Ashtprabhrut-Hindi (itrans transliteration). Introduction; Edition Information; Thanks and Our Request; Version History; Shree Kanjiswami; Publisher's Note; Shree Kundkund Acharya; Upodghat; Contents.

Next Page >


Combined PDF/HTML Page 1 of 21

 

Page -23 of 394
PDF/HTML Page 1 of 418
single page version

. bhagavAnashrIkundakunda–kahAnajainashAstramAlA, puShpa–124
shrImadbhagavatkundakundAchAryadev virachit
aShTaprAbhR^itaShTapaAbhata
bhAShAvachanikAr
pa.nDitavar shrI jayachandrajI ChAba.DA
jayapur (rAjasthAn)
bhAShA parivartanakartA
pa.n. shrI mahendrakumArajI jain, kAvyatIrtha
madanaga.nj–kishanaga.Dh.h.h (rAjasthAn)
H prakAshakH
shrI digambar jain svAdhyAyama.ndir TrasTa,
sonaga.Dh.h.h (saurAShTra) pinaH 364250
prAptisthAnaH
shrI di. jain svAdhyAyama.ndir TrasTa,


Page -22 of 394
PDF/HTML Page 2 of 418
single page version

ChaThavI.n AvR^itti

bhAdo.n vadi 2, vi. sa.n. 2052

2000 prati

82 vI.n bahinashrI–shampAben–janmajayanti

kAo.cmpyUTar TAip seTi.ngaH

mudrakaH
smR^iti Ao.cphaseT

ariha.nt kAo.cmpyUTar grAphiksa sonaga.Dh.h.h–364250

sonaga.Dh.h.h–364250H phon 381

Page -21 of 394
PDF/HTML Page 3 of 418
single page version

param pUjya adhyAtmamUrti sadgurUdev shrI kAnajIsvAmI

Page -20 of 394
PDF/HTML Page 4 of 418
single page version

Thanks & Our Request

Shree AshtPahud (Hindi) has been typed into electronic form by Atmaarthis in India and USA whose motivation was to study this great shastra and in the process also make it available to the whole world. These Atmaarthis have no desire for recognition and have requested that their names are not mentioned. However, AtmaDharma.com wishes to thank these Atmaarthis for their efforts in making this shastra available to the whole world. Our request to you: beautiful work even more accurate. 2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if correctionshave been made you can replace your copy with the corrected one.




Version History
Version number Date
Changes
003
002
5 February 2009
Corrected typing errors
19 June 2007
Corrected:
a) Formatting errors in
various gathas.
b) Spelling errors
001
31 March 2007
First electronic version

Page -19 of 394
PDF/HTML Page 5 of 418
single page version

namaH shrIparamAgamajinashrutebhyaH .
OM prakAshakIy nivedan

adhyAtmashrutadhar R^iShIshvar shrImadbhagvatkundakundAchAryadev dvArA praNIt adhyAtma rachanAo.nme.n shrI samayasAr, shrI pravachanasAr, shrI pa.nchAstikAyasa.ngrah, shrI niyamasAr aur shrI aShTaprAbhR^it– yah pA.Nch paramAgam pradhAn hai.n. darshanaprAbhR^it, sUtraprAbhR^it, bodhaprAbhR^it, bhAv –prAbhR^it, mokShaprAbhR^it, li.ngaprAbhR^it, aur shIlaprAbhR^it– yah ATh prAbhR^ito.nkA samuchchay nAm aShTaprAbhR^it hai. shrI samayasArAdi pA.Ncho.n paramAgam hamAre TrasTa dvArA (Adya chAr paramAgam gujarAtI eva.n hindI bhAShAme.n tathA pA.NchavA.N aShTaprAbhR^it hindI bhAShAme.n) anek bAr prakAshit ho chuke hai.n. shrI samayasArAdi chAro.n paramAgamo.nke saphal gujarAtI gadyapadyAnuvAdak, gahare Adarsha AtmArthI, pa.nDitaratna shrI himmatalAl jeThAlAl shAh kR^it aShTaprAbhR^itake– ukta chAro.n paramAgamo.nke harigIt–padyAnuvAdo.nke samAn–mUlAnugAmI, bhAvavAhI eva.n sumadhur gujarAtI padyAnuvAd sah yah ChaThavA.n sa.nkaraN adhyAtmikavidyApremI jij~nAsuo.nke karakamalame.n prastut karate hue hame.n atIv anubhUt hotA hai. shrI kundakunda–adhyAtma–bhAratIke param bhakta, adhyAtmayugasraShTA, paramopakArI pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmIne is aShTaprAbhR^it paramAgam par anek bAr pravachano.n dvArA usake gahan rahasyo.n kA udghATan kiyA hai. vAstavame.n is shatAvdIme.n adhyAtmaruchi ke navayugakA prarvatanakar muumuukShu samAj par unho.nne.n asAdhAraN asIm upakAr kiyA hai. is bhautik viShayavilAsaprachur yugame.n, bhAratavarSha eva.n videSho.nme.n bhI j~nAn–vairAgyabhIne adhyAtmatattvake prachArakA prabal Andolan pravartamAn hai vah pUjya gurudevashrIke chamatkArI prabhAvanAyogakA hI suphal hai. adhyAtmatIrtha shrI suvarNapurI (sonaga.Dh.h.h) ke shrI mahAvIr–kundakunda digambarajain paramAgamamandirame.n sa.ngamaramar ke dhaval shilApaTo.n par utkIrNa aShTaprAbhR^itakI mUl gAthAo.n ke AdhAr par is sa.nskaraNako taiyAr kiyA gayA hai. isame.n madan ga.nj nivAsI pa.n shrI mahendrakumArajI kAvyatIrtha dvArA, sahAranapurake seTh shrI jambukumArajI ke shAstrabha.NDArase prApta paNDit shrI jayachandrajI ChAba.DAkR^it bhAShAvachanikAkI hastalikhit pratike AdhAr se, jo bhAShaparirvatan kiyA gayA thA vah diyA gayA hai. eva.n padaTippaName.n AdaraNIy vidvadral shrI himmatalAl jeThAlAl shAh dvArA rachit gujarAtI padyAnuvAd–jo ki sonaga.Dhke shrI kahAnaguru– dharmaprabhAvanAdarshan (kundakunda–pravachanamaNDap) me.n dhaval sa.ngamaramar–shilApaTo.n par utkIrNa ukta pA.Ncho.n paramAgamo.nme.n anatarbhUt hai–nAgarI lipime.n diyA gayA hai.

is sa.nskaraNakA ‘prUph’ sa.nshodhan shrI maganalAlajI jain ne tathA kAo.cmpyUTar TAip–seTi.ng ‘ariha.nt kAo.cmpyUTar grAphiksa’, tathA mudraNakArya ‘smR^iti Ao.cphaseT’, sonaga.Dhne kar diyA hai, tadartha un dono.n ke prati kR^itaj~natA vyakta karate hai.n.


Page -18 of 394
PDF/HTML Page 6 of 418
single page version

AtmArthI jIv ati bahumAn pUrvak sadgurugamase is paramAgamakA abhyAs karake usake gahan bhAvo.nkA AtmasAt kare.n aur shAstrake tAtparyabhUt vItarAgabhAvako prApta kare.n– yahI prashasta kAmanA. bhAdrapad kR^iShNA 2, vi. sa.n. 2052

sAhityaprakAshanasamiti

82 vI.n bahinashrI–champAben–janmajayantI

shrI digambar jain svAdhyAyamandir TrasTa,
sonaga.Dh.h.h–364250
sorAShTra
(
)


Page -17 of 394
PDF/HTML Page 7 of 418
single page version



bhagavAn shrI kundakundAchAryadev vaname.n tA.D.h.h patrake Upar shAstra rachate hue .

Page -16 of 394
PDF/HTML Page 8 of 418
single page version

namaH sadgurave .
upoddhAt

‘aShTaprAbhR^it’–sanAtan digambar jain AmnAyake nirgrantha shramaNottam bhagavAn shrI kundakundAchAryadev dvArA praNIt darshanaprAbhR^it, sUtraprAbhR^it, bodhaprAbhR^it, bhAv –prAbhR^it, mokShaprAbhR^it, li.ngaprAbhR^it, aur shIlaprAbhR^it–yah ATh prAbhR^ito.nkA samUh–sa.nsakaraN hai. shramaNabhagavanta R^iShIshvar shrI kundakundAchAryadev vikram sa.nvatke prArambhame.n ho gaye hai.n. digambar jain para.nparAme.n bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn sarvotkR^iShTa hai.

ma.ngala.n bhagavAn vIro ma.ngala.n gautamo gaNI .
ma.ngala.n kundakundAryo jainadharmo.astu ma.ngala.n..

yah shlok pratyek digambar jain, shAstrAdhyayan prArambha karate samay, ma.ngalAcharaN ke rUp me.n bolatA hai. yah suprasiddha ‘ma.ngal’ kA shlok bhagavAn shrI kundakundAchAryadevakI asAdhAraN mahattA prasiddha karatA hai, kyo.nki usame.n sarvaj~na bhagavAn shrI mahAvIr svAmI eva.n gaNadhar bhagavAn shrI gautamasvAmI ke pashchAt anantar hI, unakA ma.ngal rUp me.n smaraN kiyA gayA hai. digambar jain sAdhu svaya.n ko bhagavAn kundakundAchAryadevakI paramparA ke kahalAne me.n apanA gaurav mAnate hai.n. bhagavAn kundakundAchAryadevake shAstra sAkShAt gaNadharadevake vachan tulya hI pramANabhUt mAne jAte hai.n. unake uttararvI granthakAr AchArya, muni eva.n viddhAn apane kisI kathan ko siddha karane ke liye kundakundAchAryadevake shAstro.nkA pramAN dete hai.n aur isaliye vah kathan nirvivAd ThaharatA hai. unake pashchAt likhe gaye grantho.nme.n unake shAstro.n me.n se bahut avataraN liye gaye hai.n. vi. sa.n. 660 me.n hone vAle shrI devasenAchAryavar apane darshanasAr grantha me.n kahate hai.n ki –

jai paumaNa.ndiNAh sIma.ndharasAmidivvaNANeNa.
Na vibohai to samaNA kah sumagga.n payANa.nti..

(mahA videhakShetrake vartamAn tIrtha.nkaradev) shrI sIma.ndharasvAmIke pAsase (samavasaraName.n jAkar) prApta hue divya j~nAnase shrI padyanandinAthane (shrI kundakundAchAryadevane) yadi bodh na diyA hotA to munijan sachche mArga ko kaise jAnate? dUsarA ek ullekh ki jisame.n kundakundAchAryadevako ‘kalikAlasarvaj~na’ kahA gayA hai, so is prakAr hai.–‘padyanandI, kundakundAchArya, vakragrIvAchArya, elAchArya eva.n gR^idhrapichChAchArya ye pA.Nch nAm se vibhUShit, chAr a.ngul U.NchAI par AkAsh me.n gaman kI jinake R^iddhi thI, pUrvavidehakShetra me.n jAkar jinho.nne sImandharabhagavAnakI vandanA kI thI aur unake pAsase prApta hue shrR^itaj~nAnase jinho.nne bhAratavarShake bhavya jIvo.nko pratibodh kiyA hai aise jo shrI jinachandrasUrI bhaTTArakake paTTa ke AbharaNarUp kalikAlasarvaj~na (bhagavAn kundakundAchAryadev) unake dvArA rachit is ShaTprAbhR^itagranthame.n....mokShaprAbhR^itakI TIkA samApta huI.’ bhagavAn kundakundAchAryadevakI mahattA sUchit karanevAle aise


Page -15 of 394
PDF/HTML Page 9 of 418
single page version

anekAnek ullekh 1jainasAhityame.n upalabdha hai.n. isase suprasiddha hotA hai ki sanAtan digambar jain AmnAyame.n kalikAlasarvaj~na bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn advitIy hai. bhagavAn kundakundAchAryadev dvArA rachit anek shAstra hai.n, uname.nse katipay adhunA uplabdha hai.n. trilokanAth sarvaj~nadevake shrImukhase pravAhit shrutAmR^it kI saritAme.nse bhare gaye ve amR^itabhAjan abhI bhI anek AtmArthIyo.nko AtmajIvan samarpit karate hai.n. unake samayasAr, pravachanasAr aur pa.nchAstikAy sa.ngrah nAmak tIn uttamottam shAstra ‘prAbhR^itatray’ kahe jAte hai.n. yah prAbhR^itatray eva.n niyamasAr tathA aShTaprAbhR^it–yah pA.nch paramAgamo.n me.n hajAro.n shAstro.nkA sAr A jAtA hai. bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ke pashchAt likhe gaye anek grantho.n ke bIj in paramAgamo.nme.n nihit hai.n aisA sUkShma dR^iShTi se abhyAs karane par j~nAt hotA hai. yah prakR^it paramAgam ATh prAbhR^ito.nkA samuchchay hone se vah ‘aShTaprAbhR^it’ abhidhAn se suprasiddha hai. usame.n pratyek prAbhR^itakI gAthAsa.nkhyA eva.n usakA viShayanirdesh nimna prakAr hai.– ‘darshanaprAbhR^it’ me.n gAthA sa.nkhyA 36 hai.n. ‘dharma kA mUl darshan (samyagdarshan) hai–’ ‘da.nsaNamUlo dhammo’–is rahasyagambhIr mahAsUtra se prArambha karake samyagdarshan kI param mahimA kA is prAbhR^itashAstra me.n varNan kiyA gayA hai. ‘sUtraprAbhR^it’ me.n 27 gAthA hai.n. is prAbhR^it me.n, jinasUtrAnusAr AchAraN jIvako hit rUp hai aur jinasUtraviruddha AchAraN ahitarUp hai–yah sa.nkShepame.n batAyA gayA hai, tathA jinasUtrakathit munili.ngAdi tIn li.ngo.nkA sa.nkShipta nirUpaN hai. ‘chAritrapAbhR^it’ me.n 45 gAthA hai.n. usame.n, samyaktvacharaNachAritra aur sa.nyamacharaNachAritra ke rUpame.n chAritrakA varNan hai. sa.nyamacharaNakA deshasa.nyamacharaN aur sakalasa.nyamacharaN–is prakAr do bhedase varNan karate hue, shrAvakake bArah vrat aur munirAjake pa.nchendriyasa.nvar, pA.nch mahAvrat, pratyek mahAvratakI pA.Nch–pA.Nch bhAvanA, pA.Nch samiti ityAdikA nirdesh kiyA gayA hai. ‘bodhaprAbhR^it’ me.n 62 gAthA hai.n. Ayatan, chaityagR^ih, jinapratimA, darshan, jinabimba, jinamudrA, j~nAn, dev, tIrtha, arhanta aur pravrajyA–in gyArah viShayo.nkA is prAbhR^itame.n sa.nkShipta kathan hai. ‘bhAvashramaN hai.n so Ayatan hai.n, chaityagR^ih hai.n, jinapratimA hai.n’–aise varNan visheShAtmak ek vishiShTa prakAr se AyatanAdi katipay viShayo.nkA isame.n (jinokta) vishiShTa nirUpaN hai. jinopadiShTa pravrajyAkA samyak varNan 17 gAthAo.nke dvArA ati sundar kiyA gayA hai. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ––– jAsake mukhAravindate.n prakAsh bhAsavR^inda, syAdavAd jain vain indu kundakundase. tAsake abhyAsate.n vikAsh bhedaj~nAn hot, mU.Dh.h.h so lakhe nahI.n kubuddhi kundakundase.. det hai.n ashIs shIs nAy indu chanda jAhi, moh–mAr–khaNDa mArata.nD kundakundase. vishuddhibuddhivR^iddhidA prasiddha R^iddhi siddhidA hue na, hai.n, na ho.nhi.nge, muni.nd kundakundase..

–kavivar vR^indAvanadAsajI

Page -14 of 394
PDF/HTML Page 10 of 418
single page version

‘bhAvaprAbhR^it’ me.n 165 gAthA hai.n. anAdikAlase chaturgatime.n paribhramaN karate hue, jIv jo ananta duHkh sahan kar rahA hai usakA hR^idayasparshI varNan is prAbhR^it me.n kiyA gayA hai; aur un duHkho.nse ChUTaneke liye shuddha bhAvarUp pariNaman kar bhAvali~N.hgI muni dashA pragaT kiye binA anya koI upAy nahI.n hai aisA vishadatAse varNan kiyA hai. usake liye (duHkho.n se ChUTane ke liye) shuddhabhAvashUnya dravyamunili~N.hga akAryakArI hai yah spaShTatayA batAyA gayA hai. yah prAbhR^it ati vairAgya prerak aur bhAvavAhI hai eva.n shuddhabhAv pragaT karane vAle samyak puruShArthake prati jIv ko sachet karane vAlA hai . ‘mokShaprAbhR^it’ me.n 106 gAthA hai.n. is prAbhR^it me.n mokShakA–paramAtmapadakA–ati sa.nkShepame.n nirdesh karake, pashchAt vah (–mokSha) prApta karanekA upAy kyA hai usakA varNan mukhyatayA kiyA gayA hai. svadravyarat jIv muktA hotA hai–yah, is prAbhR^itakA kendravartI siddhAnta hai. ‘li.ngaprAbhR^it’ me.n 22 gAthA hai.n. jo jIv munikA bAhyali.ng dhAraN karake ati bhraShTAchArIrUpase AcharaN karatA hai, usakA ati nikR^iShTapanA eva.n nindyapanA is prAbhR^it me.n batAyA hai. ‘shIlaprAbhR^it’ me.n 40 gAthA hai.n. j~nAn vinA (samyagj~nAn vinA) jo kabhI nahI.n hotA aise shIlake (–stshIlake) tatvaj~nAnagambhIr sumadhur guNagAn is prAbhR^it me.n jinakathan anusAr gAye gaye hai.n. –is prakAr bhagavan shrI kundakundAchAryadev praNIt ‘aShTaprAbhR^it’ paramAgamakA sa.nkShipta viShay parichay hai. aho! jayava.nt varto ve sAtishayapratibhAsampanna bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ki jinho.nne mahAtattvo.nse bhare hue in paramAgamo.nkI asAdhAraN rachanA karake bhavya jIvo.n par mahAn upakAr kiyA hai. vastutaH is kAl me.n yah paramAgam shAstra muumuukShu bhavya jIvo.n ko param AdhAr hai.n. aise duHSham kAl me.n bhI aise adbhut ananya–sharaNabhUt shAstra–tIrtha.nkar devake mukhAravindase vinirgat amR^it–vidyamAn hai.n vah hamArA mahAn bhAgya hai. pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmI ke shabdo.n me.n kahe.n to–

‘bhagavAn kundakundAchAryadev ke yah pA.Ncho.n hI paramAgam Agamo.n ke bhI Agam hai.n; lAkho.n shAstro.nkA nicho.D.h.h iname.n bharA huA hai, jain shAsanakA yah stambha hai; sAdhakakI yah kAmadhenu hai.n, kalpavR^ikSha hai.n. chaudahapUrvo.nkA rahasya iname.n samAviShTa hai. inakI pratyek gAthA ChaThave.n–sAtave.n guNasthAname.n jhUlate hue mahAmuni ke Atma anubhav me.n se nikalI huI hai. in paramAgamo.nke praNetA bhagavan shrI kundakundAchAryadev mahAvidehakShetrame.n sarvaj~na vItarAg shrI sImandhar– bhagavAnake samavasharaName.n gaye the aur ve vahA.N ATh din rahe.n the so bAt yathAtath hai, akSharashaH satya hai, pramANasiddha hai, usame.n leshamAtra bhI sha.nkAko sthAn nahI.n hai. un paramopakArI AchAryabhagavAnake rache hue in paramAgamo.nme.n shrI tIrtha.nkaradevake nirakShar U.NkAr divyadhvanise nikalA huuA hI upadesh hai.’


Page -13 of 394
PDF/HTML Page 11 of 418
single page version

antame.n, –yah aShTaprAbhR^it paramAgam bhavya jIvo.nko jinadev dvArA prarUpit Atma shAntikA mArga batAtA hai. jab tak is paramAgamake param gambhIr aur sUkShma bhAv yathArthatayA hR^idayagat na ho tab tak dinarAt vahI manthan, vahI puruShArtha kartavya hai. is paramAgam kA jo koI bhavya jIv Adar sah abhyAs karegA, shravaN karegA, paThan karegA, prasiddha karegA, vah avinAshI svarUpamay, anek prakArakI vichitratAvAle, keval ek j~nAnAtmak bhAvako upalabdha kar agra padame.n muktishrI kA varaN karegA.

(‘pa.nch paramAgam’ ke upoddhAt se sa.nkalita.)

vaishAkh shuklA 2, vi. sa.n. 2052sAhityaprakAshanasamiti, 106 vI.n kahAnaguru janmajayantIshrI di. jain svAdhyAyamandir TrasTa

sonaga.Dh.h.h–364250 (saurAShTra)
OM

Page -12 of 394
PDF/HTML Page 12 of 418
single page version

viShay–sUchI

viShay

pR^iShTha
1. darshanapAhuD

bhAShAkAr kR^it ma.ngalAcharaN, deSh bhAShA likhane kI pratij~nA

1

bhAShA vachanikA banAnekA prayojan tathA laghutAke sAth pratij~nA va ma.ngal

2

kundakundasvAmi kR^it bhagavAn ko namaskAr, tathA darshanamArga likhane kI sUchanA

3

dharma kI ja.D.h.h samyagdarshan hai, usake binA vandan kI pAtratA bhI nahI.n

3

bhAShAvachanikA kR^it darshan tathA dharmakA svarUp

4

darshan ke bhed tathA bhedo.nkA vivechan

5–6

darshan ke udbodhak chinha

7

samyaktvake ATh guN, aur ATh guNo.nkA prashamAdi chinho.nme.n antarbhAv

9

sudev–guru tathA samyaktvake ATh a.ng

10–13

samyagdarshanake binA bAhya chAritra mokSha kA kAraN nahI.n

14

samyaktvake binA j~nAn tathA tap bhI kAryakArI nahI.n

16

samyaktvake binA sarva hI niShphal hai tathA usake sadbhAvame.n sarva hI saphal hai

16

karmaraj nAshak samyagdarshanakI shakti jal–pravAhake samAn hai

17

jo darshanAditrayame.n bhraShTa hai.n ve kaise hai.n

17

bhraShTa puruSh hI Ap bhraShTa hokar dharmadhArako.nke ni.ndak hote hai.n

18

jo jinadarshanake bhraShTa hai.n ve mules hI bhraShTa hai.n aur ve siddho.nko bhI prApta nahI.n kar sakate

19

jinadarshan hI mokShamArgakA pradhAn sAdhak rUp mUl hai

19

darshan bhraShTa hokar bhI darshan dhArako.nse apanI vinay chAhate hai.n ve durgatike pAtra hai.n

20

lajjAdike bhayase darshan bhraShTakA vinay kare vah bhI usIke samAn

bhraShTa
hai.n
21
(
)

darshanakI

matakI
mUrti kahA.N par kaise hai
22
(
)
kalyAN akalyANakA nishchayAyak samyagdarshan hI hai
23
kalyAN akalyAN ke jAnane kA phal
23
jin vachan hI samyaktvake kAraN hone se duHkh ke nAshak hai.n
24
jinAgamokta darshan
mat
ke bheSho.nkA varNan
25
(
)
samyagdR^iShTikA lakShaN
25
nishchay vyavahAr bhedAtmak samyaktva kA svarUp
26
ratnatrayame.n bhI mokShasopAnakI pratham shreNI
pe.Di
samyagdarshan hI hai ataev shreShTha ratna hai
(
)
tathA dhAraN karane yogya hai
27
visheSh na ho sake to jinokta padArtha shraddhAn hI karanA chAhiye kyo.nki vah jinokta
samyaktva hai
27
jo darshan, j~nAn, chAritra, tap, vinay, in pa.nchAtmakatArUp hai.n ve va.ndanA yogya hai.n tathA
guNadhArako.nke guNAnuvAd rUp hai.n
28
yathAjAt digambar svarUpako dekhakar matsar bhAvase jo vinayAdi nahI.n karatA hai vah
mithyAdR^iShTi hai
29
va.ndan nahI.n karane yogya kaun hai?
30
va.ndanA karane yogya kaun ?
31

Page -11 of 394
PDF/HTML Page 13 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

mokShame.n kAraN kyA hai?

33

guNo.nme.n uttarottar shreShThapanA

33

j~nAnAdi guNachatuShkakI prApti me.n hI nissa.ndeh jIv siddha hai

34

surAsurava.ndya amUlya ratna samyagdarshan hI he

34

samyakdarshan kA mahAtmya

35

sthAvar pratimA athavA keval j~nAnastha avasthA

36

ja.ngam pratimA athavA karma dehAdi nAshake anantar nivAraN prApti

37
2. sUtra pAhuD

sUtrastha pramANIkatA tathA upAdeyatA

39

bhavya

tva
phal prAptime.n hI sUtra mArga kI upAdeyatA
40
(
)

deshabhAShAkAnirdiShTa anya granthAnusAr AchArya paramparA

40

dvAdashA.ng tathA a.ng bAhya shrut kA varNan

41–45

dR^iShTA.nt dvArA bhavanAshakasUtraj~nAnaprAptikA varNan

46

sUtrastha padArtho.nkA varNan aur usakA jAnanevAlA samyagdR^iShTi

47

vyavahAr paramArtha bhedadvayarUp sUtrakA j~nAtA malakA nAsh kar sukh ko pAtA hai

48

TIkA dvArA nishchay vyavahAr nayavarNit vyavahAr paramArthasUtra kA kathan

49–52

sUtrake artha va padase bhraShTa hai vah mithyAdR^iShTi hai

52

hariharatulya bhI jo jin sUtrase vimukh hai.n usakI siddhi nahI.n

53

utkR^iShTa shaktidhArak sa.nghanAyak muni bhI yadi jinasUtrase vimukh hai.n to vah mithyAdR^iShTi hI hai

54

jinasUtrame.n pratipAdit aisA mokShamArga anya amArga

54

sarvAra.nbh parigrahase virakta huA jinasUtrakathit sa.nyamadhArak surAsurAdikar va.ndanIk hai

55

anek shaktisahit parIShaho.n se jItanevAle hI karmakA kShay tathA nirjarA karate hai.n ve va.ndan karane yogya hai.n

56

ichChAkAr karane yogya kaun?

56

ichChAkAr yogya shrAvakakA svarUp

57

anya anek dharmAcharaN honepar bhI ichChAkArake arthase aj~na hai usako bhI siddhi nahI.n

57

ichChAkAr viShayak dR^i.Dh.h.h upadesh

58

jinasUtrake jAnanevAle muniyo.nkA varNan

58

yathAjAtarUpatAme.n alpaparigrah grahaNase bhI kyA doSh hotA hai usakA kathan

59

jinasUtrokta muni avasthA parigrah rahit hI hai parigrahasattA me.n ni.ndya hai

61

pratham veSh muni kA hai tathA jin pravachan me.n aise muni va.ndanA yogya hai.n

62

dUsarA utkR^iShTa veSh shrAvakakA hai

62

tIsarA veSh strIkA hai

63

vastra dhArako.n ke mokSha nahI.n, chAhe vah tIrtha.nkar bhI kyo.n na ho, mokSha nagna [digambar] avasthA me.n hI hai

64

striyo.nke nagna digambar dIkShA ke avarodhak kAraN

64

Page -10 of 394
PDF/HTML Page 14 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

striyo.nke dhyAn kI siddhi bhI nahI.n

65

jin sUtrokta mArgAnugAmI grAhyapadArtho.n me.n se bhI alpa pramAN grahaN karate hai.n tathA jo sarva ichChAo.nse rahit hai.n ve sarva duHkh rahit hai.n

66
3. chAritrapAhuD

namaskR^iti tathA chAritra pAhuD likhane kI pratij~nA

68

samyagdarshanAditrayakA artha

70

j~nAnAdibhAvatrayakI shuddhike artha do prakAr kA chAritra

70

chAritrake samyaktva–charaN sa.nyam–charaN bhed

71

samyaktva–charaN ke sha.nkAdimalo.n ke tyAg nimitta upadesh

71

aShTa a.ngo.nke nAm

74

niHsha.nkit Adi aShTaguNavishuddha jinasamyaktvakA AcharaN samyaktva charaN chAritra hai aur vah mokSha ke sthAn ke liye hai

75

samyaktvacharaN chAritrase bhraShTa sa.nyam charaNadhArI bhI mokShako nahI.n prApta karatA

76

samyaktvacharaN ke chihna

76

samyaktva tyAg ke chihna tathA kudarshano.nke nAm

78

utsAh bhAvanAdi hone par samyaktvakA tyAg nahI.n ho sakatA hai

79

mithyAtvAditray tyAgane kA upadesh

79

mithyAmArga me.n pravartAnevAle doSh

80

chAritra doSh ko mArjan karane vAle guN

81

moh rahit darshanAditray mokShake kAraN hai.n

82

sa.nkShepatAse samyaktvakA mahAtmya, guNashreNI nirjarA samyaktvacharaN chAritra

83

sa.nyam charaN ke bhed aur bhedo.n kA sa.nkShepatA se varNan

84

sAgArasa.nyam charaNake 11 sthAn arthAt gyArah pratimA

84

sAgAr sa.nyam charaN kA kathan

84

pa.nch aNuvratakA svarUp

86

tIn guNavratakA svarUp

87

shikShAvrat ke chAr bhed

88

yatidharmapratipAdanakI pratij~nA

88

yatidharma kI sAmagrI

89

pa.nchendriyasa.nvaraNakA svarUp

89

pA.nch vrato.n kA svarUp

90

pa.nchavrato.nko mahAvrat sa.nj~nA kis kAraN se hai

90

ahi.nsAvrat kI pA.nch bhAvanA

91

satyavrat kI pA.nch bhAvanA

92

achauryavrat kI bhAvanA

92

brahmacharya kI bhAvanA

93

aparigrah mahAvrat kI pA.nch bhAvanA

94

Page -9 of 394
PDF/HTML Page 15 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

sa.nyamashuddhikI kAraN pa.nch samiti

94

j~nAnakA lakShaN tathA AtmA hI j~nAn svarUp hai

95

mokShamArgasvarUp j~nAnI kA lakShaN

96

paramashraddhApUrvak ratnatrayakA j~nAtA hI mokShakA bhAgI hai

96

nishchay chAritrarUp j~nAnake dhArak siddha hote hai.n

97

iShTa–aniShTake sAdhak guNadoShakA j~nAn j~nAnase hI hotA hai samyagj~nAn sahit chAritrakA dhArak shIghra hI anupam sukhako prApta hotA hai

98

sa.nkShepatA se chAritrakA kathan

99

chAritra pAhuDakI bhAvanA kA phal tathA bhAvanA kA upadesh

99
4. bodhapAhuD

AchAryakI stuti aur grantha karane kI pratij~nA

101

Ayatan Adi 11 sthalo.nke nAm

102

AyatanatrayakA lakShaN

103

TIkAkArakR^it AyatanakA artha tathA inase viparIt anyamat–svIkR^itakA niShedh

104

chaityagR^ihakA kathan

105

ja.ngamathAvar rUp jinapratimAkA nirUpaN

107

darshanakA svarUp

109

jinabimbakA nirUpaN

111

jinamudrAkA svarUp

112

j~nAnakA nirUpaN

113

dR^iShTAnta dvArA j~nAnakA dR^i.DhIkaraN

114

vinayasa.nyuktaj~nAnIke mokSha kI prApti hotI hai

114

matij~nAnAdi dvArA mokShalakShya siddhime.n bAN Adi dR^iShTAntakA kathan

115

devakA svarUp

116

dharma, dIkShA aur devakA svarUp

116

tIrthakA svarUp

117

araha.ntakA svarUp

118

nAmakI pradhAnatAse guNo.n dvArA araha.ntakA kathan

120

doSho.nke abhAv dvArA j~nAnamUrti araha.ntakA kathan

121

guNasthAnAdi pa.nch prakArase araha.ntakI sthApanA pa.nch prakAr hai

122

guNasthAnasthApanAse araha.ntakA nirUpaN

122

mArgaNA dvArA araha.ntakA nirUpaN

123

paryAptidvArA araha.ntakA kathan

124

prANo.n dvArA araha.ntakA kathan

125

jIv sthAn dvArA araha.ntakA nirUpaN

125

dravyakI pradhAnatAse araha.ntakA nirUpaN

126

bhAvakI pradhAnatA se araha.ntakA nirUpaN

127

viShay

pR^iShTha

Page -8 of 394
PDF/HTML Page 16 of 418
single page version

araha.nt ke bhAvakA visheSh vivechan

128

pravajyA

dIkShA

kaise sthAn par nirvAhit hotI hai tathA usakA dhArak pAtra kaisA hotA

(
)

hai?

131

samyaktva sahit chAritra dhArak strI shuddha hai pAp rahit hai

65

dIkShAkA a.ntara.ng svarUp tathA dIkShA viShay visheSh kathan

132–136

dikShA kA bAhyasvarUp, tathA visheSh kathan

136

pravajyAkA sa.nkShipta kathan

137–142

bodhapAhuD

ShaTjIvahitakar
kA sa.nkShipta kathan
142
(
)

sarvaj~na praNIt tathA pUrvAchAryapara.nparAgat–arthakA pratipAdan

142–146

bhadrabAhushrutakevalIke shiShyane kiyA hai aisA kathan

146

shrutakevalI bhadrabAhukI stuti

147
5. bhAvapAhuD

jinasiddhasAdhuva.ndan tathA bhAvapAhuD kahane kI sUchanA

149

dravyabhAvarUpali.ngame.n guN doSho.nkA utpAdak bhAvali.ng hI paramArtha hai

150

bAhyaparigrahakA tyAg bhI a.ntara.ng parigrahake tyAgame.n hI saphal hai

152

karoDo.n bhav tap karane par bhI bhAvake binA siddhi nahI.n

152

bhAvake binA

ashuddha pariNatime.n
bAhya tyAg kAryakArI nahI.n
153
(
)

mokShamArga me.n pradhAnabhAv hI hai, anya anek li.ng dhArane se siddhi nahI

154

anAdi kAl se ana.ntAna.nt sa.nsAr me.n bhAvarahit bAhyali.ng ana.ntabAr ChoDe tathA grahaN kiye hai.n

154

bhAvake binA sA.nsArik anek dukho.nko prApta huA hai, isaliye jinokta bhAvanA kI bhAvanA karo

155

narakagati ke duHkho.nkA varNan

155

tirya.nch gati ke duHkho.nkA varNan

156

manuShya gati ke duHkho.nkA varNan

157

dechagati ke duHkho.nkA varNan

157

dravyali.ngI ka.ndarpI Adi pA.nch ashubh bhAvanAke nimittase nIch dev hotA hai

158

kubhAvanArUp bhAv kAraNo.nse anekabAr ana.ntakAl pArshvastha bhAvanA bhAkar duHkhI huA

159

hIn dev hokar maharddhik devo.nkI vibhUti dekhakar mAnasik duHkh huA

159

madamatta ashubhabhAvanAyukta anek bAr kudev huA

160

garbhajanya duHkho.nkA varNan

161

janma dhAraNakar ana.ntAna.nt bAr itanI mAtAo.nkA dUdh pIyA ki jisakI tulanA samudra jal se bhI adhik hai

161

ana.ntabAr maraN se mAtAo.nke ashruo.nkI tulanA samudra jal se adhik hai

162

ana.nt janma ke nakh tathA kesho.nkI rAshi bhI merU se adhik hai

162

jal thal Adi anek tIn bhuvanake sthAno.nme.n bahut bAr nivAs kiyA

163

jagatake samasta pudgalo.nko anantabAr bhogA to bhI tR^ipti nahI.n huI

163

Page -7 of 394
PDF/HTML Page 17 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

tIn bhuvan sa.nbandhI samasta jal piyA to bhI pyAs shA.nt na huI

164

ana.nt bhav sAgarame.n anek sharIr dhAraN kiye jinakA ki pramAN bhI nahI.n

164

viShAdi dvArA maraN kar anekabAr apamR^ityujanya tIvra duHkh pAye

165

nigod ke duHkho.nkA varNan

166

kShudra bhavo.nkA kathan

167

ratnatray dhAraN karanekA upadesh

168

ratnatrayakA sAmAnya lakShaN

168

janmamaraN nAshak sumaraN kA upadesh

169

TIkAkar varNit 17 sumaraNo.nse bhed tathA sarva lakShaN

169–172

dravya shramaN kA trilokI me.n aisA koI bhI paramANumAtra kShetra nahI.n jahA.N kI janma maraN ko prApta nahI.n huA. bhAvali.ng ke binA bAhya jinali.ng prAptime.n bhI ana.ntakAl duHkh sahe

172

pudgalakI pradhAnatAse bhramaN

174

kShetrakI pradhAnatAse bhramaN aur sharIrake rAg pramANakI apekShAse duHkhakA varNan

174

apavitra garbha–nivAsakI apekShA duHkh kA varNan

176

bAlya avasthA sa.nba.ndhI varNan

177

sharIrasambandhI ashutvikA vichAr

177

kuTumbase ChUTanA vAstavik ChUTanA nahI.n, kintu bhAvase ChUTanA hI vAstavik ChUTanA hai

178

muni bAhubalIjI ke samAn bhAvashuddhike binA bahut kAl parya.nt siddhi nahI.n huI

179

muni pi.ngalakA udAharaN tathA TIkAkAr varNit kathA

179

vashiShTa munikA udAharaN aur kathA

181

bhAvake binA chaurAsI yoniyo.nme.n bhramaN

182

bAhu munikA dR^iShTA.nt aur kathA

184

dvIpAyan munikA udAharaN aur kathA

185

bhAvashuddhikI siddhime.n shivakumAr munikA dR^iShTA.nt tathA kathA

186

bhAvashuddhi binA vidvattA bhI kAryakArI nahI.n usame.n udAharaN abhavyasen muni

187

vidvattA binA bhI bhAvashuddhi kAryakAriNI hai usakA dR^iShTA.nt shivabhUtI tathA shivabhUtIkI kathA

187

nagnatvakI sArthakatA bhAvase hI hai

188

bhAvake binA korA nagnatva kAryakArI nahI.n

189

bhAvali.ng kA lakShaN

189

bhAvali.ngI ke pariNAmo.nkA varNan

190

mokShakI ichChAme.n bhAvashuddha AtmA kA chi.ntavan

192

Atma–chi.ntavan bhI nijabhAv sahit kAryakArI hai

192

sarvaj~na pratipAdit jIvakA svarUp

993

jisane jIvakA astitva a.ngIkAr kiyA hai usIke siddhi hai

194

jIvakA svarUp vachanagamya na honepar bhI anubhavagamya hai

194

pa.nchaprakAr j~nAnabhI bhAvanAkA phal hai

195

Page -6 of 394
PDF/HTML Page 18 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

bhAv binA paThan shravaN kAryakArI nahI.n

196

bAhya nagnapane se hI siddhi ho, to tirya.nch Adi sabhI nagna hai.n

196

bhAv binA keval nagnapanA niShphal hI hai

197

pAp malin korA nagna muni apayash kA hI pAtra hai

198

bhAvali.ngI honekA upadesh

198

bhAvarahit korA nagna muni nirguN niShphal

199

jinokta samAdhi bodhI dravyali.ngI ke nahI.n

199

bhAvali.ng dhAraN kar dravyali.ng dhAraN karanA hI mArga hai

200

shuddhabhAv mokShakA kAraN ashuddhabhAv sa.nsAr kA kAraN

201

bhAvake phalakA mahAtmya

201

bhAvo.nke bhed aur unake lakShaN

202

jinashAsan kA mahAtmya

203

darshanavishuddhi Adi bhAvashuddhi tIrtha.nkar prakR^iti ke bhI kAraN hai.n

203

vishuddhi nimitta AcharaNakA upadesh

204

jinali.ng kA svarUp

205

jinadharma kI mahimA

206

pravR^itti nivR^ittirUp dharmakA kathan, puNya dharma nahI.n hai, dharma kyA hai?

207

puNya pradhAnatAkar bhogakA nimitta hai. karmakShay kA nahI.n

208

mokShakA kAraN AtmIk svabhAvarUp dharma hI hai

208

AtmIk shuddha pariNati ke binA anya samasta puNya pariNati siddhi se rahit hai.n

209

AtmasvarUpakA shraddhAn tathA j~nAn mokShakA sAdhak hai aisA upadesh

209

bAhya hi.nsAdi kriyA binA sirpha ashuddha bhAv bhI saptam narak kA kAraN hai usame.n udAharaN–ta.ndul matsyakI kathA

210

bhAv binA bAhya parigrahakA tyAg niShphal hai

211

bhAv shuddhi nimittak upadesh

212

bhAv shuddhikA phal

213

bhAv shuddhike nimitta pariShaho.n ke jItane kA upadesh

214

parIShah vijetA upasargo.n se vichalit nahI.n hotA usame.n dR^iShTA.nt

214

bhAvashuddhi nimitta bhAvanAo.n kA upadesh

215

bhAvashuddhi me.n j~nAnAbhyAs kA upadesh

216

bhAvashuddhike nimitta brahmacharya ke ArambhakA kathan

216

bhAvasahit chAr ArAdhanAko prApta karatA hai, bhAvasahit sa.nsAr me.n bhramaN karatA hai

217

bhAv tathA dravyake phal kA visheSh

218

ashuddha bhAv se hI doSh duShit AhAr kiyA, phir usI se durgatike duHkh sahe

218

sachitta tyAg kA upadesh

219

pa.nchaprakAr vinay pAlan kA upadesh

220

vaiyAvR^itya kA upadesh

221

Page -5 of 394
PDF/HTML Page 19 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

lage hue doSho.nko guruke sanmukh prakAshit karane kA upadesh

222

kShamA kA upadesh

222

kShamAkA phal

223

kShamA ke dvArA pUrva sa.nchit krodhake nAshakA upadesh

224

dIkShAkAl Adi kI bhAvanA kA upadesh

224

bhAvashuddhipUrvak hI chAr prakAr kA bAhya li.ng kAryakArI hai

225

bhAv binA AhArAdi chAr sa.nj~nAke paravash hokar anAdikAl sa.nsAr bhramaN hotA hai

226

bhAvashuddhipUrvak bAhya uttar guNo.nkI pravR^ittikA upadesh

226

tattva kI bhAvanA kA upadesh

227

tattva bhAvanA binA mokSha nahI.n

229

pApapuNyarUp ba.ndh tathA mokShakA kAraN bhAv hI hai

230

pAp ba.ndh ke kAraNo.n kA kathan

230

puNya ba.ndh ke kAraNo.n kA kathan

231

bhAvanA sAmAnyakA kathan

232

uttar bhed sahit shIlavrat bhAnekA upadesh

233

TIkAkar dvArA varNit shIlake aThArah hajAr bhed tathA chaurAsIlAkh uttar guNo.n kA varNan, guNasthAno.n kI paripATI

233–236

dharmadhyAn shukladhyAnake dhAraN tathA Arttaraudrake tyAg kA upadesh

236

bhavanAshak dhyAn bhAvashramaN ke hI hai

237

dhyAn sthiti me.n dR^iShTA.nt

238

pa.nchaguruke dhyAvane kA upadesh

238

j~nAnapUrvak bhAvanA mokShakA kAraN

239

bhAvali.ngI ke sa.nsAr paribhramaN kA abhAv hotA hai

240

bhAv dhAraN karanekA upadesh tathA bhAvali.ngI uttamottam pad tathA uttamottam sukh ko prApta karatA hai

241

bhAvashramaN ko namaskAr

242

devAdi R^iddhi bhI bhAvashramaN ko mohit nahI.n karatI.n to phir anya sa.nsAr ke sukh kyA mohit kar sakate hai.n

242

jab tak jarArogAdi kA AkramaN na ho tab tak AtmakalyAN karo

244

ahi.nsA dharmakA upadesh

244

chAr prakAr ke mithyAtviyo.nke bhedo.nkA varNan

246

abhavya viShayak kathan

248

mithyAtva durgati kA nimitta hai

250

tIn sau traisaTh prakArake pAkha.nDiyo.nke mat ko Chu.DAnekA aur jinamat me.n pravR^itta karane kA upadesh hai

251

samyagdarshanake binA jIv chalate hue murde ke samAn hai, apUjya hai

252

samyaktva kI utkR^iShTatA

252

Page -4 of 394
PDF/HTML Page 20 of 418
single page version

viShay

pR^iShTha

samyagdarshan sahit li.ng kI prasha.nsA

253

darshan ratnake dhAraN karane kA Adesh

254

asAdhAraN dharmo.n dvArA jIvakA visheSh varNan

254–256

jinabhAvanA–pariNat jIv ghAtikarmakA nAsh karatA hai

256

ghAtikarma kA nAsh ana.nt chatuShTay kA kAraN hai

257

karma rahit AtmA hI paramAtmA hai, usake kuCh ek nAm

258

devase uttam bodhi kI prArthanA

259

jo bhakti bhAvase araha.ntako namaskAr karate hai.n ve shIghra hI sa.nsAr belikA nAsh karate hai.n

260

jalasthit kamalapatrake samAn samyagdR^iShTi viShayakaShAyo.n se alipta hai.n

260

bhAvali.ngI vishiShTa dravyali.ngI muni korA dravya li.ngI hai aur shrAvak se bhI nIchA hai

261

dhIr vIr kaun?

262

dhanya kaun?

262

muni mahimA kA varNan

263

muni sAmarthya kA varNan

263

mUlottar–guN–sahit muni jinamat AkAshame.n tArAgaN sahit pUrNa cha.ndra samAn hai

264

vishuddha bhAv ke dhArak hI tIrtha.nkar chakrI Adi ke pad tathA sukh prApta karate hai.n

265

vishuddha bhAv dhArak hI mokSha sukh ko prApta hote hai.n

265

shuddhabhAv nimitta AchArya kR^it siddha parameShThI kI prArthanA

266

chAr puruShArtha tathA anya vyApAr sarva bhAv me.n hI paristhiti hai.n, aisA sa.nkShipta varNan

267

bhAv prAbhR^it ke pa.Dhne sunane manan karane se mokSha kI prApti hotI hai aisA upadesh tathA pa.n. jayacha.ndajI kR^it grantha kA desh bhAShA me.n sAr

267–270
6. mokShapAhuD

ma.ngal nimitta dev ko namaskAr

271

dev namaskR^iti pUrvak mokSha pAhuD likhane kI pratij~nA

272

paramAtmA ke j~nAtA yogI ko mokSha prApti

272

AtmA ke tIn bhed

273

AtmatrayakA svarUp

274

paramAtmAkA visheSh svarUp

274

bahirAtmA ko Cho.Dkar paramAtmA ko dhyAne kA upadesh

275

bahirAtmA kA visheSh kathan

276

mokSha kI prApti kisake hai

278

ba.ndhamokShake kAraN kA kathan

279

kaisA huA muni karma kA nAsh karatA hai

279

kaisA huA karma kA ba.ndh karatA hai

280

sugati aur durgati ke kAraN

281

paradravya kA kathan

281

svadravyakA kathan

282