Page -23 of 394
PDF/HTML Page 1 of 418
single page version
Page -22 of 394
PDF/HTML Page 2 of 418
single page version
ChaThavI.n AvR^itti
2000 prati
kAo.cmpyUTar TAip seTi.ngaH
ariha.nt kAo.cmpyUTar grAphiksa sonaga.Dh.h.h–364250
Page -21 of 394
PDF/HTML Page 3 of 418
single page version
Page -20 of 394
PDF/HTML Page 4 of 418
single page version
Shree AshtPahud (Hindi) has been typed into electronic form by Atmaarthis in India and USA whose motivation was to study this great shastra and in the process also make it available to the whole world. These Atmaarthis have no desire for recognition and have requested that their names are not mentioned. However, AtmaDharma.com wishes to thank these Atmaarthis for their efforts in making this shastra available to the whole world. Our request to you: beautiful work even more accurate. 2) Keep checking the version number of the on-line shastra so that if correctionshave been made you can replace your copy with the corrected one.
002
Page -19 of 394
PDF/HTML Page 5 of 418
single page version
adhyAtmashrutadhar R^iShIshvar shrImadbhagvatkundakundAchAryadev dvArA praNIt adhyAtma rachanAo.nme.n shrI samayasAr, shrI pravachanasAr, shrI pa.nchAstikAyasa.ngrah, shrI niyamasAr aur shrI aShTaprAbhR^it– yah pA.Nch paramAgam pradhAn hai.n. darshanaprAbhR^it, sUtraprAbhR^it, bodhaprAbhR^it, bhAv –prAbhR^it, mokShaprAbhR^it, li.ngaprAbhR^it, aur shIlaprAbhR^it– yah ATh prAbhR^ito.nkA samuchchay nAm aShTaprAbhR^it hai. shrI samayasArAdi pA.Ncho.n paramAgam hamAre TrasTa dvArA (Adya chAr paramAgam gujarAtI eva.n hindI bhAShAme.n tathA pA.NchavA.N aShTaprAbhR^it hindI bhAShAme.n) anek bAr prakAshit ho chuke hai.n. shrI samayasArAdi chAro.n paramAgamo.nke saphal gujarAtI gadyapadyAnuvAdak, gahare Adarsha AtmArthI, pa.nDitaratna shrI himmatalAl jeThAlAl shAh kR^it aShTaprAbhR^itake– ukta chAro.n paramAgamo.nke harigIt–padyAnuvAdo.nke samAn–mUlAnugAmI, bhAvavAhI eva.n sumadhur gujarAtI padyAnuvAd sah yah ChaThavA.n sa.nkaraN adhyAtmikavidyApremI jij~nAsuo.nke karakamalame.n prastut karate hue hame.n atIv anubhUt hotA hai. shrI kundakunda–adhyAtma–bhAratIke param bhakta, adhyAtmayugasraShTA, paramopakArI pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmIne is aShTaprAbhR^it paramAgam par anek bAr pravachano.n dvArA usake gahan rahasyo.n kA udghATan kiyA hai. vAstavame.n is shatAvdIme.n adhyAtmaruchi ke navayugakA prarvatanakar muumuukShu samAj par unho.nne.n asAdhAraN asIm upakAr kiyA hai. is bhautik viShayavilAsaprachur yugame.n, bhAratavarSha eva.n videSho.nme.n bhI j~nAn–vairAgyabhIne adhyAtmatattvake prachArakA prabal Andolan pravartamAn hai vah pUjya gurudevashrIke chamatkArI prabhAvanAyogakA hI suphal hai. adhyAtmatIrtha shrI suvarNapurI (sonaga.Dh.h.h) ke shrI mahAvIr–kundakunda digambarajain paramAgamamandirame.n sa.ngamaramar ke dhaval shilApaTo.n par utkIrNa aShTaprAbhR^itakI mUl gAthAo.n ke AdhAr par is sa.nskaraNako taiyAr kiyA gayA hai. isame.n madan ga.nj nivAsI pa.n shrI mahendrakumArajI kAvyatIrtha dvArA, sahAranapurake seTh shrI jambukumArajI ke shAstrabha.NDArase prApta paNDit shrI jayachandrajI ChAba.DAkR^it bhAShAvachanikAkI hastalikhit pratike AdhAr se, jo bhAShaparirvatan kiyA gayA thA vah diyA gayA hai. eva.n padaTippaName.n AdaraNIy vidvadral shrI himmatalAl jeThAlAl shAh dvArA rachit gujarAtI padyAnuvAd–jo ki sonaga.Dhke shrI kahAnaguru– dharmaprabhAvanAdarshan (kundakunda–pravachanamaNDap) me.n dhaval sa.ngamaramar–shilApaTo.n par utkIrNa ukta pA.Ncho.n paramAgamo.nme.n anatarbhUt hai–nAgarI lipime.n diyA gayA hai.
is sa.nskaraNakA ‘prUph’ sa.nshodhan shrI maganalAlajI jain ne tathA kAo.cmpyUTar TAip–seTi.ng ‘ariha.nt kAo.cmpyUTar grAphiksa’, tathA mudraNakArya ‘smR^iti Ao.cphaseT’, sonaga.Dhne kar diyA hai, tadartha un dono.n ke prati kR^itaj~natA vyakta karate hai.n.
Page -18 of 394
PDF/HTML Page 6 of 418
single page version
AtmArthI jIv ati bahumAn pUrvak sadgurugamase is paramAgamakA abhyAs karake usake gahan bhAvo.nkA AtmasAt kare.n aur shAstrake tAtparyabhUt vItarAgabhAvako prApta kare.n– yahI prashasta kAmanA. bhAdrapad kR^iShNA 2, vi. sa.n. 2052
82 vI.n bahinashrI–champAben–janmajayantI
Page -17 of 394
PDF/HTML Page 7 of 418
single page version
Page -16 of 394
PDF/HTML Page 8 of 418
single page version
‘aShTaprAbhR^it’–sanAtan digambar jain AmnAyake nirgrantha shramaNottam bhagavAn shrI kundakundAchAryadev dvArA praNIt darshanaprAbhR^it, sUtraprAbhR^it, bodhaprAbhR^it, bhAv –prAbhR^it, mokShaprAbhR^it, li.ngaprAbhR^it, aur shIlaprAbhR^it–yah ATh prAbhR^ito.nkA samUh–sa.nsakaraN hai. shramaNabhagavanta R^iShIshvar shrI kundakundAchAryadev vikram sa.nvatke prArambhame.n ho gaye hai.n. digambar jain para.nparAme.n bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn sarvotkR^iShTa hai.
yah shlok pratyek digambar jain, shAstrAdhyayan prArambha karate samay, ma.ngalAcharaN ke rUp me.n bolatA hai. yah suprasiddha ‘ma.ngal’ kA shlok bhagavAn shrI kundakundAchAryadevakI asAdhAraN mahattA prasiddha karatA hai, kyo.nki usame.n sarvaj~na bhagavAn shrI mahAvIr svAmI eva.n gaNadhar bhagavAn shrI gautamasvAmI ke pashchAt anantar hI, unakA ma.ngal rUp me.n smaraN kiyA gayA hai. digambar jain sAdhu svaya.n ko bhagavAn kundakundAchAryadevakI paramparA ke kahalAne me.n apanA gaurav mAnate hai.n. bhagavAn kundakundAchAryadevake shAstra sAkShAt gaNadharadevake vachan tulya hI pramANabhUt mAne jAte hai.n. unake uttararvI granthakAr AchArya, muni eva.n viddhAn apane kisI kathan ko siddha karane ke liye kundakundAchAryadevake shAstro.nkA pramAN dete hai.n aur isaliye vah kathan nirvivAd ThaharatA hai. unake pashchAt likhe gaye grantho.nme.n unake shAstro.n me.n se bahut avataraN liye gaye hai.n. vi. sa.n. 660 me.n hone vAle shrI devasenAchAryavar apane darshanasAr grantha me.n kahate hai.n ki –
– (mahA videhakShetrake vartamAn tIrtha.nkaradev) shrI sIma.ndharasvAmIke pAsase (samavasaraName.n jAkar) prApta hue divya j~nAnase shrI padyanandinAthane (shrI kundakundAchAryadevane) yadi bodh na diyA hotA to munijan sachche mArga ko kaise jAnate? dUsarA ek ullekh ki jisame.n kundakundAchAryadevako ‘kalikAlasarvaj~na’ kahA gayA hai, so is prakAr hai.–‘padyanandI, kundakundAchArya, vakragrIvAchArya, elAchArya eva.n gR^idhrapichChAchArya ye pA.Nch nAm se vibhUShit, chAr a.ngul U.NchAI par AkAsh me.n gaman kI jinake R^iddhi thI, pUrvavidehakShetra me.n jAkar jinho.nne sImandharabhagavAnakI vandanA kI thI aur unake pAsase prApta hue shrR^itaj~nAnase jinho.nne bhAratavarShake bhavya jIvo.nko pratibodh kiyA hai aise jo shrI jinachandrasUrI bhaTTArakake paTTa ke AbharaNarUp kalikAlasarvaj~na (bhagavAn kundakundAchAryadev) unake dvArA rachit is ShaTprAbhR^itagranthame.n....mokShaprAbhR^itakI TIkA samApta huI.’ bhagavAn kundakundAchAryadevakI mahattA sUchit karanevAle aise
Page -15 of 394
PDF/HTML Page 9 of 418
single page version
anekAnek ullekh 1jainasAhityame.n upalabdha hai.n. isase suprasiddha hotA hai ki sanAtan digambar jain AmnAyame.n kalikAlasarvaj~na bhagavAn kundakundAchAryadevakA sthAn advitIy hai. bhagavAn kundakundAchAryadev dvArA rachit anek shAstra hai.n, uname.nse katipay adhunA uplabdha hai.n. trilokanAth sarvaj~nadevake shrImukhase pravAhit shrutAmR^it kI saritAme.nse bhare gaye ve amR^itabhAjan abhI bhI anek AtmArthIyo.nko AtmajIvan samarpit karate hai.n. unake samayasAr, pravachanasAr aur pa.nchAstikAy sa.ngrah nAmak tIn uttamottam shAstra ‘prAbhR^itatray’ kahe jAte hai.n. yah prAbhR^itatray eva.n niyamasAr tathA aShTaprAbhR^it–yah pA.nch paramAgamo.n me.n hajAro.n shAstro.nkA sAr A jAtA hai. bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ke pashchAt likhe gaye anek grantho.n ke bIj in paramAgamo.nme.n nihit hai.n aisA sUkShma dR^iShTi se abhyAs karane par j~nAt hotA hai. yah prakR^it paramAgam ATh prAbhR^ito.nkA samuchchay hone se vah ‘aShTaprAbhR^it’ abhidhAn se suprasiddha hai. usame.n pratyek prAbhR^itakI gAthAsa.nkhyA eva.n usakA viShayanirdesh nimna prakAr hai.– ‘darshanaprAbhR^it’ me.n gAthA sa.nkhyA 36 hai.n. ‘dharma kA mUl darshan (samyagdarshan) hai–’ ‘da.nsaNamUlo dhammo’–is rahasyagambhIr mahAsUtra se prArambha karake samyagdarshan kI param mahimA kA is prAbhR^itashAstra me.n varNan kiyA gayA hai. ‘sUtraprAbhR^it’ me.n 27 gAthA hai.n. is prAbhR^it me.n, jinasUtrAnusAr AchAraN jIvako hit rUp hai aur jinasUtraviruddha AchAraN ahitarUp hai–yah sa.nkShepame.n batAyA gayA hai, tathA jinasUtrakathit munili.ngAdi tIn li.ngo.nkA sa.nkShipta nirUpaN hai. ‘chAritrapAbhR^it’ me.n 45 gAthA hai.n. usame.n, samyaktvacharaNachAritra aur sa.nyamacharaNachAritra ke rUpame.n chAritrakA varNan hai. sa.nyamacharaNakA deshasa.nyamacharaN aur sakalasa.nyamacharaN–is prakAr do bhedase varNan karate hue, shrAvakake bArah vrat aur munirAjake pa.nchendriyasa.nvar, pA.nch mahAvrat, pratyek mahAvratakI pA.Nch–pA.Nch bhAvanA, pA.Nch samiti ityAdikA nirdesh kiyA gayA hai. ‘bodhaprAbhR^it’ me.n 62 gAthA hai.n. Ayatan, chaityagR^ih, jinapratimA, darshan, jinabimba, jinamudrA, j~nAn, dev, tIrtha, arhanta aur pravrajyA–in gyArah viShayo.nkA is prAbhR^itame.n sa.nkShipta kathan hai. ‘bhAvashramaN hai.n so Ayatan hai.n, chaityagR^ih hai.n, jinapratimA hai.n’–aise varNan visheShAtmak ek vishiShTa prakAr se AyatanAdi katipay viShayo.nkA isame.n (jinokta) vishiShTa nirUpaN hai. jinopadiShTa pravrajyAkA samyak varNan 17 gAthAo.nke dvArA ati sundar kiyA gayA hai. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– ––– jAsake mukhAravindate.n prakAsh bhAsavR^inda, syAdavAd jain vain indu kundakundase. tAsake abhyAsate.n vikAsh bhedaj~nAn hot, mU.Dh.h.h so lakhe nahI.n kubuddhi kundakundase.. det hai.n ashIs shIs nAy indu chanda jAhi, moh–mAr–khaNDa mArata.nD kundakundase. vishuddhibuddhivR^iddhidA prasiddha R^iddhi siddhidA hue na, hai.n, na ho.nhi.nge, muni.nd kundakundase..
Page -14 of 394
PDF/HTML Page 10 of 418
single page version
‘bhAvaprAbhR^it’ me.n 165 gAthA hai.n. anAdikAlase chaturgatime.n paribhramaN karate hue, jIv jo ananta duHkh sahan kar rahA hai usakA hR^idayasparshI varNan is prAbhR^it me.n kiyA gayA hai; aur un duHkho.nse ChUTaneke liye shuddha bhAvarUp pariNaman kar bhAvali~N.hgI muni dashA pragaT kiye binA anya koI upAy nahI.n hai aisA vishadatAse varNan kiyA hai. usake liye (duHkho.n se ChUTane ke liye) shuddhabhAvashUnya dravyamunili~N.hga akAryakArI hai yah spaShTatayA batAyA gayA hai. yah prAbhR^it ati vairAgya prerak aur bhAvavAhI hai eva.n shuddhabhAv pragaT karane vAle samyak puruShArthake prati jIv ko sachet karane vAlA hai . ‘mokShaprAbhR^it’ me.n 106 gAthA hai.n. is prAbhR^it me.n mokShakA–paramAtmapadakA–ati sa.nkShepame.n nirdesh karake, pashchAt vah (–mokSha) prApta karanekA upAy kyA hai usakA varNan mukhyatayA kiyA gayA hai. svadravyarat jIv muktA hotA hai–yah, is prAbhR^itakA kendravartI siddhAnta hai. ‘li.ngaprAbhR^it’ me.n 22 gAthA hai.n. jo jIv munikA bAhyali.ng dhAraN karake ati bhraShTAchArIrUpase AcharaN karatA hai, usakA ati nikR^iShTapanA eva.n nindyapanA is prAbhR^it me.n batAyA hai. ‘shIlaprAbhR^it’ me.n 40 gAthA hai.n. j~nAn vinA (samyagj~nAn vinA) jo kabhI nahI.n hotA aise shIlake (–stshIlake) tatvaj~nAnagambhIr sumadhur guNagAn is prAbhR^it me.n jinakathan anusAr gAye gaye hai.n. –is prakAr bhagavan shrI kundakundAchAryadev praNIt ‘aShTaprAbhR^it’ paramAgamakA sa.nkShipta viShay parichay hai. aho! jayava.nt varto ve sAtishayapratibhAsampanna bhagavAn shrI kundakundAchAryadev ki jinho.nne mahAtattvo.nse bhare hue in paramAgamo.nkI asAdhAraN rachanA karake bhavya jIvo.n par mahAn upakAr kiyA hai. vastutaH is kAl me.n yah paramAgam shAstra muumuukShu bhavya jIvo.n ko param AdhAr hai.n. aise duHSham kAl me.n bhI aise adbhut ananya–sharaNabhUt shAstra–tIrtha.nkar devake mukhAravindase vinirgat amR^it–vidyamAn hai.n vah hamArA mahAn bhAgya hai. pUjya sadgurudev shrI kAnajIsvAmI ke shabdo.n me.n kahe.n to–
‘bhagavAn kundakundAchAryadev ke yah pA.Ncho.n hI paramAgam Agamo.n ke bhI Agam hai.n; lAkho.n shAstro.nkA nicho.D.h.h iname.n bharA huA hai, jain shAsanakA yah stambha hai; sAdhakakI yah kAmadhenu hai.n, kalpavR^ikSha hai.n. chaudahapUrvo.nkA rahasya iname.n samAviShTa hai. inakI pratyek gAthA ChaThave.n–sAtave.n guNasthAname.n jhUlate hue mahAmuni ke Atma anubhav me.n se nikalI huI hai. in paramAgamo.nke praNetA bhagavan shrI kundakundAchAryadev mahAvidehakShetrame.n sarvaj~na vItarAg shrI sImandhar– bhagavAnake samavasharaName.n gaye the aur ve vahA.N ATh din rahe.n the so bAt yathAtath hai, akSharashaH satya hai, pramANasiddha hai, usame.n leshamAtra bhI sha.nkAko sthAn nahI.n hai. un paramopakArI AchAryabhagavAnake rache hue in paramAgamo.nme.n shrI tIrtha.nkaradevake nirakShar U.NkAr divyadhvanise nikalA huuA hI upadesh hai.’
Page -13 of 394
PDF/HTML Page 11 of 418
single page version
antame.n, –yah aShTaprAbhR^it paramAgam bhavya jIvo.nko jinadev dvArA prarUpit Atma shAntikA mArga batAtA hai. jab tak is paramAgamake param gambhIr aur sUkShma bhAv yathArthatayA hR^idayagat na ho tab tak dinarAt vahI manthan, vahI puruShArtha kartavya hai. is paramAgam kA jo koI bhavya jIv Adar sah abhyAs karegA, shravaN karegA, paThan karegA, prasiddha karegA, vah avinAshI svarUpamay, anek prakArakI vichitratAvAle, keval ek j~nAnAtmak bhAvako upalabdha kar agra padame.n muktishrI kA varaN karegA.
vaishAkh shuklA 2, vi. sa.n. 2052sAhityaprakAshanasamiti, 106 vI.n kahAnaguru janmajayantIshrI di. jain svAdhyAyamandir TrasTa
Page -12 of 394
PDF/HTML Page 12 of 418
single page version
viShay
bhAShAkAr kR^it ma.ngalAcharaN, deSh bhAShA likhane kI pratij~nA
bhAShA vachanikA banAnekA prayojan tathA laghutAke sAth pratij~nA va ma.ngal
kundakundasvAmi kR^it bhagavAn ko namaskAr, tathA darshanamArga likhane kI sUchanA
dharma kI ja.D.h.h samyagdarshan hai, usake binA vandan kI pAtratA bhI nahI.n
bhAShAvachanikA kR^it darshan tathA dharmakA svarUp
darshan ke bhed tathA bhedo.nkA vivechan
darshan ke udbodhak chinha
samyaktvake ATh guN, aur ATh guNo.nkA prashamAdi chinho.nme.n antarbhAv
sudev–guru tathA samyaktvake ATh a.ng
samyagdarshanake binA bAhya chAritra mokSha kA kAraN nahI.n
samyaktvake binA j~nAn tathA tap bhI kAryakArI nahI.n
samyaktvake binA sarva hI niShphal hai tathA usake sadbhAvame.n sarva hI saphal hai
karmaraj nAshak samyagdarshanakI shakti jal–pravAhake samAn hai
jo darshanAditrayame.n bhraShTa hai.n ve kaise hai.n
bhraShTa puruSh hI Ap bhraShTa hokar dharmadhArako.nke ni.ndak hote hai.n
jo jinadarshanake bhraShTa hai.n ve mules hI bhraShTa hai.n aur ve siddho.nko bhI prApta nahI.n kar sakate
jinadarshan hI mokShamArgakA pradhAn sAdhak rUp mUl hai
darshan bhraShTa hokar bhI darshan dhArako.nse apanI vinay chAhate hai.n ve durgatike pAtra hai.n
lajjAdike bhayase darshan bhraShTakA vinay kare vah bhI usIke samAn
darshanakI
samyaktva hai
guNadhArako.nke guNAnuvAd rUp hai.n
mithyAdR^iShTi hai
Page -11 of 394
PDF/HTML Page 13 of 418
single page version
viShay
mokShame.n kAraN kyA hai?
guNo.nme.n uttarottar shreShThapanA
j~nAnAdi guNachatuShkakI prApti me.n hI nissa.ndeh jIv siddha hai
surAsurava.ndya amUlya ratna samyagdarshan hI he
samyakdarshan kA mahAtmya
sthAvar pratimA athavA keval j~nAnastha avasthA
ja.ngam pratimA athavA karma dehAdi nAshake anantar nivAraN prApti
sUtrastha pramANIkatA tathA upAdeyatA
bhavya
deshabhAShAkAnirdiShTa anya granthAnusAr AchArya paramparA
dvAdashA.ng tathA a.ng bAhya shrut kA varNan
dR^iShTA.nt dvArA bhavanAshakasUtraj~nAnaprAptikA varNan
sUtrastha padArtho.nkA varNan aur usakA jAnanevAlA samyagdR^iShTi
vyavahAr paramArtha bhedadvayarUp sUtrakA j~nAtA malakA nAsh kar sukh ko pAtA hai
TIkA dvArA nishchay vyavahAr nayavarNit vyavahAr paramArthasUtra kA kathan
sUtrake artha va padase bhraShTa hai vah mithyAdR^iShTi hai
hariharatulya bhI jo jin sUtrase vimukh hai.n usakI siddhi nahI.n
utkR^iShTa shaktidhArak sa.nghanAyak muni bhI yadi jinasUtrase vimukh hai.n to vah mithyAdR^iShTi hI hai
jinasUtrame.n pratipAdit aisA mokShamArga anya amArga
sarvAra.nbh parigrahase virakta huA jinasUtrakathit sa.nyamadhArak surAsurAdikar va.ndanIk hai
anek shaktisahit parIShaho.n se jItanevAle hI karmakA kShay tathA nirjarA karate hai.n ve va.ndan karane yogya hai.n
ichChAkAr karane yogya kaun?
ichChAkAr yogya shrAvakakA svarUp
anya anek dharmAcharaN honepar bhI ichChAkArake arthase aj~na hai usako bhI siddhi nahI.n
ichChAkAr viShayak dR^i.Dh.h.h upadesh
jinasUtrake jAnanevAle muniyo.nkA varNan
yathAjAtarUpatAme.n alpaparigrah grahaNase bhI kyA doSh hotA hai usakA kathan
jinasUtrokta muni avasthA parigrah rahit hI hai parigrahasattA me.n ni.ndya hai
pratham veSh muni kA hai tathA jin pravachan me.n aise muni va.ndanA yogya hai.n
dUsarA utkR^iShTa veSh shrAvakakA hai
tIsarA veSh strIkA hai
vastra dhArako.n ke mokSha nahI.n, chAhe vah tIrtha.nkar bhI kyo.n na ho, mokSha nagna [digambar] avasthA me.n hI hai
striyo.nke nagna digambar dIkShA ke avarodhak kAraN
Page -10 of 394
PDF/HTML Page 14 of 418
single page version
viShay
striyo.nke dhyAn kI siddhi bhI nahI.n
jin sUtrokta mArgAnugAmI grAhyapadArtho.n me.n se bhI alpa pramAN grahaN karate hai.n tathA jo sarva ichChAo.nse rahit hai.n ve sarva duHkh rahit hai.n
namaskR^iti tathA chAritra pAhuD likhane kI pratij~nA
samyagdarshanAditrayakA artha
j~nAnAdibhAvatrayakI shuddhike artha do prakAr kA chAritra
chAritrake samyaktva–charaN sa.nyam–charaN bhed
samyaktva–charaN ke sha.nkAdimalo.n ke tyAg nimitta upadesh
aShTa a.ngo.nke nAm
niHsha.nkit Adi aShTaguNavishuddha jinasamyaktvakA AcharaN samyaktva charaN chAritra hai aur vah mokSha ke sthAn ke liye hai
samyaktvacharaN chAritrase bhraShTa sa.nyam charaNadhArI bhI mokShako nahI.n prApta karatA
samyaktvacharaN ke chihna
samyaktva tyAg ke chihna tathA kudarshano.nke nAm
utsAh bhAvanAdi hone par samyaktvakA tyAg nahI.n ho sakatA hai
mithyAtvAditray tyAgane kA upadesh
mithyAmArga me.n pravartAnevAle doSh
chAritra doSh ko mArjan karane vAle guN
moh rahit darshanAditray mokShake kAraN hai.n
sa.nkShepatAse samyaktvakA mahAtmya, guNashreNI nirjarA samyaktvacharaN chAritra
sa.nyam charaN ke bhed aur bhedo.n kA sa.nkShepatA se varNan
sAgArasa.nyam charaNake 11 sthAn arthAt gyArah pratimA
sAgAr sa.nyam charaN kA kathan
pa.nch aNuvratakA svarUp
tIn guNavratakA svarUp
shikShAvrat ke chAr bhed
yatidharmapratipAdanakI pratij~nA
yatidharma kI sAmagrI
pa.nchendriyasa.nvaraNakA svarUp
pA.nch vrato.n kA svarUp
pa.nchavrato.nko mahAvrat sa.nj~nA kis kAraN se hai
ahi.nsAvrat kI pA.nch bhAvanA
satyavrat kI pA.nch bhAvanA
achauryavrat kI bhAvanA
brahmacharya kI bhAvanA
aparigrah mahAvrat kI pA.nch bhAvanA
Page -9 of 394
PDF/HTML Page 15 of 418
single page version
viShay
sa.nyamashuddhikI kAraN pa.nch samiti
j~nAnakA lakShaN tathA AtmA hI j~nAn svarUp hai
mokShamArgasvarUp j~nAnI kA lakShaN
paramashraddhApUrvak ratnatrayakA j~nAtA hI mokShakA bhAgI hai
nishchay chAritrarUp j~nAnake dhArak siddha hote hai.n
iShTa–aniShTake sAdhak guNadoShakA j~nAn j~nAnase hI hotA hai samyagj~nAn sahit chAritrakA dhArak shIghra hI anupam sukhako prApta hotA hai
sa.nkShepatA se chAritrakA kathan
chAritra pAhuDakI bhAvanA kA phal tathA bhAvanA kA upadesh
AchAryakI stuti aur grantha karane kI pratij~nA
Ayatan Adi 11 sthalo.nke nAm
AyatanatrayakA lakShaN
TIkAkArakR^it AyatanakA artha tathA inase viparIt anyamat–svIkR^itakA niShedh
chaityagR^ihakA kathan
ja.ngamathAvar rUp jinapratimAkA nirUpaN
darshanakA svarUp
jinabimbakA nirUpaN
jinamudrAkA svarUp
j~nAnakA nirUpaN
dR^iShTAnta dvArA j~nAnakA dR^i.DhIkaraN
vinayasa.nyuktaj~nAnIke mokSha kI prApti hotI hai
matij~nAnAdi dvArA mokShalakShya siddhime.n bAN Adi dR^iShTAntakA kathan
devakA svarUp
dharma, dIkShA aur devakA svarUp
tIrthakA svarUp
araha.ntakA svarUp
nAmakI pradhAnatAse guNo.n dvArA araha.ntakA kathan
doSho.nke abhAv dvArA j~nAnamUrti araha.ntakA kathan
guNasthAnAdi pa.nch prakArase araha.ntakI sthApanA pa.nch prakAr hai
guNasthAnasthApanAse araha.ntakA nirUpaN
mArgaNA dvArA araha.ntakA nirUpaN
paryAptidvArA araha.ntakA kathan
prANo.n dvArA araha.ntakA kathan
jIv sthAn dvArA araha.ntakA nirUpaN
dravyakI pradhAnatAse araha.ntakA nirUpaN
bhAvakI pradhAnatA se araha.ntakA nirUpaN
viShay
Page -8 of 394
PDF/HTML Page 16 of 418
single page version
araha.nt ke bhAvakA visheSh vivechan
pravajyA
kaise sthAn par nirvAhit hotI hai tathA usakA dhArak pAtra kaisA hotA
hai?
samyaktva sahit chAritra dhArak strI shuddha hai pAp rahit hai
dIkShAkA a.ntara.ng svarUp tathA dIkShA viShay visheSh kathan
dikShA kA bAhyasvarUp, tathA visheSh kathan
pravajyAkA sa.nkShipta kathan
bodhapAhuD
sarvaj~na praNIt tathA pUrvAchAryapara.nparAgat–arthakA pratipAdan
bhadrabAhushrutakevalIke shiShyane kiyA hai aisA kathan
shrutakevalI bhadrabAhukI stuti
jinasiddhasAdhuva.ndan tathA bhAvapAhuD kahane kI sUchanA
dravyabhAvarUpali.ngame.n guN doSho.nkA utpAdak bhAvali.ng hI paramArtha hai
bAhyaparigrahakA tyAg bhI a.ntara.ng parigrahake tyAgame.n hI saphal hai
karoDo.n bhav tap karane par bhI bhAvake binA siddhi nahI.n
bhAvake binA
mokShamArga me.n pradhAnabhAv hI hai, anya anek li.ng dhArane se siddhi nahI
anAdi kAl se ana.ntAna.nt sa.nsAr me.n bhAvarahit bAhyali.ng ana.ntabAr ChoDe tathA grahaN kiye hai.n
bhAvake binA sA.nsArik anek dukho.nko prApta huA hai, isaliye jinokta bhAvanA kI bhAvanA karo
narakagati ke duHkho.nkA varNan
tirya.nch gati ke duHkho.nkA varNan
manuShya gati ke duHkho.nkA varNan
dechagati ke duHkho.nkA varNan
dravyali.ngI ka.ndarpI Adi pA.nch ashubh bhAvanAke nimittase nIch dev hotA hai
kubhAvanArUp bhAv kAraNo.nse anekabAr ana.ntakAl pArshvastha bhAvanA bhAkar duHkhI huA
hIn dev hokar maharddhik devo.nkI vibhUti dekhakar mAnasik duHkh huA
madamatta ashubhabhAvanAyukta anek bAr kudev huA
garbhajanya duHkho.nkA varNan
janma dhAraNakar ana.ntAna.nt bAr itanI mAtAo.nkA dUdh pIyA ki jisakI tulanA samudra jal se bhI adhik hai
ana.ntabAr maraN se mAtAo.nke ashruo.nkI tulanA samudra jal se adhik hai
ana.nt janma ke nakh tathA kesho.nkI rAshi bhI merU se adhik hai
jal thal Adi anek tIn bhuvanake sthAno.nme.n bahut bAr nivAs kiyA
jagatake samasta pudgalo.nko anantabAr bhogA to bhI tR^ipti nahI.n huI
Page -7 of 394
PDF/HTML Page 17 of 418
single page version
viShay
tIn bhuvan sa.nbandhI samasta jal piyA to bhI pyAs shA.nt na huI
ana.nt bhav sAgarame.n anek sharIr dhAraN kiye jinakA ki pramAN bhI nahI.n
viShAdi dvArA maraN kar anekabAr apamR^ityujanya tIvra duHkh pAye
nigod ke duHkho.nkA varNan
kShudra bhavo.nkA kathan
ratnatray dhAraN karanekA upadesh
ratnatrayakA sAmAnya lakShaN
janmamaraN nAshak sumaraN kA upadesh
TIkAkar varNit 17 sumaraNo.nse bhed tathA sarva lakShaN
dravya shramaN kA trilokI me.n aisA koI bhI paramANumAtra kShetra nahI.n jahA.N kI janma maraN ko prApta nahI.n huA. bhAvali.ng ke binA bAhya jinali.ng prAptime.n bhI ana.ntakAl duHkh sahe
pudgalakI pradhAnatAse bhramaN
kShetrakI pradhAnatAse bhramaN aur sharIrake rAg pramANakI apekShAse duHkhakA varNan
apavitra garbha–nivAsakI apekShA duHkh kA varNan
bAlya avasthA sa.nba.ndhI varNan
sharIrasambandhI ashutvikA vichAr
kuTumbase ChUTanA vAstavik ChUTanA nahI.n, kintu bhAvase ChUTanA hI vAstavik ChUTanA hai
muni bAhubalIjI ke samAn bhAvashuddhike binA bahut kAl parya.nt siddhi nahI.n huI
muni pi.ngalakA udAharaN tathA TIkAkAr varNit kathA
vashiShTa munikA udAharaN aur kathA
bhAvake binA chaurAsI yoniyo.nme.n bhramaN
bAhu munikA dR^iShTA.nt aur kathA
dvIpAyan munikA udAharaN aur kathA
bhAvashuddhikI siddhime.n shivakumAr munikA dR^iShTA.nt tathA kathA
bhAvashuddhi binA vidvattA bhI kAryakArI nahI.n usame.n udAharaN abhavyasen muni
vidvattA binA bhI bhAvashuddhi kAryakAriNI hai usakA dR^iShTA.nt shivabhUtI tathA shivabhUtIkI kathA
nagnatvakI sArthakatA bhAvase hI hai
bhAvake binA korA nagnatva kAryakArI nahI.n
bhAvali.ng kA lakShaN
bhAvali.ngI ke pariNAmo.nkA varNan
mokShakI ichChAme.n bhAvashuddha AtmA kA chi.ntavan
Atma–chi.ntavan bhI nijabhAv sahit kAryakArI hai
sarvaj~na pratipAdit jIvakA svarUp
jisane jIvakA astitva a.ngIkAr kiyA hai usIke siddhi hai
jIvakA svarUp vachanagamya na honepar bhI anubhavagamya hai
pa.nchaprakAr j~nAnabhI bhAvanAkA phal hai
Page -6 of 394
PDF/HTML Page 18 of 418
single page version
viShay
bhAv binA paThan shravaN kAryakArI nahI.n
bAhya nagnapane se hI siddhi ho, to tirya.nch Adi sabhI nagna hai.n
bhAv binA keval nagnapanA niShphal hI hai
pAp malin korA nagna muni apayash kA hI pAtra hai
bhAvali.ngI honekA upadesh
bhAvarahit korA nagna muni nirguN niShphal
jinokta samAdhi bodhI dravyali.ngI ke nahI.n
bhAvali.ng dhAraN kar dravyali.ng dhAraN karanA hI mArga hai
shuddhabhAv mokShakA kAraN ashuddhabhAv sa.nsAr kA kAraN
bhAvake phalakA mahAtmya
bhAvo.nke bhed aur unake lakShaN
jinashAsan kA mahAtmya
darshanavishuddhi Adi bhAvashuddhi tIrtha.nkar prakR^iti ke bhI kAraN hai.n
vishuddhi nimitta AcharaNakA upadesh
jinali.ng kA svarUp
jinadharma kI mahimA
pravR^itti nivR^ittirUp dharmakA kathan, puNya dharma nahI.n hai, dharma kyA hai?
puNya pradhAnatAkar bhogakA nimitta hai. karmakShay kA nahI.n
mokShakA kAraN AtmIk svabhAvarUp dharma hI hai
AtmIk shuddha pariNati ke binA anya samasta puNya pariNati siddhi se rahit hai.n
AtmasvarUpakA shraddhAn tathA j~nAn mokShakA sAdhak hai aisA upadesh
bAhya hi.nsAdi kriyA binA sirpha ashuddha bhAv bhI saptam narak kA kAraN hai usame.n udAharaN–ta.ndul matsyakI kathA
bhAv binA bAhya parigrahakA tyAg niShphal hai
bhAv shuddhi nimittak upadesh
bhAv shuddhikA phal
bhAv shuddhike nimitta pariShaho.n ke jItane kA upadesh
parIShah vijetA upasargo.n se vichalit nahI.n hotA usame.n dR^iShTA.nt
bhAvashuddhi nimitta bhAvanAo.n kA upadesh
bhAvashuddhi me.n j~nAnAbhyAs kA upadesh
bhAvashuddhike nimitta brahmacharya ke ArambhakA kathan
bhAvasahit chAr ArAdhanAko prApta karatA hai, bhAvasahit sa.nsAr me.n bhramaN karatA hai
bhAv tathA dravyake phal kA visheSh
ashuddha bhAv se hI doSh duShit AhAr kiyA, phir usI se durgatike duHkh sahe
sachitta tyAg kA upadesh
pa.nchaprakAr vinay pAlan kA upadesh
vaiyAvR^itya kA upadesh
Page -5 of 394
PDF/HTML Page 19 of 418
single page version
viShay
lage hue doSho.nko guruke sanmukh prakAshit karane kA upadesh
kShamA kA upadesh
kShamAkA phal
kShamA ke dvArA pUrva sa.nchit krodhake nAshakA upadesh
dIkShAkAl Adi kI bhAvanA kA upadesh
bhAvashuddhipUrvak hI chAr prakAr kA bAhya li.ng kAryakArI hai
bhAv binA AhArAdi chAr sa.nj~nAke paravash hokar anAdikAl sa.nsAr bhramaN hotA hai
bhAvashuddhipUrvak bAhya uttar guNo.nkI pravR^ittikA upadesh
tattva kI bhAvanA kA upadesh
tattva bhAvanA binA mokSha nahI.n
pApapuNyarUp ba.ndh tathA mokShakA kAraN bhAv hI hai
pAp ba.ndh ke kAraNo.n kA kathan
puNya ba.ndh ke kAraNo.n kA kathan
bhAvanA sAmAnyakA kathan
uttar bhed sahit shIlavrat bhAnekA upadesh
TIkAkar dvArA varNit shIlake aThArah hajAr bhed tathA chaurAsIlAkh uttar guNo.n kA varNan, guNasthAno.n kI paripATI
dharmadhyAn shukladhyAnake dhAraN tathA Arttaraudrake tyAg kA upadesh
bhavanAshak dhyAn bhAvashramaN ke hI hai
dhyAn sthiti me.n dR^iShTA.nt
pa.nchaguruke dhyAvane kA upadesh
j~nAnapUrvak bhAvanA mokShakA kAraN
bhAvali.ngI ke sa.nsAr paribhramaN kA abhAv hotA hai
bhAv dhAraN karanekA upadesh tathA bhAvali.ngI uttamottam pad tathA uttamottam sukh ko prApta karatA hai
bhAvashramaN ko namaskAr
devAdi R^iddhi bhI bhAvashramaN ko mohit nahI.n karatI.n to phir anya sa.nsAr ke sukh kyA mohit kar sakate hai.n
jab tak jarArogAdi kA AkramaN na ho tab tak AtmakalyAN karo
ahi.nsA dharmakA upadesh
chAr prakAr ke mithyAtviyo.nke bhedo.nkA varNan
abhavya viShayak kathan
mithyAtva durgati kA nimitta hai
tIn sau traisaTh prakArake pAkha.nDiyo.nke mat ko Chu.DAnekA aur jinamat me.n pravR^itta karane kA upadesh hai
samyagdarshanake binA jIv chalate hue murde ke samAn hai, apUjya hai
samyaktva kI utkR^iShTatA
Page -4 of 394
PDF/HTML Page 20 of 418
single page version
viShay
samyagdarshan sahit li.ng kI prasha.nsA
darshan ratnake dhAraN karane kA Adesh
asAdhAraN dharmo.n dvArA jIvakA visheSh varNan
jinabhAvanA–pariNat jIv ghAtikarmakA nAsh karatA hai
ghAtikarma kA nAsh ana.nt chatuShTay kA kAraN hai
karma rahit AtmA hI paramAtmA hai, usake kuCh ek nAm
devase uttam bodhi kI prArthanA
jo bhakti bhAvase araha.ntako namaskAr karate hai.n ve shIghra hI sa.nsAr belikA nAsh karate hai.n
jalasthit kamalapatrake samAn samyagdR^iShTi viShayakaShAyo.n se alipta hai.n
bhAvali.ngI vishiShTa dravyali.ngI muni korA dravya li.ngI hai aur shrAvak se bhI nIchA hai
dhIr vIr kaun?
dhanya kaun?
muni mahimA kA varNan
muni sAmarthya kA varNan
mUlottar–guN–sahit muni jinamat AkAshame.n tArAgaN sahit pUrNa cha.ndra samAn hai
vishuddha bhAv ke dhArak hI tIrtha.nkar chakrI Adi ke pad tathA sukh prApta karate hai.n
vishuddha bhAv dhArak hI mokSha sukh ko prApta hote hai.n
shuddhabhAv nimitta AchArya kR^it siddha parameShThI kI prArthanA
chAr puruShArtha tathA anya vyApAr sarva bhAv me.n hI paristhiti hai.n, aisA sa.nkShipta varNan
bhAv prAbhR^it ke pa.Dhne sunane manan karane se mokSha kI prApti hotI hai aisA upadesh tathA pa.n. jayacha.ndajI kR^it grantha kA desh bhAShA me.n sAr
ma.ngal nimitta dev ko namaskAr
dev namaskR^iti pUrvak mokSha pAhuD likhane kI pratij~nA
paramAtmA ke j~nAtA yogI ko mokSha prApti
AtmA ke tIn bhed
AtmatrayakA svarUp
paramAtmAkA visheSh svarUp
bahirAtmA ko Cho.Dkar paramAtmA ko dhyAne kA upadesh
bahirAtmA kA visheSh kathan
mokSha kI prApti kisake hai
ba.ndhamokShake kAraN kA kathan
kaisA huA muni karma kA nAsh karatA hai
kaisA huA karma kA ba.ndh karatA hai
sugati aur durgati ke kAraN
paradravya kA kathan
svadravyakA kathan