PDF/HTML Page 1691 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- માતાજીકે વચનામૃતમેં ગુરુદેવને રસકસ-સે ગુરુદેવ સ્વયં હી ઇતને હી રસ- સે બાત કરતે હો, ઇસ ઉપદેશકી જમાવટ (હોતી હૈ), ઇતની નવીનતા (લગતી હૈ), ઐસે સુનતે હોં, પરન્તુ આપકે કહનેકે બાદ સુનતે હૈં તો બહુત ફર્ક લગતા હૈ. નયી બાત હી લગે.
સમાધાનઃ- હાઁ. ગુરુદેવ સ્વયં શાસ્ત્રકી બાત કહતે હો, સ્વયં ભી ઐસા કહતે થે.
મુમુક્ષુઃ- શુરૂઆતમેં આપકે દ્વારા લિખે ગયે સમયસારકે પ્રવચન હૈ, ઉસમેં પહલે પઢા થા. ગુરુદેવકા એક વચન આતા હૈ.
સમાધાનઃ- હમેં રુચતા હૈ ઉસકા ગીત ગાતે હૈં. દૂસરેકે લિયે નહીં. હમકો જો રુચતા હૈ ઉસકા ગીત હમ ગાતે હૈં. શાસ્ત્ર પઢતે વક્ત ગુરુદેવ આહાહા..! સ્વયં રંગ જાતે થે. વહી શાસ્ત્ર હમ પઢે ઔર ગુરુદેવ પઢે, વહ કુછ અલગ હી હોતા હૈ. ગુરુદેવ સ્વયં એકદમ રંગમેં આકર પઢતે થે. ઉનકી સ્વયંકી મહિમાકો મિલાકર જો નિકાલતે થે, ઉનકો જો મહિમા આતી થી, વહ કુછ અલગ હી પ્રકાર-સે પઢતે થે. અપને આપ પઢેં ઔર ગુરુદેવ પઢેં, વહ કુછ અલગ હી પ્રકાર-સે પઢતે થે.
જીવકો દેશનાલબ્ધિ હોતી હૈ. જીવ અનાદિકાલ-સે જો સમઝા નહીં હૈ. ઉસે એક બાર જિનેન્દ્ર દેવ યા ગુરુ, કોઈ ઉસે મિલતા હૈ. દેશના સુનકર અંતરમેં-સે દેશનાલબ્ધિ પ્રગટ હોતી હૈ. આત્માકા સ્વરૂપ અપ્રગટપને ભી ગ્રહણ હોતા હૈ. વહ અપનેઆપ અનાદિ કાલ-સે (પ્રયત્ન કરતા હૈ). જો ચૈતન્ય-સ્પર્શી વાણી આતી હૈ, ઉસ વાણીકે સાથ ઉપાદાનકા સમ્બન્ધ હોતા હૈ. આત્માકો જાગૃત હોનેમેં ઐસા ઉપાદાન-નિમિત્તકા સમ્બન્ધ હૈ. પુરુષાર્થ ભલે અપને-સે હો, જીવ સ્વતંત્ર પુરુષાર્થ કરે તો ભી નિમિત્ત ઔર ઉપાદાનકા ઐસા સમ્બન્ધ હૈ.
ચૈતન્યકી જો વાણી નિકલતી હૈ વહ અન્દર-સે ઘુલમિલકર, અંતરમેં જિસે પ્રગટ હુઆ હૈ, વહ પ્રગટ જિનકો હુઆ હૈ ઉનકી વાણી નીકલે, ઉસ વાણીકી અસર ઉસકે ઉપાદાન ઉપર (હોતી હૈ). ઐસા નિમિત્ત-ઉપાદાનકા સમ્બન્ધ હૈ. ઇસલિયે ગુરુદેવકી ચૈતન્ય- સ્પર્શી વાણી આયે, વહ દૂસરેકો જાગૃત હોનેમેં નિમિત્ત હોતી હૈ. ઐસા ઉપાદાન-નિમિત્તકા સમ્બન્ધ હૈ.
PDF/HTML Page 1692 of 1906
single page version
અપનેઆપ શાસ્ત્ર પઢે ઔર જો ગુરુદેવ સ્વયં કહે ઉસકી જો અસર હો, વહ અસર અલગ હી હોતી હૈ. ગ્રહણ કરકે સ્વયં પઢે તો ઉસે દૃષ્ટિમેં કુછ સમઝમેં આયે, પરન્તુ પહલે તો ગુરુદેવ સમક્ષ, જિન્હેં સાક્ષાત ચૈતન્ય પ્રગટ હુઆ હૈ, ઉનકી વાણી હી ચૈતન્યકો પ્રગટ હોનેમેં નિમિત્ત હોતી હૈ, ઐસા ઉપાદાન-નિમિત્તકા સમ્બન્ધ હૈ. જીવ સ્વતંત્ર હોને પર ભી સ્વતંત્ર પુરુષાર્થ કરતા હૈ તો ભી ઉપાદાન-નિમિત્તકા ઐસા સમ્બન્ધ હૈ. ગુરુકે સાથ ઔર દેવકે સાથ.
ઉનકા આત્મા કિસ પ્રકાર કહતા હૈ? વહ સ્વયં આત્મા હૈ ન, ઇસલિયે ઉસે એકદમ ગ્રહણ હોતા હૈ. ટેપમેં ભી .. સબકો ઉસ જાતકે સંસ્કાર હૈ ન. દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાલ, ભાવકા સમ્બન્ધ હો જાતા હૈ. ટેપ અલગ હોતી હૈ, સબ અલગ હોતા હૈ.
સ્વયંકો ચૈતન્યકો ગ્રહણ કરના હૈ, પરન્તુ ગુરુકી વાણી ચૈતન્ય બતાયે કિ તૂ આત્મા હૈ. બારંબાર કહે. વહ ધોબીકા વસ્ત્ર ગલતી-સે ઓઢકર સોયા હૈ. ઉસે બારંબાર ગુરુ કહતે હૈં, યે વસ્ત્ર તેરા નહીં હૈ, તેરા નહીં હૈ. તબ ઉસે માલૂમ પડતા હૈ કિ યે મેરા નહીં હૈ. વૈસે ગુરુદેવને બારંબાર ઉપદેશમેં કહા કિ તૂ આત્મા ભિન્ન હૈ. યે શરીર ભિન્ન હૈ, યે વિભાવ તેરા સ્વભાવ નહીં હૈ, સબ ભિન્ન હૈ. ભિન્ન હૈ-ભિન્ન હૈ. કિતને સાલ વાણી બરસાયી. અન્દર દૃઢ સંસ્કાર, ગુરુકી વાણી-સે દૃઢ સંસ્કાર પડતે હૈં.
બાકી અનાદિ-સે ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ઐસા હૈ કિ બાહરકા સબ ગ્રહણ કરતા હૈ, પરન્તુ અપનેકો ગ્રહણ કરનેમેં ગુરુકી વાણી મિલે તો ઉપાદાન ઔર નિમિત્તકા ઐસા સમ્બન્ધ હૈ. ક્ષયોપશમ જ્ઞાન બાહરકા સબ ગ્રહણ કરે. એક જાતિકે લોગ હો તો ખુદને થોડા- સા દેખા હો તો ઉસ મનુષ્યકો પહચાનતા હૈ. ઉસે સ્થૂલ ઉપયોગ કહતે હૈં, ઉસમેં સૂક્ષ્મતા- સે ભેદ કર સકતા હૈ.
બહુત સાલકે બાદ આદમીકો દેખે તો ઐસા કહે, યહ વહી આદમી હૈ. ઉસમેં ક્યા ફર્ક પડા? ઉસ વહ કહ નહીં સકતા કિ ઉસકે આઁખેં અલગ હૈ, યા ઉસકા ચહેરા અલગ હૈ, યહ અલગ હૈ, ઐસા ભેદ તો કરતા હૈ, પરન્તુ વહ બોલ નહીં સકતા. થોડા- થોડા ફેરફાર હો તો ઉસકા જ્ઞાન ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ચારોં ઓર પહુઁચ સકતા હૈ. યહ ફલાના આદમી, ફલાના આદમી. ઐસે દૂર-સે ભી પહચાન સકતા હૈ. ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ઐસે ભેદ કરતા હૈ. ઐસે સ્થૂલ કહનેમેં આતા હૈ, પરન્તુ સૂક્ષ્મ ભેદ બાહરમેં કરતા હૈ.
અંતરમેં સ્વયંકો પહચાનના હો, વહ ભેદ જ્ઞાન હી કરતા હૈ. પરન્તુ વહ જ્ઞાન અપની ઓર મુડકર સ્વયંકો પકડનેમેં (સક્ષમ નહીં હોતા). અનાદિકા બાહરકા અભ્યાસ હો ગયા હૈ, સ્વયંકો પકડ નહીં સકતા. પુરુષાર્થ કરે તો પકડે. ગુરુકી વાણી આવે. ઉસ વાણીકે સાથ ઉપાદાનકા (સમ્બન્ધ હૈ). તૂ ભિન્ન હૈ.
જ્ઞાન જ્ઞાનકો ગ્રહણ કરે, જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે ઐસા ઉસકા સ્વભાવ હૈ. પરન્તુ વહ
PDF/HTML Page 1693 of 1906
single page version
ગ્રહણ કરનેમેં સ્વયં પુરુષાર્થ કરે તો ઉસકી દિશા બદલતી હૈ. બાહરકા ગ્રહણ કરનેમેં ઉસે સહજ-સહજ ગ્રહણ કરતા હૈ. ઉસમેં ઉસે ઉપાધિ નહીં લગતી, બોઝ નહીં લગતા. કુછ નહીં લગતા. પરન્તુ અંતરમેં જાય તો ઉસે ઉપાધિ-બોઝ લગતા હૈ. ગુરુદેવને વાણી બરસાકર સરલ કર દિયા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના પડતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર પુરુષાર્થ ... બાહર-સે ભિન્ન-ભિન્ન વ્યક્તિકો પહચાન સકતે હૈં, ઐસે આત્માકો ભી પહચાન સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- આત્માકો પહચાન સકતા હૈ. સ્વયં હી હૈ. સ્વયં હી હૈ. જ્ઞાન જ્ઞાનકો પહિચાન સકતા હૈ. ઐસા સૂક્ષ્મ ભેદ કરતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- બાહરમેં તો વહ ખ્યાલમેં આતા હૈ, આપ કહતે હો વૈસા. સાધારણ તો...
સમાધાનઃ- ક્યા ભેદ હૈ વહ બોલ નહીં પાતા. ઉસકી આઁખેં અલગ હૈ, ચહેરા અલગ હૈ, યહ અલગ હૈ, દિખનેમેં સબ એક સમાન લગતા હૈ. તો ભી ક્ષયોપશમજ્ઞાન ભેદ તો કરતા હી હૈ કિ યહ મનુષ્ય યહ હૈ ઔર યહ મનુષ્ય યહ હૈ. જ્યાદા લોગોંમેં ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ભેદ કર દેતા હૈ. ઇતના સૂક્ષ્મ હોકર ભી ભેદ કરતા હૈ. ઉસી તરહ અપની ઓર મુડે તો સ્વયંકો પહચાન સકે, પરન્તુ મુડતા હી નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઐસા અપનેકો સ્પષ્ટ પહચાન સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, સ્પષ્ટ પહચાન સકતા હૈ. ઉસમેં ઉસે બાહરમેં શંકા ભી નહીં પડતી. કોઈ ઉસે તર્ક કરે કિ યે મનુષ્ય વહ નહીં હૈ. તો ભી કહતા હૈ, ના, વહી હૈ. બિના વિચાર કિયે, તર્ક બિના નક્કી કરતા હૈ કિ યહ વહી મનુષ્ય હૈ. દૂસરે લોગ કહે તો ભી જૂઠા હી હૈ.
વૈસે સ્વયંકો નક્કી કર સકતા હૈ કિ યહ મૈં હી હૂઁ, યહી મેરા અસ્તિત્વ હૈ. ઐસે તર્ક બિના નિઃશંકપને સ્વયંકો ગ્રહણ કર સકતા હૈ કિ યહી મૈં હૂઁ. અન્ય કુછ મૈં નહીં હૂઁ. યે રાગાદિ મૈં નહીં હૂઁ, યહી મૈં હૂઁ. નિઃશંકપને ગ્રહણ કર સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અદભુત બાત કરતે હો, પરન્તુ કિતની બાર ઐસા પ્રયત્ન કરને-સે હો ઔર ક્યા હોતા હૈ... પીછલી બાર કહા થા કિ ભાવભાસન હોનેકે બાદ વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન-સે ઉસે ટિકાયે રખના ચાહિયે. તો ઉસે ટિકાયે રખનેમેં ઐસા વિચાર આતા હૈ કિ પરિણતિમેં રસકા વેદન તો હો જાતા હૈ, તત્ત્વકા રસ વેદનમેં આતા હૈ, ઉસ વક્ત મૈં ભિન્ન હૂઁ, ભિન્ન હૂઁ, ઐસા અભ્યાસ કરતે રહના ઉસકા નામ ટિકના હૈ? વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન (ઉસે કહતે હૈં)?
સમાધાનઃ- વિકલ્પમેં ઉસે ઐસા ગાઢ અભ્યાસ હો ગયા હૈ, ઇસલિયે ઉસે બીચમેં વિકલ્પ આતે હી રહતે હૈં. પરન્તુ અંતરમેં જો અપના ગુણ હૈ, ઉસ ગુણ દ્વારા પૂરે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના કિ યહ જ્ઞાન જિતના, વર્તમાન જાને ઉતના હી મૈં નહીં હૂઁ, પરન્તુ મૈં પૂર્ણ
PDF/HTML Page 1694 of 1906
single page version
જાનનેવાલા હી હૂઁ, જો જાનનેવાલેકા અસ્તિત્વ હૈ વહી મૈં હૂઁ. યહ જાના, વહ જાના ઐસા પર્યાયમાત્ર જાના વહ નહીં, પરન્તુ જાનનેવાલેકા પૂરા અસ્તિત્વ હૈ વહી મૈં હૂઁ. પરન્તુ જાનનેવાલેકા પૂરા અસ્તિત્વ હૈ, વહી મૈં હૂઁ. ઐસા ઉસે અન્દરમેં ઊતરકર ઉસકી પરિણતિ અન્દરસે અપને અસ્તિત્વમેં-સે ગ્રહણ હોની ચાહિયે.
ઉસે વિકલ્પ સાથમેં આતે હૈં, ઇસલિયે બાર-બાર વિકલ્પ છૂટ જાતા હૈ ઔર દૂસરા વિકલ્પ આતા હૈ. ઇસલિયે ઉસકા અનાદિકા અભ્યાસ ઐસે હી ચાલૂ રહતા હૈ. પરન્તુ બારંબાર (ભેદજ્ઞાનકો) દૃઢ કરતા રહે તો સહજ હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- શુરૂઆતમેં દૃઢ યાની ઇસપ્રકાર વિકલ્પપૂર્વક દૃઢ કરતા રહે?
સમાધાનઃ- વિકલ્પ તો સાથમેં આયે બિના નહીં રહતા હૈ. પરન્તુ વિકલ્પકે પીછે જો જ્ઞાન કામ કરતા હૈ, વિકલ્પકે પીછે જો પ્રતીત કામ કરતી હૈ, ઉસ પ્રતીત ઔર જ્ઞાનકો દૃઢ કરતે રહના. વિકલ્પ તો સાથમેં આતા હી રહેગા. જબતક વિકલ્પકી સ્થિતિમેં હૈ ઇસલિયે વિકલ્પ સાથમેં આતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પકે પીછે જો જ્ઞાન ઔર પ્રતીતિ હૈ, ઉસે દૃઢ કરતે રહના?
સમાધાનઃ- ઉસે દૃઢ કરના. ચૈતન્યકા આશ્રય-દ્રવ્યકા આશ્રય-અસ્તિત્વ હૈ વહી મૈં હૂઁ. વિકલ્પકા અસ્તિત્વ વહ મૈં નહીં, પરન્તુ જ્ઞાયકકા અસ્તિત્વ હૈ વહ મૈં હૂઁ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાન ઔર પ્રતીતિમેં દૃઢતા તો ઇસપ્રકાર બાહરમેં ક્ષયોપશમ જ્ઞાનમેં અનેક લોગ હો ઔર સ્પષ્ટ ખ્યાલમેં આયે, ઐસા અપને આત્માકા ખ્યાલ આ જાતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, અપને આત્માકા ખ્યાલ આતા હૈ કિ મૈં આત્મા હૂઁ. વહ તો રૂપી હૈ. યે અરૂપી હૈ, અરૂપી હૈ લેકિન ખુદ હૈ. વહ તો દૂર હૈ, વહ મનુષ્ય દૂર હૈ. યે તો સ્વયં ઔર સ્વયં સમીપ હૈ. ફિર ભી પહચાન નહીં સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- આપ કહતે હો ... વહ અમૂર્તિક હૈ. ઇસલિયે હમેં તો ઇસ મૂર્તિક પદાથામેં ઐસા લગતા હૈ કિ બરાબર, ક્ષયોપશમ જ્ઞાન-સે ખ્યાલ આ જાતા હૈ, ઇસકા કૈસે ખ્યાલ આયે?
સમાધાનઃ- અરૂપીમેં સ્વયં દૃઢતા, એકાગ્રતા કરે, અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરે ઉસમેં બારંબાર દૃઢતા કરે તો સ્વયં અપનેકો ગ્રહણ હુએ બિના નહીં રહતા. ઉસે ઐસા હો ગયા હૈ, ગુરુદેવ કહતે થે ન, નૌ-દસ લોગ હો તો યે હૈ, યે હૈ, ઐસા કરકે સ્વયંકો ગિનતીમેં ભૂલ જાતા હૈ. વૈસે યહ સબ, યહ સબ હૈ, પરન્તુ જાનનેવાલા કૌન હૈ? યહ સબ હૈ (જાનતા હૈ). વહ સ્વયંકો ભૂલ જાતા હૈ. મૈં કૌન હૂઁ? ઐસા સ્વયંકો દૃઢ કરના ચાહિયે કિ યહ મૈં હૂઁ.
મુમુક્ષુઃ- આપ કહતે હો, અંતર નિવૃત્તિ (કહતે હો), બાહ્ય-સે તો નિવૃત્તિ લી, પરન્તુ અંતર નિવૃત્તિ લેકર ઐસા કર, અંતર નિવૃત્તિ માને ક્યા?
PDF/HTML Page 1695 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- અંતર નિવૃત્તિ માને અંતરમેં અનેક જાતકી વિકલ્પકી જાલમેં રુકતા હો, અનેક જાતકે વિકલ્પમેં રુકતા હો, ઉસમેં-સે સ્વયં છૂટકર બારંબાર ચૈતન્ય તરફ જાના, વહ અંતર નિવૃત્તિ હૈ. અનેક જાતકી જાલમેં રુકતા હો, (ઉસમેંસે બાહર નિકલકર) ચૈતન્ય તરફકા વિચાર કરના, ચૈતન્ય તરફ યહ મૈં હૂઁ, ઐસે અપનેકો ગ્રહણ કરના. વિકલ્પકી જાલકી પ્રવૃત્તિ આડે વહ બાર-બાર આતી હૈ, ઇસલિયે વહ ઉસે ગૌણ હો જાતા હૈ. ઇસલિયે વિકલ્પકી જાલકી પ્રવૃત્તિ કમ કરકે અપની ઓરકા અભ્યાસ બઢાયે, વહ અંતર નિવૃત્તિ હૈ.
વાસ્તવિક નિવૃત્તિ તો સ્વયં જ્ઞાયકકા જ્ઞાયકરૂપ પરિણમન હો જાય તો વાસ્તવિક નિવૃત્તિ હૈ. પરન્તુ અન્ય વિકલ્પ કમ કરકે ચૈતન્ય તરફકા અભ્યાસ બઢાયે તો ભી અંતર નિવૃત્તિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- આપકે પાસ-સે યહ માર્ગદર્શન બહુત સુન્દર મિલતા હૈ કિ અનુભવ પૂર્વ કિસ પ્રકાર આગે બઢના, યહ બહુત સુન્દર રીત-સે આપસે ખ્યાલમેં આતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ન્યાય ઉતના ગંભીર ઔર દૃષ્ટાન્ત ઇતના સરલ. પહચાનમેં આતા હૈ, ઔર કહ નહીં સકતા કિ કૈસે પહચાના? સબ એક સરીખે દિખતે હૈં ફિર ભી કૈસે અલગ કરતા હૈ?
સમાધાનઃ- ઉસકે લક્ષણ-સે પહચાના ઐસા કહે. પરન્તુ ક્યા લક્ષણ, વહ કહ નહીં સકતા. કિસીકી આવાજ પર-સે (પહચાન કરતા હૈ). સબકે આવાજ બારીક હો તો આવાજ પર-સે કહતા હૈ કિ યહ ફલાના મનુષ્ય હૈ. આવાજમેં ક્યા ફર્ક પડા ઉસે કહ નહીં સકતા હૈ. સ્વયં જ્ઞાનમેં ગ્રહણ કર લેતા હૈ કિ ઇસકી આવાજ યહ હૈ, ઇસલિયે યહ મનુષ્ય હૈ. ઇસ પ્રકાર સ્વયં ગ્રહણ કર લેતા હૈ. ઐસે લક્ષણ-સે રૂપીકો પહચાન લેતા હૈ.
પરન્તુ અપને જ્ઞાનલક્ષણ-સે જ્ઞાયકકો પહચાનનેમેં મુશ્કિલ પડતી હૈ. ઉસમેં બિના વિકલ્પ, બિના તર્ક પહચાન લેતા હૈ, નિઃશંકપને પહચાન લેતા હૈ. બારંબાર ચૈતન્યકા અભ્યાસ કરે, ઉસમેં ઉલઝનમેં ન આ જાય, ઉસમેં આકુલતા ન હો, પરન્તુ ભાવના રખે. બહુત આકુલતા કરે કિ ક્યોં હોતા નહીં? તો ઉસે બહુત ઉલઝન હો તો આગે નહીં બઢ સકતા. પરન્તુ અમુક પ્રકારકી ભાવના-સે આગે બઢતા હૈ. ઉલઝનમેં આ જાય તો દિક્કત હો જાય.
મુમુક્ષુઃ- ઉલઝનમેં ન આ જાય. માર્ગ નિકાલતા જાય.
સમાધાનઃ- માર્ગ નિકાલતા જાય. બાહરકી તકલીફમેં-સે જૈસે માર્ગ નિકાલતા હૈ, વૈસે અંતરમેં સ્વયં રાસ્તા નિકાલતા હૈ. કોઈ વિકલ્પકી જાલમેં નહીં ઉલઝકર સ્વયં રાસ્તા નિકાલકર ચૈતન્યકા અભ્યાસ કૈસે બઢે? ઇસ તરહ સ્વયં રાસ્તા નિકાલતા હૈ.
PDF/HTML Page 1696 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- માલૂમ પડ જાતા હોગા કિ મુઝે સમ્યગ્જ્ઞાન હોનેવાલા હૈ?
સમાધાનઃ- સબકો માલૂમ પડે યા ન પડે. સબકો માલૂમ હી પડ જાય ઐસા નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- બહુતોંકો માલૂમ પડ જાતા હૈ?
સમાધાનઃ- બહુતોંકો માલૂમ પડે. પરિણતિ એકદમ પલટ જાય તો માલૂમ પડ જાય. ભાવના ઉગ્ર હો, પુરુષાર્થ ઉગ્ર હો, એકદમ અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાય તો પહલે-સે માલૂમ નહીં ભી પડતા, કિસીકો માલૂમ પડતા હૈ, કિસીકો નહીં પડતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિચાર દશા લંબી ચલી હો તો?
સમાધાનઃ- લંબી ચલી હો તો કિસીકો માલૂમ પડતા હૈ. સબકો માલૂમ પડ જાતા હૈ, ઐસા નહીં.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાની હોનેકે બાદ ઐસા માલૂમ પડે કિ અબ ઇસ બાર નિર્વિકલ્પ દશા હોગી?
સમાધાનઃ- ઇસ બાર હોગી, ઐસે વિકલ્પ હોતે હી નહીં. ઇસ વક્ત હોગી યા ઇસ સમય હોગી (ઐસા વિકલ્પ નહીં હોતા). વહ સ્વયં અંતર પરિણતિમેં સ્વરૂપ લીનતાકા પ્રયાસ કરતા હૈ. કાલ ઊપર, કબ હોગી ઉસ પર ઉસકા ધ્યાન નહીં હૈ. ઉસે પરિણતિ ભિન્ન હોનેકી, જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા હોનેકી, ઉસ પર ઉસકી દૃષ્ટિ હોતી હૈૈ.
નિર્વિકલ્પતા કબ હોગી, વૈસી ઉસકી (દૃષ્ટિ) નહીં હોતી. ઉસ જાતકા ઉસકો વિકલ્પ નહીં હોતા. અપની પરિણતિ ભિન્ન કરતા જાતા હૈ. ભિન્ન પરિણતિમેં ઉસે સહજ ધારા ઉઠે તો (નિર્વિકલ્પ) હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પ ભલે ન કરે, પરન્તુ માલૂમ નહીં પડતા હોગા કિ અબ દો દિનમેં યા ચાર દિનમેં નિર્વિકલ્પ દશા હોગી?
સમાધાનઃ- ઉસ પર ઉસકી દૃષ્ટિ હી નહીં હૈ. ઉસકી દૃષ્ટિ નિજ ચૈતન્ય પર સ્થાપિત હો ગયી હૈ. ઉસકી પરિણતિ પર હી ઉસકા (ધ્યાન હૈ). ધ્યાન અપની પરિણતિ, લીનતા પર, જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર હૈ. ઉસકી જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર હી (ઉસકા ધ્યાન હૈ).
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર ધ્યાન હો તો સહજ નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- તો સહજ હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇતના દૂર હૈ, ઐસા કિસકે જોર-સે કહતે થે.
સમાધાનઃ- જ્ઞાયકકે જોરમેં કહતી થી. વહ કુછ નિશ્ચિત નહીં થા, જ્ઞાયકકે જોરમેં કહતી થી. જ્ઞાયકકે જોર-સે ઐસા લગતા થા કિ સમીપ હૈ. યહ પરિણતિ ઐસી હૈ કિ આખિર તક પહુઁચકર હી છૂટકારા કરેગી. યહ પુરુષાર્થકી ધારા ઐસી હૈ કિ આખિર તક પહુઁચ જાયગી. અપની ઉગ્રતા-સે કહતી થી. કબ હોગા, ઐસા કુછ માલૂમ
PDF/HTML Page 1697 of 1906
single page version
નહીં થા. અંતરકી જ્ઞાયકકી ઉગ્રતા-સે કહતી થી. અપની ભાવના, પુરુષાર્થકે જોરમેં કહતી થી.
મુમુક્ષુઃ- અનુભવ પૂર્વકા વિશ્વાસ ભી ગજબકા!
સમાધાનઃ- ઇસ પુરુષાર્થકા જોર ઐસા હૈ કિ આખિર તક પહુઁચકર હી છૂટકારા કરેગા.
મુમુક્ષુઃ- .. પઢા થા, ઉસમેં આયા થા કિ ભરત ચક્રવર્તી સુબહ ઉઠકર રોજ પહલે અનુભવ કરતે થે, નિર્વિકલ્પ દશામેં એક બાર આતે થે. ઉસકે બાદ હી પ્રાતઃકાલમેં આગે બઢતે થે.
સમાધાનઃ- ઐસી ધ્યાનધારા સ્વયં કરતે હૈં, ઇસલિયે નિર્વિકલ્પ દશા આતી હૈ. ઐસા. ઉસ જાતકી અપની વર્તમાન પરિણતિકી ઉગ્રતા કરતે હૈં તો નિર્વિકલ્પ દશા આતી હૈ. ભૂમિકા સમ્યગ્દર્શનમેં પલટતી હૈ વહ ઉસકી વર્તમાન ચારિત્ર લીનતાકી દશાકી ઉગ્રતા વહ વર્તમાનમેં કરતા હૈ. સ્વાનુભૂતિ કૈસે જલ્દી કરુઁ, ઉસકે બજાય ઉસકી વર્તમાન વિરક્ત દશા બઢ જાતી હૈ કિ વહ ગૃહસ્થાશ્રમમેં ભી રહ નહીં સકતે. ઐસી ઉસકી લીનતા ઉતની બઢ જાતી હૈ કિ વર્તમાન લીનતા બઢને-સે સ્વાનુભૂતિ ત્વરા-સે હોતી હૈ. ઇસલિયે છઠવેં- સાતવેં ગુણસ્થાનેં અંતર્મુહૂર્ત-અંતર્મુહૂર્તમેં ઉનકી દશા ત્વરા-સે હોતી હૈ. ઉનકી લીનતા, વર્તમાન લીનતા ઉતની બઢ જાતી હૈ.
વર્તમાન ચારિત્રકી દશા, વિરક્તિકી દશા ઉનકી સવિકલ્પતામેં લીનતાકા જોર ઉતના બઢ જાતા હૈ કિ નિર્વિકલ્પ દશા ઉન્હેં શીઘ્રતા-સે આતી હૈ. નિર્વિકલ્પ દશા, ઉનકી વર્તમાન ચારિત્રદશા, ઉનકી વર્તમાન ધ્યાનકી ઉગ્રતા ચારિત્રકા વહ કાર્ય હૈ. અપની ચારિત્રદશાકી ઉગ્રતાકે કારણ વહ શીઘ્રતા-સે હોતી હૈ. અંતરકી ઉગ્રતા, અંતરમેં વર્તમાનકી જો ઉગ્રતા હોતી હૈ ઉસસે ઉસકા કાર્ય હોતા હૈ. વીતરાગ દશા ઉન્હેં છઠવેં-સાતવેં ગુણસ્થાનમેં બઢતી જાતી હૈ વર્તમાનમેં, અતઃ ઉસમેં શ્રેણી લગાતે હૈં. શ્રેણી લગાઊઁ ઐસા ઉન્હેં નહીં હોતા. ઉન્હેં વીતરાગ દશાકી ઉગ્રતા હોતી જાતી હૈ. ઇસલિયે શ્રેણી ચઢતે હૈં. ઉનકી સ્થિતિ ઐસી હો જાતી હૈ કિ અંતરમેં ગયે સો ગયે, ફિર બાહર હી નહીં આતે હૈં. ઇતની ઉગ્રતા હો જાતી હૈ ઇસલિયે શ્રેણી ચઢતે હૈં. ઉતની વીતરાગ દશા બઢ જાતી હૈ.
વૈસે ગૃહસ્થાશ્રમમેં ઉનકી વર્તમાન જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા, ઉનકી લીનતા, દશાકી વિરક્તિમેં ઉતની ગતિ હોતી હૈ, ઇસલિયે સ્વાનુભૂતિકી દશા ઉન્હેં હોતી હૈ. ઉનકી લીનતાકે કારણ વહ કાર્ય આતા હૈ. સ્વરૂપાચરણ ચારિત્ર ચતુર્થ ગુણસ્થાનમેં હોતા હૈ. પરન્તુ ઉસકી ભી તારતમ્યતા હોતી હૈ. કિસીકો ઉગ્ર હોતી હૈ. ભૂમિકા પલટે ઉસમેં તો લીનતાકી ઉગ્રતા અધિક બઢ જાતી હૈ.