Page 186 of 212
PDF/HTML Page 201 of 227
single page version
186
sarvaj~nabhagavAn paripUrNaj~nAnarUpase pariNamit ho gaye hai.n . ve apaneko pUrNarUpase — apane sarvaguNo.nke bhUt-vartamAn-bhAvI paryAyo.nke avibhAg pratichChedo.n sahit — pratyakSha jAnate hai.n . sAth hI sAth ve svakShetrame.n rahakar, parake samIp gaye binA, parasanmukh hue binA, nirAle rahakar lokAlokake sarva padArtho.nko atIndriyarUpase pratyakSha jAnate hai.n . parako jAnaneke liye ve parasanmukh nahI.n hote . parasanmukh honese to j~nAn dab jAtA hai — ruk jAtA hai, vikasit nahI.n hotA . jo j~nAn pUrNarUpase pariNamit ho gayA hai vah kisIko jAne binA nahI.n rahatA . vah j~nAn svachaitanyakShetrame.n rahate hue, tIno.n kAlake tathA lokAlokake sarva sva-par j~neyo.n mAno.n ve j~nAname.n utkIrNa ho gaye ho.n us prakAr, samasta sva-parako ek samayame.n sahajarUpase pratyakSha jAnatA hai; jo bIt gayA hai us sabako bhI pUrA jAnatA hai, jo Age honA hai us sabako bhI pUrA jAnatA hai . j~nAnashakti adbhut hai ..413..
koI svaya.n chakravartI rAjA hone par bhI, apane
Page 187 of 212
PDF/HTML Page 202 of 227
single page version
pAs R^iddhike bhaNDAr bhare hone par bhI, bAhar bhIkh mA.NgatA ho, vaise tU svaya.n tIn lokakA nAth hone par bhI, tere pAs ana.nt guNarUp R^iddhike bhaNDAr bhare hone par bhI, ‘par padArtha mujhe kuCh j~nAn denA, mujhe sukh denA’ is prakAr bhIkh mA.NgatA rahatA hai ! ‘mujhe dhaname.nse sukh mil jAy, mujhe sharIrame.nse sukh mil jAy, mujhe shubh kAryo.nme.nse sukh mil jAy, mujhe shubh pariNAmame.nse sukh mil jAy’ is prakAr tU bhIkh mA.NgatA rahatA hai ! parantu bAharase kuCh nahI.n milatA . gaharAIse j~nAyakapanekA abhyAs kiyA jAy to a.ntarase hI sab kuCh milatA hai . jaise bho.nyareme.n jAkar yogya ku.njI dvArA tijorIkA tAlA kholA jAye to nidhAn prApta ho.n aur dAridra dUr ho jAye, usI prakAr gaharAIme.n jAkar j~nAyakake abhyAsarUp ku.njIse bhrAntirUp tAlA khol diyA jAye to ana.nt guNarUp nidhAn prApta ho.n aur bhikShukavR^itti miT jAye ..414..
munirAj kahate hai.n : — hamArA AtmA to ana.nt guNo.nse bharapUr, ana.nt amR^itarasase bharapUr, akShay ghaT
Page 188 of 212
PDF/HTML Page 203 of 227
single page version
188
hai . us ghaTame.nse patalI dhArase alpa amR^it piyA jAy aise svasa.nvedanase hame.n santoSh nahI.n hotA . hame.n to pratisamay pUrNa amR^itakA pAn ho aisI pUrNa dashA chAhiye . us pUrNa dashAme.n sAdi-ananta kAl paryanta pratisamay pUrA amR^it piyA jAtA hai aur ghaT bhI sadA paripUrNa bharA rahatA hai . chamatkArik pUrNa shakti vAn shAshvat dravya aur pratisamay aisI hI pUrNa vyakti vAlA pariNaman ! aisI utkR^iShTa-nirmal dashAkI ham bhAvanA bhAte hai.n . (aisI bhAvanAke samay bhI munirAjakI draShTi to sadAshuddha Atmadravya par hI hai .) ..415..
bhavabhramaN chalatA rahe aise bhAvame.n yah bhav vyatIt hone denA yogya nahI.n hai . bhavake abhAvakA prayatna karaneke liye yah bhav hai . bhavabhramaN kitane duHkho.nse bharA hai usakA ga.nbhIratAse vichAr to kar ! narakake bhaya.nkar duHkho.nme.n ek kShaN nikalanA bhI asahya lagatA hai vahA.N sAgaropam kAlakI Ayu kaise kaTI hogI ? narakake duHkh sune jAe.N aise nahI.n hai.n . pairame.n kA.NTA lagane jitanA duHkh bhI tujhase sahA nahI.n jAtA, to phi ra jisake garbhame.n usase anantAnantagune
Page 189 of 212
PDF/HTML Page 204 of 227
single page version
duHkh pa.De hai.n aise mithyAtvako Cho.DnekA udyam tU kyo.n nahI.n karatA ? gaphalatame.n kyo.n rahatA hai ? aisA uttam yog punaH kab milegA ? tU mithyAtva Cho.Dneke liye jI-jAnase prayatna kar, arthAt sAtA- asAtAse bhinna tathA AkulatAmay shubhAshubh bhAvo.nse bhI bhinna aise nirAkul j~nAyakasvabhAvako anubhavanekA prabal puruShArtha kar . yahI is bhavame.n karane yogya hai ..416..
samyagdarshan honeke pashchAt AtmasthiratA ba.Dhte- ba.Dhte, bArambAr svarUpalInatA hotI rahe aisI dashA ho tab munipanA AtA hai . muniko svarUpakI or DhalatI huI shuddhi itanI ba.Dh.h.h gaI hotI hai ki ve gha.DI-gha.DI AtmAme.n praviShTa ho jAte hai.n . pUrNa vItarAgatAke abhAvake kAraN jab bAhar Ate hai.n tab vikalpa to uThate hai.n parantu ve gR^ihasthadashAke yogya nahI.n hote, mAtra svAdhyAy-dhyAn-vrat-sa.nyam-tap-bhakti ityAdisambandhI muniyogya shubh vikalpa hI hote hai.n aur ve bhI haTh rahit hote hai.n . munirAjako bAharakA kuCh nahI.n chAhiye . bAhyame.n ek sharIr-
Page 190 of 212
PDF/HTML Page 205 of 227
single page version
190
mAtrakA sambandha hai, usake prati bhI param upekShA hai . ba.DI niHspR^ih dashA hai . AtmAkI hI lagan lagI hai . chaitanyanagarame.n hI nivAs hai . ‘mai.n aur mere AtmAke ana.nt guN hI mere chaitanyanagarakI bastI hai . usIkA mujhe kAm hai . dUsaro.nkA mujhe kyA kAm ?, is prakAr ek AtmAkI hI dhun hai . vishvakI kathAse udAs hai.n . bas, ek AtmAmay hI jIvan ho gayA hai; — mAno.n chalate-phi rate siddha ! jaise pitAkI jhalak putrame.n dikhAyI detI hai usI prakAr jinabhagavAnakI jhalak munirAjame.n dikhatI hai . muni ChaThave.n-sAtave.n guNasthAname.n rahe.n utanA kAl kahI.n (AtmashuddhikI dashAme.n Age ba.Dhe binA) vahI.nke vahI.n kha.De nahI.n rahate, Age ba.Dhte jAte hai.n; kevalaj~nAn na ho tab tak shuddhi ba.DhAte hI jAte hai.n . — yah, munikI a.ntaHsAdhanA hai . jagatake jIv munikI a.ntara.ng sAdhanA nahI.n dekhate . sAdhanA kahI.n bAharase dekhanekI vastu nahI.n hai, a.ntarakI dashA hai . munidashA AshcharyakArI hai, va.ndya hai ..417..
Page 191 of 212
PDF/HTML Page 206 of 227
single page version
huA so huA . usakA kabhI nAsh nahI.n hotA . jinake duHkhake bIj hI jal gaye hai.n ve kabhI sukh Cho.Dkar duHkhame.n kahA.Nse Aye.nge ? ek bAr jo kShAyik samyagdarshan prApta karake bhinnarUp pariNamit hote hai.n ve bhI kabhI abhinnarUp — ekarUp nahI.n hote, tab phi ra jo siddharUpase pariNamit hue ve asiddharUpase kahA.Nse pariNamit ho.nge ? siddhatva- pariNaman pravAharUpase sAdi-ananta hai . siddhabhagavAn sAdi-ananta kAl pratisamay pUrNarUpase pariNamit hote rahate hai.n . yadyapi siddhabhagavAnake j~nAn-AnandAdi sarva guNaratno.nme.n chamak uThatI hI rahatI hai — utpAdavyay hote hI rahate hai.n, tathApi ve sarva guN pariNamaname.n bhI sadA jyo.nke tyo.n hI paripUrNa rahate hai.n . svabhAv adbhut hai ..418..
prashna : — ham ananta kAlake dukhiyAre; hamArA yah duHkh kaise miTegA ?
uttar : — ‘mai.n j~nAyak hU.N, mai.n j~nAyak hU.N, vibhAvase bhinna mai.n j~nAyak hU.N’ is mArga par jAnese duHkh dUr
Page 192 of 212
PDF/HTML Page 207 of 227
single page version
192
hogA aur sukhakI gha.DI AyagI . j~nAyakakI pratIti ho aur vibhAvakI ruchi ChUTe — aise prayatnake pIChe vikalpa TUTegA aur sukhakI gha.DI AyagI . ‘mai.n j~nAyak hU.N’ aisA bhale hI pahale UparI-bhAvase kar, phi ra gaharAIse kar, parantu chAhe jaise karake us mArga par jA . shubhAshubh bhAvase bhinna j~nAyakakA j~nAyakarUpase abhyAs karake j~nAyakakI pratIti dra.Dh karanA, j~nAyakako gaharAIse prApta karanA, vahI sAdi-ana.nt sukh prApta karanekA upAy hai . AtmA sukhakA dhAm hai, usame.nse sukh prApta hogA ..419..
prashna : — jij~nAsuko chauvIso.n gha.nTe AtmAke vichAr chalate hai.n ?
uttar : — vichAr chauvIso.n gha.nTe nahI.n chalate . parantu AtmAkA khaTakA, lagan, ruchi, utsAh banA rahatA hai . ‘mujhe AtmAkA karanA hai, mujhe AtmAko pahichAnanA hai’ is prakAr lakSha bArambAr AtmAkI or mu.DtA rahatA hai ..420..
Page 193 of 212
PDF/HTML Page 208 of 227
single page version
prashna : — mumukShuko shAstrakA abhyAs visheSh rakhanA yA chi.ntaname.n visheSh samay lagAnA ?
uttar : — sAmAnya apekShAse to, shAstrAbhyAs chi.ntan sahit hotA hai, chi.ntan shAstrAbhyAsapUrvak hotA hai . visheSh apekShAse, apanI pariNati jisame.n TikatI ho aur apaneko jisase visheSh lAbh hotA dikhAyI de vah karanA chAhiye . yadi shAstrAbhyAs karanese apaneko nirNay dra.Dh hotA ho, visheSh lAbh hotA ho, to aisA prayojanabhUt shAstrAbhyAs visheSh karanA chAhiye aur yadi chi.ntanase nirNayame.n dra.DhtA hotI ho, visheSh lAbh hotA ho, to aisA prayojanabhUt chi.ntan visheSh karanA chAhiye . apanI pariNatiko lAbh ho vah karanA chAhiye . apanI chaitanyapariNati AtmAko pahichAne yahI dhyey honA chAhiye . us dhyeyakI siddhike hetu pratyek mumukShuko aisA hI karanA chAhiye aisA niyam nahI.n ho sakatA ..421..
prashna : — vikalpa hamArA pIChA nahI.n Cho.Dte !
uttar : — vikalpa tujhe lage nahI.n hai.n, tU
Page 194 of 212
PDF/HTML Page 209 of 227
single page version
194
vikalpo.nko lagA hai . tU haT jA na ! vikalpo.nme.n ra.nchamAtra sukh aur shAnti nahI.n hai.n, a.ntarame.n pUrNa sukh eva.n samAdhAn hai .
pahale AtmasvarUpakI pratIti hotI hai, bhedaj~nAn hotA hai, pashchAt vikalpa TUTate hai.n aur nirvikalpa svAnubhUti hotI hai ..422..
prashna : — sarvaguNA.nsh so samyaktva kahA hai, to kyA nirvikalpa samyagdarshan hone par AtmAke sarva guNo.nkA A.nshik shuddha pariNaman vedaname.n AtA hai ?
uttar : — nirvikalpa svAnubhUtikI dashAme.n Ananda- guNakI AshcharyakArI paryAy pragaT hone par AtmAke sarva guNo.nkA (yathAsambhav) A.nshik shuddha pariNaman pragaT hotA hai aur sarva guNo.nkI paryAyo.nkA vedan hotA hai .
AtmA akhaNDa hai, sarva guN AtmAke hI hai.n, isaliye ek guNakI paryAyakA vedan ho usake sAth- sAth sarva guNo.nkI paryAye.n avashya vedaname.n AtI hai.n .
Page 195 of 212
PDF/HTML Page 210 of 227
single page version
bhale hI sarva guNo.nke nAm na Ate ho.n, aur sarva guNo.nkI sa.nj~nA bhAShAme.n hotI bhI nahI.n, tathApi unakA sa.nvedan to hotA hI hai .
svAnubhUtike kAlame.n ana.ntaguNasAgar AtmA apane AnandAdi guNo.nkI chamatkArik svAbhAvik paryAyo.nme.n ramaN karatA huA pragaT hotA hai . vah nirvikalpa dashA adbhut hai, vachanAtIt hai . vah dashA pragaT hone par sArA jIvan palaT jAtA hai ..423..
prashna : — AtmadravyakA bahu bhAg shuddha rahakar mAtra tho.De bhAgame.n hI ashuddhatA AyI hai na ?
uttar : — nishchayase ashuddhatA dravyake tho.De bhAgame.n bhI nahI.n AyI hai, vah to Upar-Upar hI tairatI hai . vAstavame.n yadi dravyake tho.De bhI bhAgame.n ashuddhatA Aye arthAt dravyakA tho.DA bhI bhAg ashuddha ho jAy, to ashuddhatA kabhI nikalegI hI nahI.n, sadAkAl rahegI ! baddhaspR^iShTatva Adi bhAv dravyake Upar tairate hai.n parantu usame.n sachamuch sthAn nahI.n pAte . shakti to shuddha hI
Page 196 of 212
PDF/HTML Page 211 of 227
single page version
196
hai, vyakti me.n ashuddhatA AyI hai ..424..
prashna : — jij~nAsu jIv tattvako yathArtha dhAraN karane par bhI kis prakAr aTak jAtA hai ?
uttar : — tattvako dhAraN karane par bhI jagatake kinhI.n padArtho.nme.n gahare-gahare sukhakI kalpanA rah jAye athavA shubh pariNAmame.n Ashrayabuddhi rah jAye — ityAdi prakArase vah jIv aTak jAtA hai . parantu jo khAs jij~nAsu — AtmArthI ho aur jise khAs prakArakI pAtratA pragaT huI ho vah to kahI.n aTakatA hI nahI.n, aur us jIvako j~nAnakI koI bhUl rah gaI ho to vah bhI svabhAvakI laganake balase nikal jAtI hai; a.ntarakI khAs prakArakI pAtratAvAlA jIv kahI.n aTake binA apane AtmAko prApta kar letA hai ..425..
prashna : — mumukShuko samyagdarshan prApta karaneke liye kyA karanA chAhiye ?
uttar : — anAdikAlase AtmAne apanA svarUp
Page 197 of 212
PDF/HTML Page 212 of 227
single page version
nahI.n Cho.DA hai, parantu bhrAntike kAraN ‘Cho.D.h.h diyA hai’ — aisA use bhAsit huA hai . anAdikAlase dravya to shuddhatAse bharA hai, j~nAyakasvarUp hI hai, AnandasvarUp hI hai . usame.n ana.nt chamatkArik shakti bharI hai . — aise j~nAyak AtmAko sabase bhinna — paradravyase bhinna, parabhAvo.nse bhinna — jAnanekA prayatna karanA chAhiye . bhedaj~nAnakA abhyAs karanA chAhiye . j~nAyak AtmAko pahichAnanA chAhiye .
‘j~nAyakasvarUp hU.N’ aisA abhyAs karanA chAhiye, usakI pratIti karanA chAhiye; pratIti karake usame.n sthir ho jAne par, usame.n jo ana.nt chamatkArik shakti hai vah pragaT anubhavame.n AtI hai ..426..
chaitanyadravyake sAmAnyasvabhAvako pahichAnakar, us par draShTi karake, usakA abhyAs karate-karate chaitanya usame.n sthir ho jAye, to usame.n jo vibhUti hai vah pragaT hotI hai . chaitanyake asalI svabhAvakI lagan
Page 198 of 212
PDF/HTML Page 213 of 227
single page version
198
lage, to pratIti ho; usame.n sthir ho to usakA anubhav hotA hai .
sabase pahale chaitanyadravyako pahichAnanA, chaitanyame.n hI vishvAs karanA aur pashchAt chaitanyame.n hI sthir honA...to chaitanya pragaT ho, usakI shakti pragaT ho .
pragaT karaneme.n apanI taiyArI honA chAhiye; arthAt ugra puruShArtha bArambAr kare, j~nAyakakA hI abhyAs, j~nAyakakA hI ma.nthan, usIkA chi.ntavan kare, to pragaT ho .
pUjya gurudevane mArga batalAyA hai; chAro.n orase spaShTa kiyA hai ..427..
prashna : — AtmAkI vibhUtiko upamA dekar samajhAiye .
uttar : — chaitanyatattvame.n vibhUti bharI hai . koI upamA use lAgU nahI.n hotI . chaitanyame.n jo vibhUti bharI hai vah anubhavame.n AtI hai; upamA kyA dI jAy ? 428..
Page 199 of 212
PDF/HTML Page 214 of 227
single page version
prashna : — pratham AtmAnubhav honese pUrva, antim vikalpa kaisA hotA hai ?
uttar : — antim vikalpakA koI niyam nahI.n hai . bhedaj~nAnapUrvak shuddhAtmatattvakI sanmukhatAkA abhyAs karate-karate chaitanyatattvakI prApti hotI hai . jahA.N j~nAyakakI or pariNati Dhal rahI hotI hai, vahA.N kaunasA vikalpa antim hotA hai (arthAt antame.n amuk hI vikalpa hotA hai) aisA ‘vikalpa’ sambandhI koI niyam nahI.n hai . j~nAyakadhArAkI ugratA – tIkShNatA ho vahA.N ‘vikalpa kaunasA ?’ usakA sambandha nahI.n hai .
bhedaj~nAnakI ugratA, usakI lagan, usIkI tIvratA hotI hai; shabda dvArA varNan nahI.n ho sakatA . abhyAs kare, gaharAIme.n jAy, usake talame.n jAkar pahichAne, talame.n jAkar sthir ho, to prApta hotA hai — j~nAyak pragaT hotA hai ..429..
prashna : — nirvikalpa dashA hone par vedan kisakA hotA hai ? dravyakA yA paryAyakA ?
Page 200 of 212
PDF/HTML Page 215 of 227
single page version
200
uttar : — draShTi to dhruvasvabhAvakI hI hotI hai; vedan hotA hai AnandAdi paryAyo.nkA .
dravya to svabhAvase anAdi-ana.nt hai jo palaTatA nahI.n hai, badalatA nahI.n hai . us par draShTi karanese, usakA dhyAn karanese, apanI vibhUtikA pragaT anubhav hotA hai ..430..
prashna : — nirvikalpa anubhUtike samay Ananda kaisA hotA hai ?
uttar : — us AnandakI, kisI jagatake — vibhAvake — Anandake sAth, bAharakI kisI vastuke sAth, tulanA nahI.n hai . jisako anubhavame.n AtA hai vah jAnatA hai . use koI upamA lAgU nahI.n hotI . aisI achintya adbhut usakI mahimA hai ..431..
prashna : — Aj vIranirvANadinake prasa.ng par kR^ipayA do shabda kahiye .
uttar : — shrI mahAvIr tIrthAdhinAth AtmAke pUrNa
Page 201 of 212
PDF/HTML Page 216 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmR^it
alaukik Anandame.n aur kevalaj~nAname.n pariNamate the . Aj unane siddhadashA prApta kI . chaitanyasharIrI bhagavAn Aj pUrNa akampa hokar ayogIpadako prApta hue, chaitanyapiNDa pR^ithak ho gayA, svaya.n pUrNa chidrUp hokar chaitanyabimbarUpase siddhAlayame.n virAj gaye; ab sadA samAdhisukh-Adi anantaguNo.nme.n pariNaman karate rahe.nge . Aj bharatakShetrase trilokInAth chale gaye, tIrtha.nkarabhagavAnakA viyog huA, vIraprabhukA Aj virah pa.DA . indro.nne Uparase utarakar Aj nirvAN- mahotsav manAyA . devo.n dvArA manAyA gayA vah nirvANakalyANakamahotsav kaisA divya hogA ! usakA anusaraN karake Aj bhI log prativarSha divAlIke din dIpamAlA prajvalit karake dIpAvalImahotsav manAte hai.n .
Aj vIraprabhu mokSha padhAre . gaNadharadev shrI gautamasvAmI turanta hI a.ntarame.n gahare utar gaye aur vItarAgadashA prApta karake kevalaj~nAn prApta kiyA . AtmAke svakShetrame.n rahakar lokAlokako jAnanevAlA AshcharyakArI, svaparaprakAshak pratyakShaj~nAn unhe.n pragaT huA, AtmAke asa.nkhya pradesho.nme.n AnandAdi ananta
Page 202 of 212
PDF/HTML Page 217 of 227
single page version
202 ]
guNo.nkI ananta pUrNa paryAye.n prakAshamAn ho uThI.n .
abhI is pa.ncham kAlame.n bharatakShetrame.n tIrtha.nkar- bhagavAnakA virah hai, kevalaj~nAnI bhI nahI.n hai.n . mahAvidehakShetrame.n kabhI tIrtha.nkarakA virah nahI.n hotA, sadaiv dharmakAl vartatA hai . Aj bhI vahA.N bhinna-bhinna vibhAgo.nme.n ek-ek tIrtha.nkar milAkar bIs tIrtha.nkar vidyamAn hai.n . vartamAname.n videhakShetrake puShkalAvatI- vijayame.n shrI sIma.ndharanAth vichar rahe hai.n aur samavasaraName.n virAjakar divyadhvanike srot bahA rahe hai.n . is prakAr anya vibhAgo.nme.n anya tIrtha.nkarabhagavanta vichar rahe hai.n .
yadyapi vIrabhagavAn nirvAN padhAre hai.n tathApi is pa.ncham kAlame.n is bharatakShetrame.n vIrabhagavAnakA shAsan pravarta rahA hai, unakA upakAr varta rahA hai . vIr- prabhuke shAsaname.n anek samartha AchAryabhagavAn hue jinho.nne vIrabhagavAnakI vANIke rahasyako vividh prakArase shAstro.nme.n bhar diyA hai . shrI kundakundAdi samartha AchAryabhagavanto.nne divyadhvanike gahan rahasyo.nse bharapUr paramAgamo.nkI rachanA karake mukti kA mArga
Page 203 of 212
PDF/HTML Page 218 of 227
single page version
bahinashrIke vachanAmR^it
adbhut rItise prakAshit kiyA hai .
vartamAname.n shrI kahAnagurudev shAstro.nke sUkShma rahasya kholakar mukti kA mArga spaShTa rItise samajhA rahe hai.n . unho.nne apane sAtishay j~nAn eva.n vANI dvArA tattvakA prakAshan karake bhAratako jAgR^it kiyA hai . gurudevakA amAp upakAr hai . is kAl aise mArga samajhAnevAle gurudev mile vah ahobhAgya hai . sAtishay guNaratno.nse bharapUr gurudevakI mahimA aur unake charaNakamalakI bhakti ahonish a.ntarame.n raho ..432..
Page 204 of 212
PDF/HTML Page 219 of 227
single page version
204
Atmaj~na nAvik yog bin vah nAv bhI tAre nahI.n .
mam puNyarAshi phalI aho ! gurukhAn nAvik A mile ..
bAhyA.ntar vibhavo.n tere, tAre nAv mumukShuke ..
karuNA akAraN samudra ! tujhe namU.n mai.n .
is dAsake jIvanashilpi ! tujhe namU.n mai.n ..
Page 205 of 212
PDF/HTML Page 220 of 227
single page version