dvitIy ling arthAt dUsarA bheSh utkRuShTa shrAvak jo gRuhastha nahIn hai isaprakAr
utkRuShTa shrAvakakA kahA hai vah utkRuShTa shrAvak gyArahavIn pratimA kA dhArak hai, vah bhramaN karake
bhikShA dvArA bhojan kare aur patte arthAt pAtramen bhojan kare tathA hAthamen kare aur samiti rUp
pravartatA huA bhAShAsamiti rUp bole athavA maun se rahe.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
traN gupti, panchamahAvrate je yukta, sanyat teh chhe;
nirgrantha muktimArga chhe te; te kharekhar vandya chhe. 20.
bIjun kahyun chhe ling uttam shrAvakonun shAsane;
te vAksamiti vA maunayukta sapAtra bhikShATan kare. 21.

Page 63 of 394
PDF/HTML Page 87 of 418
single page version

sUtrapAhuD][63

bhAvArtha––ek to muni yathAjAtarUp kahA aur dUsarA yah utkRuShTa shrAvakakA kahA, vah gyArahavIn pratimAkA dhArak utkRuShTa shrAvak hai, vah ek vastra tathA kopIn mAtra dhAraN karatA hai aur bhikShA bhojan karatA hai, pAtra men bhI bhojan karatA hai aur karapAtra men bhI karatA hai, samitirUp vachan bhI kahatA hai athavA maun bhI rahatA hai, isaprakAr yah dUsarA bheSh hai ..21.. Age tIsarA ling strIkA kahate hain––

lingan itthIN havadi bhunjai pinDan sueyakAlammi.
ajjiy vi ekkavatthA vatthAvaraNeN bhunjedi.. 22..
lingan strINAn bhavati bhunkte pinDan svek kAle.
AryA api ekavastrA vastrAvaraNen bhunkte.. 22..

artha––striyonkA ling isaprakAr hai–ek kAl men bhojan kare, bAr–bAr bhojan nahIn
kare, AryikA bhI ho to ek vastra dhAraN kare aur bhojan karate samay bhI vastrake AvaraN
sahit kare, nagna nahIn ho.

bhAvArtha––strI AryikA bhI ho aur kShullikA bhI ho; ve donon hI bhojan to din men
ek bAr hI karen, AryikA ho vah ek vastra dhAraN kiye hue hI bhojan kare nagna na ho.
isaprakAr tIsarA strIkA ling hai..22..

Age kahate hain ki–vastra dhArak ke mokSha nahIn, mokShamArga nagnapaNA hI hai––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
chhe ling ek strIo taNun, ekAshanI te hoy chhe;
AchArya ek ghare vasan, vastrAvRutA bhojan kare. 22.

Page 64 of 394
PDF/HTML Page 88 of 418
single page version

64] [aShTapAhuD

Na vi sijjhadi vatthadharo jiNasAsaNe jai vihoi titthayaro.
Naggo vimokkhamaggo sesA ummaggayA savve.. 23..
nApi sidhyati vastradhara jinashAsane yadyapi bhavati tIrthankara.
nagna vimokShamArga sheShA unmArgakA sarve.. 23..

artha––jinashAstra men isaprakAr kahA hai ki–vastra ko dhAraN karane vAlA sIjhatA nahIn
hai, mokSha nahIn pAtA hai, yadi tIrthankar bhI ho jabatak gRuhastha rahe tab tak mokSha nahIn pAtA hai,
dIkShA lekar dIgambararUp dhAraN kare tab mokSha pAve, kyonki nagnapanA hI mokShamArga hai, sheSh sab
ling unmArga hain.

bhAvArtha––shvetAmbar Adi vastradhArakake bhI mokSha honA kahate hain vah mithyA hai, yah
jinamat nahIn hai..23..

Age, striyonkI dIkShA nahIn hai isakA kAraN kahate hain––
lingammi ya itthINan thaNantare NAhikakkhadesesu.
bhaNio suhumo kAo tAsin kah hoi pavajjA.. 24..
linge cha strINAn stanAntare nAbhikakShadesheShu.
bhaNita sUkShma kAya tAsAn kathan bhavati pravrajyA.. 24..

artha––striyonke ling arthAt yonimen, stanAntar arthAt donon kUchonke mathyapradesh men tathA
kakSha arthAt donon kAnkhon men, nAbhimen sUkShmakAy arthAt dRuShTise agochar jIv kahen hain, ata
isaprakAr striyonke
1pravajyA arthAt dIkShA kaise ho?

bhAvArtha––striyonke yonI, stan, kAnkh, nAbhimen panchendriy jIvonkI utpatti nirantar kahIn hai, inake mahAvratarUp dIkShA kaise ho? mahAvrat kahe hain vah upachArase kahe hain, paramArthase nahIn hai, –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– 1 pAThAntar – pravajyA.


nahi vastradhar siddhi lahe, te hoy tIrthankar bhale;
bas nagna muktimArga chhe, bAkI badhA unmArga chhe. 23.

strIne stanonI pAs, kakShe, yonimAn nAbhi viShe,
bAhu sUkShma jIv kahel chhe; kayam hoy dIkShA temane? 24.

Page 65 of 394
PDF/HTML Page 89 of 418
single page version

sUtrapAhuD][65 strI apane sAmarthya kI hadda ko pahunchakar vrat dhAraN karatI hai is apekShA se upachAr se mahAvrat kahe hain..24.. Age kahate hain ki yadi strI bhI darshan se shuddha hoto pAparahit hai, bhalI hai––

jai dansaNeN suddhA uttA maggeN sAvi sanjuttA.
dhoran chariy charittan itthIsu Na pavvayA bhaNiyA.. 25..
yadi darshanen shuddhA uktA mArgeN sApi sanyuktA.
dhoran charitvA chAritran strIShu na pApakA bhaNitA.. 25..

artha––striyommen jo strI darshan arthAt yathArtha jinamat kI shraddhAse shuddha hai vah bhI
mArgase sanyukta kahI gaI hai. jo ghor chAritra, tIvra tapashcharaNAdik AchAraNase pAparahit hotI
hai isaliye use pApayukta nahIn kahate hain.

bhAvArtha––striyommen jo strI samyaktva sahit ho aur tapashcharaN kare to pAp rahit
hokar svargako prApta ho isaliye prashansA yogya hai parantu strIparyAy se mokSha nahIn hai..25..

Age kahate hain ki striyonke dhyAnakI siddhi bhI nahIn hai––
chittAsohi Na tesin Dhillan bhAvan tahA sahAveNa.
vijjadi mAsA tesin itthIsu Na sankayA jhANA.. 26..
chittAshodhi na teShAn shithila bhAva tathA svabhAvena.
vidyate mAsA teShAn strIShu na shankayA dhyAnam.. 26..

artha––un striyonke chittase shuddhatA nahIn hai, vaise hI svabhAvase bhI unake DhIlA bhAv hai,
shithil pariNAm hai aur usake mAsA arthAt mAs–mAs men rudhir kA srAv vidyamAn hai usakI
shankA rahatI hai, usase striyonke dhyAn nahIn hai.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
jo hoy darshan shuddha to teney mArgayutA kahI;
chho charaN ghor chare chhatAn strIne nathI dIkShA kahI. 25.

manashuddhi pUrI na nArIne, pariNAm shithil svabhAvathI,
valI hoy mAsik dharma, strIne dhyAn nahi nishankathI. 26.

Page 66 of 394
PDF/HTML Page 90 of 418
single page version

66] [aShTapAhuD

bhAvArtha––dhyAn hotA hai vah chitta shuddha ho, dRuDh pariNAm hon, kisI tarah kI shankA na ho tab hotA hai, so striyonke yah tInon hI kAraN nahIn hain tab dhyAn kaise ho? dhyAnake binA kevalagnAn kaise utpanna ho aur kevalagnAn ke binA mokSha nahIn hai, shvetAmbarAdik mokSha kahate hain vah mithyA hai ..26.. Age sUtrapAhuDako samApta karate hain, sAmAnyarUp se sukhakA kAraN kahate hain––

gAheN appagAhA samuddasalile sachel attheNa.
ichchhA jAhu NiyattA tAh NiyattAin savvadukkhAin.. 27..
grAhyeN alpagrAhyA samudrasalile svachelArthena.
ichchhA yebhya nivRuttA teShAn nivRuttAni sarvadukhAni.. 27..

artha––jo muni grAhya arthAt grahaN karane yogya vastu AhAr Adikase to alpa–grAhya
hain, thoDA grahaN karate hain, jaise koI puruSh bahut jalase bhare hue samudramen se apane vastra ko
dhoneke liye vastra dhonemAtra jal grahaN karatA hai, aur jin muniyonke ichchhA nivRutta ho gaI
unake sab dukh nivRutta ho gaye.

bhAvArtha––jagat men yah prasiddha hai ki jinake santoSh hai ve sukhI hain, is nyAy se yah
siddha huA ki jin muniyonke ichchhAkI nivRutti ho gaI hai, unake sansAr ke viShay sambandhI ichchhA
kinchitmAtra bhI nahIn hai, deh se bhI virakta hain isaliye param santoShI hain, aur AhArAdi kuchh
grahaN yogya hain unamen se bhI ulpa ko grahaN karate hain isaliye ve param santoShI hain, ve param sukhI
hainn, yah jinasUtra ke shraddhAnakA phal hai, anya sUtra men yathArtha nivRuttikA prarUpaN nahIn hai, isaliye
kalyANake sukh ko chAhane vAlonko jinasUtrakA nirantar sevan karanA yogya hai ..27..
aise sUtrapAhuD ko pUrNa kiyA.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
paT shuddhimAtra samudrajalavat grAhya paN alpa ja grahe,
ichchhA nivartI jemane, dukh sau nivartyAn temane. 27.

Page 67 of 394
PDF/HTML Page 91 of 418
single page version

sUtrapAhuD][67

(chhappay)
jinavar kI dhvanI megh dhavanI sam mukhate garaje,
gaNadharake shruti bhUmi varaShi akShar pad saraje;
sakal tattva parakAs karai jagatAp nivArai,
hey ahey vidhAn lok nIkai man dhArai.
vidhi puNya–pAp aru lok kI muni shrAvak AcharaN phuni.
kari svapar bhed nirNay sakal, karma nAshi shiv lahat muni ..1..
(dohA)
vardhamAn jinake vachan varatain pancham kAla.
bhavyapAy shivamag lahai namUn tAs guNamAla..2..
iti pt.. jayachandra chhAbaDA kRut deShabhAShAvachanikAke hindI anuvAd sahit
shrI kundakundasvAmi virachit sUtrapAhud samApta ..2..
OM

Page 68 of 394
PDF/HTML Page 92 of 418
single page version


chAritrapAhuD
–– 3 ––
dohA
vItarAg sarvagna jin vandU man vach kAya.
chArit dharma bakhAniye sAncho mokSha upAy ..1..
kundakundamunirAjakRut chAritapAhuD grantha.
prAkRit gAthA bandhakI karUn vachanikA panth ..2..

isaprakAr mangalapUrvak pratignA karake ab chAritrapAhuD prAkRit gAthAbaddha kI deshabhAShAmay vachanikAkA hindI anuvAd likhA jAtA hai. shrI kundakunda AchArya pratham hI mangalake liye iShTadev ko namaskAr karake chAritrapAhuDako kahane kI pratignA karate hain––

savvaNhu savvadansI NimmohA vIyarAy parameTThI.
vandittu tijagavandA arahantA bhavvajIvehin .. 1..

NANan dansaN samman chArittan sohikAraNan tesin.
mokkhArAhaNaheun chArittan pAhuDan vochchhe .. 2.. yugmam.
sarvagnAn sarvadarshina nirmohAn vItarAgAn parameShThina.
vanditvA trijagadvanditAn arhata bhavyajIvai .. 1..

gnAnan darshanan samyak chAritran shuddhikAraNan teShAm.
mokShArAdhanahetun chAritran prAbhRutan vakShye .. 2.. yugmam.

artha––AchArya kahate hain ki main arahant parameShThIko namaskAr karake chAritrapAhuD ko
kahUngA. arahant parameShThI kaise hain? arahant aise prAkRit akShar kI apekShA to aisA artha hai–akAr
Adi akSharase to ‘ari’ arthAt mohakarma, rakAr akSharakI apekShA raj arthAt gnAnAvaraN
darshanAvaraN karma, us hI rakAr se rahasya arthAt antarAy karma–isaprakAr se chAr ghAtiyA
karmonko hananA–ghatAnA jinake huA ve arahanta hain. sanskRitakI apekShA ‘arha’ aisA pUjA artha men
dhAtu hai usase ‘arhan’ usase aisA niShpanna ho tab pUjA yogya ho usako arhat kahate hain vah
bhavya jIvonse pUjya hai. parameShThI kahane se param iShTa arthAt

Page 69 of 394
PDF/HTML Page 93 of 418
single page version

chAritrapAhuD][69 utkRuShTa pUjya ho use parameShThI kahate hain athavA param jo utkRuShTa pad men tiShThe vah parameShThI hai. isaprakAr indrAdik se pUjya arahanta parameShThI hain. sarvagna hain, sab lokAlok svarUp charAchar padArthon ko pratyakSha jAne vah sarvagna hai. sarvadarshI arthAt sab padArthonko dekhane vAle hain. nirmoh hain, mohanIy nAmake karma kI pradhAn prakRiti mithyAtva hai usase rahit hain. vItarAg hain, jinake visheSharUp se rAg dUr ho gayA ho so vItarAg hain, unake chAritra mohanIy karmake udayase (–udayavash) ho aisA rAgadveSh bhI nahIn hai. trijagaddhandya hain, tIn jagat ke prANI tathA unake svAmI indra, dharaNendra, chakravartiyonse vandane yogya hain. isaprakArase arahanta padako visheShya karake aur anya padonko visheShaN karane par isaprakAr bhI artha hotA hai, parantu vahAn arahanta bhavya jIvon se pUjya hain isaprakAr visheShaN hotA hai. chAritra kaisA hai? samyagdarshan, samyaggnAn, samyakchAritra ye tIn AtmAke pariNAm hain, unake shuddhatAkA kAraN hai, chAritra angIkAr karane par samyagdarshanAdi pariNAm nirdoSh hotA hai. chAritra mokSha ke ArAdhan kA kAraN hai, –isaprakAr chAritra pAhuD (prAbhRut) granthako kahUngA, isaprakAr AchArya ne mangalapUrvak pratignA kI hai..1–2.. Age samyagdarshanAdi tIn bhAvon kA svarUp kahate hain–– ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

sarvagna chhe, parameShThI chhe, nirmoh ne vItarAg chhe,
te trijagavandit, bhavyapUjit arhatone vandIne; 1.

bhAkhIsh hun chAritraprAbhRut mokShane ArAdhavA,
je hetu chhe sugnAn–dRug–chAritra kerI shuddhimAn. 2.

Page 70 of 394
PDF/HTML Page 94 of 418
single page version

70] [aShTapAhuD

jan jANai tan NANan jan pechchhai tan cha dansaNan bhaNiyan.
NANassa pichchhiyassa ya samavaNNA hoi chArittan.. 3..
yajjAnAti tat gnAnan yat pashyati tachcha darshanan bhaNitam.
gnAnasya darshanasya cha samApannAt bhavati chAritram.. 3..

artha––jo jAnatA hai vah gnAn hai, jo dekhatA hai vah darshan hai aise kahA hai. gnAn aur
darshan ke samAyog se chAritra hotA hai.

bhAvArtha––jAne vah to gnAn aur dekhe, shraddhAn ho vah darshan tathA donon ek rUp
hokar sthir honA chAritra hai..3..

Age kahate hain ki jo tIn bhAv jIvake hain unakI shuddhatA ke liye chAritra do prakAr kA
kahA hai––
ee tiNNi vi bhAvA havanti jIvassa akkhayAmeyA.
tiNhan pi sohaNatthe jiNabhaNiyan duvih chArittan.. 4..
ete trayopi bhAvA bhavanti jIvasya akShayA ameyA.
trayANAmapi shodhanArthan jinabhaNitan dvividhan chAritran.. 4..

artha––ye gnAn Adik tIn bhAv kahe, ye akShay aur ananta jIvake bhAv hain, inako
shodhane ke liye jinadev ne do prakAr kA chAritra kahA hai.

bhAvArtha––jAnanA, dekhanA aur AcharaN karanA ye tIn bhAv jIvake akShayAnant hain,
akShay arthAt jisakA nAsh nahIn hai, amey arthAt anant jisakA pAr nahIn hai, sab lokA
lokako jAnanevAlA gnAn hai, isaprakAr hI darshan hai, isaprakAr hI chAritra hai tathApi ghAtikarma
ke nimitta se ashuddha hain, jo gnAn–darshan–chAritrarUp hain isaliye shrI jinadev ne inako shuddha
karane ke liye inakA chAritra [AcharaN karanA] do prakAr kA kahA hai ..4..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
je jANatun te gnAn, dekhe teh darshan ukta chhe;
ne gnAn–darshananA samAyoge suchArit hoy chhe. 3.

A bhAv traN AtmA taNA avinAsh tem amey chhe;
e bhAvatrayanI shuddhi arthe dvividh charaN jinokta chhe. 4.

Page 71 of 394
PDF/HTML Page 95 of 418
single page version

chAritrapAhuD][71

Age do prakAr kA kahA so kahate hain––
jiNaNANadiTThisuddhan paDhaman sammatta charaN chArittan.
vidiyan sanjamacharaNan jiNaNANasadesiyan tan pi.. 5..
jinagnAnadraShTishuddhan prathaman samyaktva charaN chAritram.
dvitIyan sanyamacharaNan jinagnAnasandeshitan tadapi.. 5..

artha––pratham to samyaktvakA AcharaNasvarUp chAritra hai, vah jinadevake gnAn–darshan–
shraddhAnase kiyA huA shuddha hai. dUsarA sanyamakA AcharaNasvarUp chAritra hai, vah bhI jinadevake
gnAnase dikhAyA huA shuddha hai.

bhAvArtha––chAritra ko do prakAr kA kahA hai. pratham to samyaktvakA AcharaN kahA vah
jo Agam men tattvArthakA svarUp kahA usako yathArtha jAnakar shraddhAn karanA aur usake shankAdi
atichAr mal doSh kahe, unakA parihAr karake shuddha karanA tathA usake nishankitAdi guNonkA
pragaT honA vah samyaktvacharaN chAritra hai aur jo mahAvrat Adi angIkAr karake sarvagnake
Agamamen kahA vaise sanyamakA AcharaN karanA, aur usake atichAr Adi doShonko dUr karanA,
sanyamacharaN chAritra hai, isaprakAr sankShep se svarUp kahA..5..

Age samyaktvacharaN chAritrake mal doShonkA parihAr karake AcharaN karanA kahate hain––
evan chiy NAUN ya savve michchhattados sankAi.
parihar sammattamalA jiNabhaNiyA tivihajoeNa.. 6..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
samyaktvacharaN chhe pratham, jinagnAnadarshanashuddha je;
bIjun charit sanyamacharaN, jinagnAnabhAShit tey chhe. 5.

im jANIne chhoDo trividh yoge sakal shankAdine,
mithyAtvamay doSho tathA samyaktvamal jin–uktane. 6.

Page 72 of 394
PDF/HTML Page 96 of 418
single page version

72] [aShTapAhuD

evan chaivagnAtvA cha sarvAn mithyAtvadoShAn shankAdIn.
parihar samyaktvamalAn jinabhaNitAn trividhayogena.. 6..

artha––aise pUrvokta prakAr samyaktvAcharaN chAritrako jAnakar mithyAtva karmake udayase
hue shankAdik doSh samyaktvako ashuddha karane vAle mal hain aisA jinadev ne kahA hai, inako man,
vachan, kAyake tInon yogon se chhoDanA.

bhAvArtha––samyaktvAcharaN chAritra, shankAdi doSh samyaktva ke mal hain, unako tyAgane par
shuddha hotA hai, isaliye inako tyAg karane kA upadesh jinadev ne kiyA hai. ve doSh kyA hain vah
kahate hain––jinavachanamen vastu kA svarUp kahA usamen sanshay karanA shankA doSh hai; isake hone
par saptabhay ke nimitta se svarUp se chig jAy vah bhI shankA hai. bhogon kI abhilAShA kAnkShA
doSh hai, isake hone par bhogonke liye svarUp se bhraShTa ho jAtA hai. vastuke svarUp arthAt dharma
men glAni karanA jugupsA doSh hai, isake hone par dharmAtmA puruShonke pUrvakarma ke uday se bAhya
malinatA dekhakar mat se chig jAnA hotA hai.
dev–guru–dharma tathA laukik kAryon men mUDhatA arthAt yathArtha svarUpako na jAnanA so
mUDhadRuShTi doSh hai, isake hone par anya laukik janonse mAne hue sarAgI dev, hinsAdharma aur
sagrantha guru tathA logonke binA vichAr kiye hI mAnI huI anek kriyA visheShonse vibhavAdikakI
prAptike liye pravRutti karane se yathArtha mat se bhraShTa ho jAtA hai. dharmAtmA puruShon men karma ke uday
se kuchh doSh utpanna haA dekhakar unakI avagnA karanA so anupagUhan doSh hai, isake hone
par dharmase chhUT jAnA hotA hai. dharmAtmA puruShonko karmake udayake vash se dharmase chigate dekhakar
unakI sthiratA na karanA so asthitikaraN doSh hai, isake hone par gnAt hotA hai ki isako
dharmase anurAg nahIn hai aur anurAgakA na honA samyaktva men doSh hai.

dharmAtmA puruShonse visheSh prItI na karanA avAtsalya doSh hai, isake hone par samyaktvakA abhAv pragaT sUchit hotA hai. dharmakA mahAtmya shakti ke anusAr pragaT na karanA aprabhAvanA doSh hai, isake hone par gnAt hotA hai ki isake dharmake mahAtmyakI shraddhA pragaT nahIn huI hai.––– isaprakAr yah ATh doSh samyaktvake mithyAtvake uday se (udayake vash men hone se) hote hain, jahAn ye tIvra hon vahAn to mithyAtva prakRiti kA uday batAte hain, samyaktvakA abhAv batAte hain aur jahAn kuchh mand atichArarUp hon to samyaktva –prakRiti nAmak mithyAtvakI prakRiti ke uday se hon ve atichAr kahalAte hain, vahAn kShayopashamik samyaktvakA sadbhAv hotA hai; paramArthase vichAr karen to atichAr tyAgane hI yogya hain.


Page 73 of 394
PDF/HTML Page 97 of 418
single page version

chAritrapAhuD][73

in doShonke hone par anya bhI mal pragaT hote hain, ve tIn mUDhatAen hain–––– 1 devamUDhatA, 2 pAkhaNDamUDhatA, 3 lokamUDhatA. kisI var kI ichchhA se sarAgI devon kI upAsanA karanA unakI pAShANAdi men sthApanA karake pUjanA devamUDhatA hai. DhongI guruommen mUDhatA–parigrah, Arambh, hinsAdi sahit pAkhaNDI (DhongI) bheShadhAriyonkA satkAr, puraskAr karanA pAkhaNDI– mUDhatA hai. lokamUDhatA anya matavAlonke upadeshase tathA svayam hI binA vichAre kuchh pravRutti karane lag jAy vah lokamUDhatA hai, jaise sUrya ke argha denA, grahaN men snAn karanA, sankrAnti men dAn karanA, agnikA satkAr karanA, dehalI, ghar, kuA pUjanA, gAyakI pUnchhako namaskAr karanA, gAyake mUtrako pInA, ratna, ghoDA Adi vAhan, pRithvI, vRukSha, shastra, parvat AdikakI sevA–pUjA karanA, nadI–samudrako tIrtha mAnakar unamen snAn karanA, parvatase giranA, agni men pravesh karanA ityAdi jAnanA. chhah anAyatan hain–––kudev, kuguru, kushAstra aur inake bhakta––aise chhah hain, inako dharma sthAn jAnakar inakI manase prashansA karanA, vachan se sarAhanA karanA, kAy se vandanA karanA. ye dharmake sthAn nahIn hain isaliye inako anAyatan kahate hain. jAti, lAbh, kul, rUp, tap, bal, vidyA, aishvarya inakA garva karanA ATh mad hain. jAti mAtA pakSha hai, lAbh dhanAdik karmake uday ke Ashray hai, kul pitA pakSha hai, rUp karmodayAshrit hai, tap apane svarUpako sAdhane kA sAdhan hai, bal karmodayAshrit hai, vidyA karmake kShayopashamAshrit hai, aishvarya karmodayAshrit hai, inakA garva kyA? paradravyake nimittase hone vAle kA garva karanA samyaktvakA abhAv batAtA hai athavA malinatA karatA hai. isaprakAr ye pachchIs, samyaktvake mal doSh hain, inakA tyAg karane par samyaktva shuddha hotA hai, vahI samyaktvAcharaN chAritra kA ang hai..6..

Age shankAdi doSh dUr hone par samyaktvake ATh ang pragaT hote hain unako kahate hain––

Page 74 of 394
PDF/HTML Page 98 of 418
single page version

74] [aShTapAhuD

Nissankiy Nikkankhiy NivvidiginchhA amUDhadiTThi ya.
uvagUhaN ThidikaraNan vachchhalla pahAvaNA ya te aTTha.. 7..
nishankitan nikAnkShitan nirvichikitsA amUDhadraShTI cha.
upagUhanan sthitIkaraNan vAtsalyan prabhAvanA cha te aShTau.. 7..

artha––nishankit, nikAnkShit, nirvichikitsA, amUDhadRuShTi, upagUhan, sthitikaraN,
vAtsalya aur prabhAvanA ye ATh ang hain.

bhAvArtha––ye ATh ang pahile kahe hue shankAdi doShonke abhAv se pragaT hote hain, inake
udAharaN purANommen hain unakI kathA se jAnanA. nishankitakA anjan chor kA udAharaN hai,
jisane jinavachan men shankA na kI, nirbhay ho chhIke kI laD kAT kar ke mantra siddha kiyA. ni
kAnkShitakA sItA, anantamatI, sutArA AdikA udAharaN hai, jinhonne bhogon ke liye dharma ko nahIn
chhoDA. nirvichikitsAkA uddAyan rAjAkA udAharaN hai, jisane munikA sharIr apavitra dekhakar
bhI glAni nahIn kI. amUDhadRuShTikA revatI rAnI kA udAharaN hai, jisako vidyAdhar ne anek
mahimA dikhAI to bhI shraddhAnase shithil nahIn huI.

upagUhanakA jinendrabhakta seThakA udAharaN hai, jis chorane brahmachArI kA bheSh banA karake
chhatra kI chorI kI, usako usako brahmachArI pad kI nindA hotI jAnakar usake doSh ko
chhipAyA. sthitikaraN kA vAriSheN kA udAharaN hai, jisane puShpadant brAhmaNako munipad se
shithil huA jAnakar dRuDh kiyA. vAtsalyakA viShNukumArakA udAharaN hai, jinane akampan Adi
muniyonkA upasagar nivAraN kiyA. prabhAvanA men vajrakumAr munikA udAharaN hai, jisane
vidyAdhar se sahAyatA pAkar dharmakI prabhAvanA kI. aise ATh ang pragaT hone par samyaktvAcharaN
chAritra hotA hai, jaise sharIr men hAth, pair hote hain vaise hI samyaktva ke ang hain. ye na hon to
vikalAng hotA hai..7..

Age kahate hain ki isaprakAr pahalA samyaktvAcharaN chAritra hotA hai–––
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
nishankatA, nikAnkSha, nirvikitsa, avimUDhatva ne
upagUhan, thiti, vAtsalyabhAv, prabhAvanA–guN aShTa chhe. 7.

Page 75 of 394
PDF/HTML Page 99 of 418
single page version

chAritrapAhuD][75

tan chev guNavisuddhan jiNasammattan sumukkhaThANAe.
jan charai NANajuttan paDhaman sammatacharaNachArittan.. 8..

tachchaiv guNavishuddhan jinasamyaktvan sumokShasthAnAya. tat charati gnAnayuktan prathaman samyaktva charaNachAritram.. 8..

artha––vah jinasamyaktva arthAt arahant jinadev kI shraddhA nishankit Adi guNonse vishuddha ho usakA yathArtha gnAnake sAth AcharaN kare vah pratham samyaktvacharaN chAritra hai, vah mokShasthAn ke liye hotA hai. bhAvArtha––sarvagnabhAShit tattvArthakI shraddhA nishankit Adi guN sahit, pachchIs mal doSh rahit, gnAnavAn AcharaN kare usako samyaktvacharaN chAritra kahate hain. yah mokSha kI prapti ke liye hotA hai kyonki mokShamArga men pahile samyagdarshan kahA hai isaliye mokShamArga men pradhAn yah hI hai..8.. Age kahate hain ki jo isaprakAr samyaktvacharaN charitra ko angIkAr kare to shIghra hI nirvAN ko prApta karatA hai––

sammatacharaNasuddhA sanjam charaNassa jai va supasiddhA.
NANI amUDhadiTThI achire pAvanti NivvANan .. 9..
samyaktvacharaNavishuddhA sanyamacharaNasya yadi vA suprasiddhA.
gnAnina amUDhadraShTaya achiran prApnuvanti nirvANam .. 9..

artha––jo gnAnI hote hue amUDhadRuShTi hokar samyaktvacharaN chAritrase shuddha hotA hai aur
jo sanyamacharaN chAritra se samyak prakAr shuddha ho to shIghra hI nirvAN ko prApta hotA hai.

bhAvArtha––jo padArthonke yathArtha gnAn se mUDhadRuShTi rahit vishuddha samyagdRuShTi hokar samyakchAritra svarUp sanyam kA AchAraN kare to shIghra hI mokSha ko pAve, sanyam angIkAr karane par svarUpake sAdhanarUp ekAgra dharmadhyAn ke balase sAtishay apramatta ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

te aShTaguNasuvishuddha jinasamyaktvane–shivahetun,
Acharavun gnAn samet, te samyaktvacharaN charitra chhe. 8.

samyaktvacharaNavishuddhane niShpannasanyamacharaN jo,
nirvANane achire vare avimUDh dRuShTi gnAnIo. 9.

Page 76 of 394
PDF/HTML Page 100 of 418
single page version

76] [aShTapAhuD guNasthAnarUp ho shreNI chaDh antarmuhUrtamen kevalagnAn utpanna kar aghAtikarmakA nAsh karake mokSha prApta karatA hai, yah samyaktvacharaN chAritrakA hI mAhAtmya hai..9.. Age kahate hain ki jo samyaktva ke AcharaN se bhraShTa hain aur ve sanyamakA AcharaN karate hain to bhI mokSha nahIn pAte hain–––

sammattacharaNabhaTThA sanjamacharaNan charanti je vi NarA.
aNNANaNANamUDhA tah vi Na pAvanti NivvANan.. 10..

samyaktvacharaNabhraShTA sanyamacharaNan charanti yepi narA. agnAnagnAnamUDhAtathApi na prApnuvanti nirvANam.. 10..

artha––jo puruSh samyaktvacharaN chAritrase bhraShTa hai aur sanyamakA AcharaN karate hain to bhI ve agnAn se mUDhadRuShTi hote hue nirvAN ko nahIn pAte hain.

bhAvArtha––samyaktvacharaN chAritrake binA sanyamacharaN chAritra nirvANakA kAraN nahIn hai kyonki samyaggnAnake binA to gnAn mithyA kahalAtA hai, so isaprakAr samyaktvake binA chAritra ke bhI mithyApanA AtA hai..10..

Age prashna utpanna hotA hai ki isaprakAr samyaktvacharaN chAritra ke chinha kyA hain jinase usako jAnen, isake uttararUp gAthAmen samyaktva ke chinha kahate hain–––

vichchhallan viNaeN ya aNakampAe sudAN dachchhAe.
maggaguNasansaNAe avagUhaN rakkhaNAe ya.. 11..
e e hin lakkhaNenhin ya lakkhijjai ajjavehin bhAvehin.
jIvo ArAhanto jiNasammattan amoheNa.. 12..
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
samyaktvacharaNavihIn chho sanyamacharaN jan Achare,
topaN lahe nahi muktine agnAnagnAnavimUDh e. 10.