bhAvapAhuD][235
chaurAsI lAkh uttaraguN aise hain jo AtmAke vibhAvapariNAmonke bAhyakAraNonkI apekShA bhed hote hain. unake abhAvarUp ye guNonke bhed hain. un vibhAvonke bhedonkI gaNanA sankShep se aise hai––1 hinsA, 2 anRut, 3 stey, 4 maithun, 5 parigrah, 6 krodh, 7 mAn, 8 mAyA, 9 lobh, 10 bhay, 11 jugupsA, 12 arati, 13 shok, 14 manoduShTatva, 15 vachanaduShTatva, 16 kAyaduShTatva, 17 mithyAtva, 18 pramAd, 19 paishUnya, 20 agnAn, 21 indriyakA anugrah aise ikkIs doSh hain. inako atikram, vyatikram, atichAr, anAchAr in chAron se guNA karane par chaurAsI hote hain. pRithvI – ap – tej – vAyu pratyek sAdhAraN ye sthAvar aikendriy jIv chhah aur vikal tIn, panchendriy ek aise jIvonke das bhed, inakA paraspar Arambha se ghAt hotA hai inako paraspar guNA karane par sau (100) hote hain. inase chaurAsI ko guNA karane par chaurAsI sau hote hai, inako das ‘shIl–virAdhane’ se guNA karane par chaurAsI hajAr hote hain. in dasake nAm ye hain 1 strIsansarga, 2 puShTarasabhojan, 3 gandhamAlayakA grahaN, 4 sundar shayanAsanakA grahaN, 5 bhUShaNakA manDan, gItavAditrakA prasang, 7 dhanakA samprayojan, 8 kushIlakA sansarga, 9 rAjasevA, 10 rAtrisancharaN ye ‘shIl – virAdhanA’ hai. inake AlochanA ke das doSh hain–– guruon ke pAs lage hue doShonkI AlochanA kare so saral hokar na kare kuchh shalya rakhen, usake das bhed kiye hain, inake guNA karane par ATh lAkh chAlIs hajAr hote hain. AlochanA ko Adi dekar prAyashchittake das bhed hain inase guNA karane par chaurAsI lAkh hote hain. so sab doShonke bhed hain, inake abhAv se guN hote hain. inakI bhAvanA rakhen, chintan aur abhyAs rakhen, inakI sampUrNa prApti hone kA upAy rakhen; isaprakAr isakI bhAvanA kA upadesh hai.
AchArya kahate hain ki bArabAr bahut vachanake pralApase to kuchh sAdhya nahIn hai, jo kuchh AtmAke bhAvakI pravRuttike vyavahArake bhed hain unakI ‘guN’ sangnA hai, unakI bhAvanA rakhanA. yahAn itanA aur jAnanA ki guNasthAn chaudah kahen hain, us paripATIse guN doShon kA vichAr hai. mithyAtva sAsAdan mishra in tInommen se to vibhAv pariNati hI hai, inamen to guN kA vichAr hI nahIn hai. avirat, deshavirat Adimen shIlaguNakA aikadesh AtA hai. aviratamen mithyAtva anantAnubandhI kaShAy ke abhAvarUp guNakA ekadesh samyaktva aur tIvra rAgadveShakA abhAvarUp guN AtA hai aur deshavirat men kuchh vratakA ekadesh AtA hai. pramattamen mahAvrat sAmAyik chAritra kA ekadesh AtA hai kyonki pApasambandhI rAgadveSh to vahAn nahIn hai, parantu dharmasambandhI rAg hai aur ‘sAmAyik’ rAgadveSh ke abhAv kA nAm hai, isaliye sAmAyik kA ekadesh hI kahA hai. yahAn svarUpake sammukh honemen kriyAkAnDake sambandha se pramAd hai, isaliye ‘pramatta’ nAm diyA hai.