PDF/HTML Page 1750 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- .. સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરનેકા ગુરુદેવને કિતના સ્પષ્ટ કરકે માર્ગ બતાયા હૈ. કરનેકા સ્વયંકો બાકી રહતા હૈ. અપની પુરુષાર્થકી ક્ષતિકે કારણ અટકા હૈ. સ્વયં પુરુષાર્થ કરે તો હો સકે ઐસા હૈ. જો અટકા હૈ, વહ સ્વયંકી ક્ષતિકે કારણ. અપની પરિણતિકી ક્ષતિકે કારણ અટકા હૈ. બાકી માર્ગ તો એક હી હૈ, માર્ગ કહીં દૂસરા નહીં હૈ. માર્ગ તો એક હી હૈ.
એક જ્ઞાયક આત્માકો પહચાનના, વહી એક માર્ગ હૈ. દૂસરા કોઈ માર્ગ નહીં હૈ. માર્ગ કહીં જ્યાદા નહીં હૈ કિ ઉસે આકુલતા હો કિ ઇસ માર્ગ પર જાના, ઇસ માર્ગ પર જાના યા ઇસ માર્ગ પર જાના. ઐસા નહીં હૈ. માર્ગ તો એક હી હૈ. એક ચૈતન્ય પદાર્થ હૈ. સ્વતઃસિદ્ધ અનાદિઅનન્ત આત્મા હૈ, ઉસ આત્માકો પહચાનના. આત્મા અપનેઆપકો ભૂલ ગયા વહ એક આશ્ચર્યકી બાત હૈ કિ સ્વયં હોને પર ભી સ્વયંકો સ્વયં દેખતા નહીં હૈ. સ્વયં સ્વયંકો પહિચાને, ભિન્ન કરકે.
યે શરીર અપના સ્વરૂપ નહીં હૈ. ઉસકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ, અન્દર વિકલ્પકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ, સબ શુભાશુભ ભાવ, સબકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ કર બૈઠા. ઉસસે ભિન્ન અપના જ્ઞાયક સ્વરૂપ જ્ઞાન લક્ષણ-સે પૂર્ણ જ્ઞાયકકો પહિચાનના. ઉસે પહિચાનકર ઉસકા ભેદજ્ઞાન કરકે, ઉસ પરિણતિકો દૃઢ કરકે સ્વયં ઉસમેં પ્રતીતિ દૃઢ કરકે, જ્ઞાન કરકે, ઉસમેં લીનતા કરે તો સમ્યગ્દર્શન હોતા હૈ. પરન્તુ કરના સ્વયંકો હૈ. સ્વયં કરતા નહીં હૈ. સ્વયં અપની મન્દતા-સે રુકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇસમેં શ્રદ્ધાકા દોષ લેં, જ્ઞાનકા દોષ લેં યા પુુરુષાર્થકા દોષ લેં યા રુચિકી ક્ષતિ લેં?
સમાધાનઃ- સબ દોષ હૈ. શ્રદ્ધાકી ક્ષતિ હૈ, રુચિકી ક્ષતિ હૈ, પુરુષાર્થકી ક્ષતિ હૈ. સબ એકસાથ મિલે હૈં. જ્ઞાન યથાર્થ કબ કહા જાય? કિ જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપ પરિણમે તબ. તબતક વહ બુદ્ધિપૂર્વકકા જ્ઞાન કરતા હૈ કિ વસ્તુ ઐસી હૈ. ફિર ભી વહ જ્ઞાન જ્ઞાયકરૂપ પરિણમતા નહીં હૈ. ઇસલિયે વહ જ્ઞાન ભી યથાર્થ નહીં હૈ. વિચાર કરકે જ્ઞાન કરે કિ યહ વસ્તુ ઐસે હી હૈ. પરન્તુ જ્ઞાયક જ્ઞાયકરૂપ પરિણમે નહીં, તબતક જ્ઞાનકો ભી યથાર્થ વિશેષણ લાગૂ નહીં પડતા. ઇસલિયે સબ દોષ હૈ.
PDF/HTML Page 1751 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- સબ ગુણોંકા દોષ હૈ.
સમાધાનઃ- સબકા દોષ હૈ. એક પલટને-સે સબ પલટ જાતે હૈં. એક સમ્યક હો તો સબ સમ્યક હોતા હૈ. એક-સે અટકા હૈ. રુચિ મન્દ હૈ, પુરુષાર્થ મન્દ હૈ. ઉસ અપેક્ષા-સે પ્રતીતિમેં, જ્ઞાનમેં સબમેં ક્ષતિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પ ભી સહજ હૈ, નિર્વિકલ્પ ભી સહજ હૈ ઔર મૈં ભી સહજ હૂઁ. તો ફિર વિકલ્પમેં દુઃખ લગના ચાહિયે, તો સહજમેં દુઃખ લગના ચાહિયે, ઉસમેં ફર્ક નહીં પડા?
સમાધાનઃ- વિકલ્પ સહજ હૈ, મતલબ અપને પુરુષાર્થકી પરિણતિકે બિના કોઈ જબરન કરવા નહીં દેતા. વિકલ્પ સહજ હૈ, વહ તો અપેક્ષા-સે હૈ. ખુદ ઐસા રખે કિ વિકલ્પ સહજ હૈ, ઇસલિયે અપનેઆપ જો હોનેવાલા હૈ વહ હોતા હૈ, તો ઉસકી પુરુષાર્થકી ગતિ અપની ઓર મુડેગી નહીં. જો અટકા હૈ વહ અપને પુરુષાર્થકી ગતિ નહીં હૈ, ઉસ તરફ ઉસકી વિપરીત પરિણતિ જાતી હૈ, ઇસલિયે અટકા હૈ. વિકલ્પ સહજ હૈ, ઐસા યદિ રખે, ઉસ એક અપેક્ષાકો ગ્રહણ કરે ઔર પુરુષાર્થકી મન્દતાકો ગ્રહણ નહીં કરેગા તો વહ આગે નહીં બઢેગા.
સબ કાર્યમેં અપને પુરુષાર્થકી ક્ષતિકો યદિ દેખેગા તો હી વહ પલટેગા, અન્યથા પલટેગા નહીં. ... સહજ હૈ. પરન્તુ વિકલ્પ સહજ હૈ, ઇસલિયે અપનેઆપ હોનેવાલા હોતા હૈ, તો-તો ફિર અશુભમેં-સે શુભ ભી નહીં હોગા. વહ કુછ બદલ હી નહીં પાયેગા. શુભમેં-સે શુદ્ધ ભી નહીં હોગા. જૈસે હોનેવાલા હો, વૈસા હોગા. વહ કોઈ આત્માર્થીકા લક્ષણ નહીં હૈ.
જહાઁ આત્માર્થ હૈ, વહાઁ ઉસે ઐસા હી લગતા હૈ કિ મેરી મન્દતા-સે મૈં અટકા હૂઁ. મેરી પુરુષાર્થકી (ક્ષતિ હૈ). ફિર ભલે હી વહ ઉતની આકુલતા ન કરે, પરન્તુ વહ સમઝે કિ મેરી અપની મન્દતા-સે મૈં અટકા હૂઁ. અપની મન્દતા ઉસકે ધ્યાનમેં હો તો પલટના હોગા. મન્દતા હી ધ્યાનમેં નહીં હૈ ઔર કિસી ઔર પર ડાલે તો ઉસે બદલનેકા અવકાશ નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- મૈં સહજ હૂઁ, જ્ઞાયક સહજ હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, જ્ઞાયક અનાદિઅનન્ત વસ્તુ સહજ હૈ. પરન્તુ ઉસકી પરિણતિ પલટનેમેં પુરુષાર્થકા કામ હૈ. .. અપેક્ષા-સે સહજ હૈ, પરન્તુ પુરુષાર્થ પલટના અપને હાથકી બાત હૈ. જિસે જ્ઞાયક દશા પ્રગટ હુઈ હૈ, જિસે ભેદજ્ઞાનકી ધારા પ્રગટ હુયી હૈ, ઉસે સહજ પરિણતિ (હૈ). જિસે ભેદજ્ઞાનકી સહજ પરિણતિ પ્રગટ હુયી હૈ, ઉસે ભી ઐસા રહતા હૈ કિ મેરે પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે, મેરી લીનતાકી મન્દતા-સે મૈં ચારિત્રમેં, વીતરાગ દશામેં, છઠ્ઠી-સાતવીં ભૂમિકામેં પહુઁચા નહીં હૂઁ. મેરી અપની મન્દતાકે કારણ. ઉસકે જ્ઞાનમેં ભી
PDF/HTML Page 1752 of 1906
single page version
ઐસા હોતા હૈ.
યહ તો અભી ઉસસે ભી પહલેકી ભૂમિકામેં ખડા હૈ, ભેદજ્ઞાન પ્રગટ નહીં હુઆ હૈ ઔર સહજ દશા તો પ્રગટ નહીં હુયી હૈ, ઔર સહજ માન લે તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં હૈ. સહજ દશા હી પ્રગટ નહીં હુયી હૈ. ઔર કર્તૃત્વબુદ્ધિમેં ખડા હૈ ઔર સહજ માન લે તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં હૈ. ઇસે તો કર્તાબુદ્ધિ છૂટ ગયી હૈ, સ્વામીત્વબુદ્ધિ છૂટ ગયી હૈ, જ્ઞાયક દશા પ્રગટ હુયી હૈ, તો ભી ઉસમેં પુરુષાર્થકી અપેક્ષા ઉસકે ધ્યાનમેં રહતી હૈ કિ મેરે ચારિત્રકી મન્દતા-સે લીનતાકી મન્દતા-સે છઠ્ઠી-સાતવીં ભૂમિકામેં જા નહીં પાતા હૂઁ. વહ ઉસકે ખ્યાલમેં હૈ. તો ભી ઉસે ઐસા રહતા હૈ. સર્વ અપેક્ષા-સે ઐસા હી માને કિ સબ સહજ હૈ, તો આગે બઢનેકા અવકાશ નહીં રહતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇસમેં ક્રમબદ્ધ આ ગયા ન?
સમાધાનઃ- સબ સહજ માને ઉસમેં ક્રમબદ્ધ આ ગયા. પરન્તુ ક્રમબદ્ધ પુરુષાર્થપૂર્વક હોના ચાહિયે. પુરુષાર્થકે સાથ ક્રમબદ્ધ જુડા હૈ. સચ્ચા ક્રમબદ્ધ તબ કહા જાય કિ જિસકી કર્તાબુદ્ધિ છૂટ ગયી, સહજ જ્ઞાયક દશા પ્રગટ હુયી હૈ તો ભી પુરુષાર્થકે સાથ વહ ક્રમબદ્ધ સમ્બન્ધ રખતા હૈ. પુરુષાર્થકી જૈસી પરિણતિ હો ઉસ જાતકા ઉસકા ક્રમબદ્ધ હોતા હૈ. ઉસ જાતકે ક્રમબદ્ધકી રચના ઉસે હોતી હૈ. વહ પુરુષાર્થકે સાથ જુડા હૈ.
ઉસકી પુરુષાર્થકી ગતિ અપની તરફ જાય, જ્ઞાયકરૂપ (પરિણમે) તો ઉસકા ક્રમબદ્ધ મોક્ષ તરફ જાતા હૈ. ઔર બાહરમેં ખડા હૈ, વિભાવમેં એકત્વબુદ્ધિ કરકે (માનતા હૈ કિ) જૈસે હોના હોગા વૈસા હોગા, ઉસકા ક્રમબદ્ધ ઉસ જાતકા હૈ. અપની તરફ જાય ઉસકા ક્રમબદ્ધ ઉસ જાતકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનકો કિસ પ્રકાર-સે ધીરા કરેં?
સમાધાનઃ- જ્ઞાનકો ધીરા કરકે તૂ દેખ, જ્ઞાયક ક્યા હૈ? વસ્તુ ક્યા હૈ? પર ક્યા હૈ? ક્યા સ્વ હૈ? ઐસે ધીરા હોકર વિચાર તો યથાર્થ જ્ઞાન હોગા. આકુલતા, રાગમિશ્રિત ઐસે જ્ઞાનમેં વિશેષ આકુલતામેં યથાર્થ સ્વભાવ તુઝે ગ્રહણ નહીં હોગા. ઇસલિયે ધીરા હોકર, રાગકો ગૌણ કરકે ધીરા હોકર વિચાર. તો યથાર્થ હોગા. યથાર્થ વસ્તુ ખ્યાલમેં આયેગી. જ્ઞાનકો ધીરા કરકે, રાગ-સે ભિન્ન ઉસે ગૌણ કરકે દેખ તો તુઝે યથાર્થ ગ્રહણ હોગા.
મુમુક્ષુઃ- વિપરીત શ્રદ્ધા હો તો જ્ઞાન ધીરા નહીં હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- ઉસમેં જો વિશેષ આકુલતા હો, ઉસ આકુલતા-સે ધીરા પડ સકતા હૈ. યથાર્થમેં ધીરા હો, વહ અલગ બાત હૈ. જિજ્ઞાસાકી ભૂમિકામેં ભી ધીરા હોકર દેખ તો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પાત્મક ભેદજ્ઞાન હુઆ?
સમાધાનઃ- વિકલ્પાત્મક હૈ.
PDF/HTML Page 1753 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- દિગંબર કેવલજ્ઞાન શક્તિરૂપ-સે સ્વીકારતે હૈં, સત્તા ઔર શક્તિમેં ક્યા અંતર હૈ?
સમાધાનઃ- સત્તા અર્થાત અગ્નિકી ભાઁતિ અન્દર વૈસાકા વૈસા પડા હૈ. અગ્નિ અન્દર હૈ, ઊપર-સે ઢક દી હૈ. વૈસે સત્તા-સે કેવલજ્ઞાન (હૈ), ઉસ (માન્યતામેં) કેવલજ્ઞાન અન્દર પડા હૈ ઔર ઊપર-સે ઢક ગયા હૈ, ઐસા અર્થ હૈ. ઔર શક્તિ-સે કેવલજ્ઞાન અર્થાત ઉસકી પરિણતિ, ઉસકી પરિણતિકી શક્તિ કમ હો ગયી હૈ. ઉસ અર્થમેં હૈ.
સ્વભાવ ઉસકા અખણ્ડ હૈ. પરન્તુ અન્દર ઢકા હુઆ, સૂર્ય પૂરા પ્રકાશમાન હૈ, બાદલોં- સે ઢક ગયા હૈ. ઐસે કેવલજ્ઞાન તો અન્દર વૈસાકા વૈસા ભરા હૈ, પરન્તુ ઊપર-સે ઢકમ ગયા હૈ, ઐસે સત્તા-સે કેવલજ્ઞાન (માનતા હૈ). દિગંબર ઐસા કહતા હૈ, અન્દર પૂરા કેવલજ્ઞાનકા સૂર્ય પરિણતિ રૂપ-સે વૈસાકા વૈસા પડા હૈ, ઐસે નહીં હૈ. પરન્ત ઉસકી શક્તિ-સ્વભાવ- સે હૈ. પરન્તુ ઉસકી શક્તિ પરિણતિરૂપ નહીં હૈ. ઉસકી શક્તિ કમ હૈ. પર્યાયમેં શક્તિ કમ હો ગયી હૈ. જબકિ સત્તા અર્થાત પર્યાયકી પરિણતિ ભી વૈસીકી વૈસી હૈ, ઐસા કહના ચાહતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- વે લોગ પરિણતિરૂપ માનતે હૈં.
સમાધાનઃ- હાઁ, પરિમતિરૂપ-સે સત્તા માનતે હૈં. પરિણતિરૂપ-સે નહીં હૈ, શક્તિરૂપ- સે હૈ. ઐસા અંતર હૈ. સ્વભાવ હૈ, સ્વભાવકા નાશ નહીં હુઆ હૈ, પરન્તુ ઉસે પ્રગટ નહીં હૈ. જૈસે છોટીપીપરમેં ચરપરાઈકી શક્તિ હૈ, પરન્તુ ઉસે ઘીસતે-ઘીસતે ચરપરાઈ પ્રગટ હોતી હૈ. વૈસે ઉસકી કેવલજ્ઞાનકી શક્તિ પરિપૂર્ણ ભરી હૈ, પરન્તુ ઉસે પ્રગટ પર્યાયરૂપ નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- સત્તારૂપ નહીં હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, શક્તિરૂપ-સે હૈ, સત્તારૂપ-સે નહીં હૈ. અન્દર વૈસાકા વૈસા ભરા હૈ અર્થાત વેદન માનો પ્રગટ પડા હો, ઐસા સત્તામેં અર્થ હોતા હૈ. પ્રગટ પડા હો વૈસે. પ્રગટ નહીં પડા હૈ, શક્તિમેં હૈ. સત્તાકા અર્થ ઐસા હૈ કિ માનોં પ્રગટ કૈસે પડા હો. વૈસે પ્રગટ નહીં હૈ.
... હોનેકી શક્તિ હૈ, પરન્તુ વહ કહીં વૃક્ષરૂપ નહીં હૈ. વૈસા હૈ. કેવલજ્ઞાનકી શક્તિ હૈ, પરન્તુ ઉસે પરિણતિરૂપ-સે પ્રગટ કરે તો વહ પ્રગટ હોતા હૈ. બીજમેં જૈસે વૃક્ષ હોનેકી શક્તિ હૈ. ... ઊપર ઢકા હુઆ હો, પૂરા હૈ.
મુમુક્ષુઃ-
સમાધાનઃ- સ્વભાવકો પહિચાને તો હો. શ્વેતાંબર-દિગંબર... અપના સ્વભાવ પહિચાનના ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- સ્વભાવ તો દિગંબર શાસ્ત્રમેં હી યથાર્થ બતાયા હૈ.
PDF/HTML Page 1754 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- યથાર્થ માર્ગ તો દિગંબર શાસ્ત્રોંમેં હી હૈ. વહ તો યથાર્થ હૈ હી કહાઁ? ઉસમેં યથાર્થ નહીં હૈ. ઉસમેં કિતને હી જાતકે ફેરફાર હૈ. વહ યથાર્થ નહીં હૈ. .. કિતને હી ફેરફાર હૈ. યથાર્થ માર્ગ તો દિગંબરમેં હી હૈ. પ્રારંભ-સે લેકર પૂર્ણતા પર્યંતકા દિગંબરમેં હી હૈ. શ્વેતાંબરમેં તો બહુત ફેરફાર હૈ. સત્તા ઔર શક્તિકે અલાવા ભી દૂસરે બહુત ફેરફાર હૈ. બહુત ફેરફાર હૈં. (ગુરુદેવને) કિતના અભ્યાસ કરકે, ખોજ-ખોજકર, વિચાર કરકે પરિવર્તન કિયા થા કિ યહ માર્ગ સત્ય હૈ.
મુમુક્ષુઃ- શ્રીમદજીને ઉતની સ્પષ્ટતા નહીં કી હૈ. અન્દરમેં થી, પરન્તુ લિખાવટમેં ઉતની સ્પષ્ટતા (નહીં હૈ). ગુરુદેવને જિતની કી હૈ ઉતની નહીં હૈ.
સમાધાનઃ- ગુરુદેવને તો પૂરા માર્ગ પ્રકાશિત કર દિયા. સૂક્ષ્મ રૂપ-સે ભી કહીં કિસીકી ભૂલ ન રહે ઐસા કર દિયા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જન્મ-મરણ કરતે-કરતે મુશ્કિલ-સે મનુષ્યભવ મિલા, ઉસમેં ઐસા સુનને મિલા. ઉસમેં ઐસા માર્ગ ગુરુદેવને બતાયા. ઉસમેં આત્મા ભિન્ન હૈ, ઉસકા ક્યા સ્વભાવ હૈ, ઉસે પહચાનના હૈ. યે વિભાવસ્વભાવ તો દુઃખરૂપ ઔર આકુલતારૂપ હૈ. વહ કહીં અપના સ્વભાવ નહીં હૈ, આકુલતા હૈ. શુભાશુભ ભાવ આકુલતા હૈ. અન્દર સુખરૂપ એક આત્મા હૈ. ઉસે કૈસે પીછાનના, ઉસકા પ્રયત્ન કરના. ઉસકે લિયે ઉસકે વિચાર, વાંચન, સબ કરના. ઔર દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા. એક શુદ્ધાત્માકી પહચાન કૈસે હો, ઉસ ધ્યેયપૂર્વક. દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા-શુભભાવનામેં વહ. જિનેન્દ્ર દેવ, ગુરુ ઔર શાસ્ત્ર. ઔર અંતરમેં શુદ્ધાત્માકી પહચાન કૈસે હો, વહ કરના હૈ. જીવનમેં ઉસકે લિયે યહ સબ પ્રયત્ન, ઉસકે લિયે અભ્યાસ, સબ ઉસીકે લિયા કરના હૈ.
બાકી સબ તો અનાદિકાલ-સે સબ કિયા હૈ. જીવકો સબ પ્રાપ્ત હો ચૂકા હૈ. વહ કહીં અપૂર્વ નહીં હૈ. દેવલોકકા ભવ ઔર દેવલોકકી સંપત્તિ પ્રાપ્ત હુયી, ઔર બાહરકી સંપત્તિ ભી જીવકો અનન્ત બાર મિલી હૈ. અપૂર્વ તો સમ્યગ્દર્શન અપૂર્વ હૈ. ઇસલિયે ગુરુદેવને અપૂર્વ વસ્તુ બતાયી. વહ કૈસે પ્રાપ્ત હો, વહ કરના હૈ.
જીવકો અનન્ત કાલમેં સબ પ્રાપ્ત હુઆ હૈ. એક જિનેન્દ્ર દેવ નહીં મિલે હૈં ઉસકા અર્થ સ્વયંને પહિચાના નહીં હૈ. અનન્ત કાલમેં મિલે હૈં, પરન્તુ પહિચાના નહીં હૈ. ઇસલિયે નહીં મિલને બરાબર હૈ. ઔર એક સમ્યગ્દર્શન અપૂર્વ હૈ. વહ કૈસે પ્રાપ્ત હો, ઉસકી ભાવના, લગન, મહિમા આદિ સબ કરને જૈસા હૈ. ઉસકા વિચાર, વાંચન સબ કરના હૈ.
અંતરમેં કોઈ અપૂર્વ વસ્તુ હૈ, અનુપમ વસ્તુ હૈ. સુખરૂપ વસ્તુ હૈ. ઉસકી પ્રતીત, ઉસકા જ્ઞાન, ઉસમેં લીનતા, વહ સબ કૈસે પ્રાપ્ત હો, ઉસકા પ્રયત્ન કરને જૈસા હૈ. ઐસા માનતે થે, ઇતના શુભભાવ કિયા અથવા ઇતની ક્રિયાએઁ કી તો ધર્મ હો જાય, ઐસા માના થા. ઐસેમેં ગુરુદેવને અંતર દૃષ્ટિ બતાયી કિ અંતરમેં ધર્મ હૈ. બાહર-સે કુછ
PDF/HTML Page 1755 of 1906
single page version
નહીં આતા હૈ. જબ તક શુદ્ધાત્મા પ્રગટ ન હો, તો ઉસકા ધ્યેય રખે. તબતક દેવ- ગુરુ-શાસ્ત્ર તરફખે શુભભાવ આયે. બાકી ધર્મ તો આત્માકે સ્વભાવમેં રહા હૈ. વહ માર્ગ પૂરા ગુરુદેવને બતાયા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- માતાજી! આપકે નિમિત્ત-સે જો સ્પષ્ટીકરણ હો વહ ભી ઉતના સુન્દર હોતા હૈ કિ લોગોંકો જો કુછ અસ્પષ્ટ હો, વહ સ્પષ્ટ હો જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- અંતરમેં શીઘ્રતા-સે પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હો... ઉત્પન્ન ન હો તો ઉસકા સંસ્કાર ડાલે. એકત્વબુદ્ધિ તોડકર મૈં ચૈતન્ય હી હૂઁ, ઐસે બારંબાર દૃઢ અભ્યાસ કરતા રહે. ઉસકા વિચાર, ઉસકા વાંચન, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રને જો બતાયા હૈ, વહ સબ સ્વયં બારંબાર ઉસકા મંથન કર-કરકે ઉસકે સંસ્કાર ડાલે તો ભવિષ્યમેં ભી સંસ્કાર ગહરે તો વહ પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. જો પુરુષાર્થ કરે, ઉગ્ર કરે તો ઉસે અંતર્મુહૂર્તમેં હોતા હૈ, ઉસસે ભી ઉગ્ર કરે તો ઉસે છઃ મહિનેમેં હોતા હૈ. ન હો તો ઉસકા અભ્યાસ બારંબાર કરતા રહે. અભ્યાસ કરે તો ભી ભવિષ્યમેં ઉસે પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. યદિ અન્દર યથાર્થ ગહરે સંસ્કાર ડાલે તો.
વહ આતા હૈ ન, તત્પ્રતિ પ્રીતિ ચિત્તેન વાર્તાપિ હી શ્રુતાઃ. પ્રીતિ-સે ભી તત્ત્વકી- આત્માકી બાત સુની હૈ કિ આત્મા કોઈ અપૂર્વ હૈ, ઐસા ગુરુદેવને બતાયા હૈ. અંતરકી ગહરી રુચિ-સે સુને તો વૈસે સંસ્કાર યદિ ઉસે દૃઢ હો જાય તો ભવિષ્યમેં ઉસે વહ પ્રગટ હુએ બિના નહીં રહતે. વૈસા પુરુષાર્થ ભવિષ્યમેં ફિર-સે ઉત્પન્ન હોનેકા ઉસે કારણ બનતા હૈ. અતઃ ઐસા કારણ ડાલે, યદિ પ્રગટ ન હો તો બારંબાર ઐસા અભ્યાસ કરતા રહે. અભ્યાસ કરતા રહે તો ભી અચ્છા હૈ.
મૈં ચૈતન્ય હૂઁ, ચૈતન્ય હૂઁ, યે સબ મૈં નહીં હૂઁ. જો એકત્વબુદ્ધિ અનાદિકાલ-સે દૃઢ હો રહી હૈ, ક્ષણ-ક્ષણમેં શરીર-સે ભિન્ન મૈં હૂઁ, વહ તો ઉસે માલૂમ નહીં હૈ, વહ માત્ર વિચાર-સે નક્કી કરતા હૈ. પરન્તુ ક્ષણ-ક્ષણમેં મૈં ભિન્ન હી હૂઁ. યે વિકલ્પ હો વહ ભી મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. ઐસે ક્ષણ-ક્ષણમેં ઉસે ભિન્ન કરનેકા, અંતર-સે મહિમાપૂર્વક (કરે). રુખે ભાવ-સે નહીં. આત્મા કોઈ અપૂર્વ ઔર અનુપમ વસ્તુ હૈ. ઐસી ઉસકો મહિમા આકર અંતરમેં-સે બારંબાર મુઝે યહી ગ્રહણ કરને યોગ્ય હૈ ઔર યહી વસ્તુ સર્વસ્વ હૈ. ઇસપ્રકાર વહ બારંબાર પરિણતિ દૃઢ કરતા રહે. ઉસકા વિચાર, ઉસકા વાંચન સબ કરતા રહે તો વહ અભ્યાસ કરને જૈસા હૈ.
ગુરુદેવ કહતે થે, છોટીપીપરકો ઘિસતે-ઘિસતે ચરપરાઈ પ્રગટ હોતી હૈ. વૈસે બારંબાર અભ્યાસ કરને-સે અંતરમેં-સે પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. છાછમેં મક્ખન હોતી હૈ. ઉસે બિલોતે-બિલોતે મક્ખન બાહર આતા હૈ. વૈસે બારંબાર યદિ યથાર્થ અભ્યાસ હો, અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, ઐસે બારંબાર અભ્યાસ કરે તો ભેદજ્ઞાન પ્રગટ
PDF/HTML Page 1756 of 1906
single page version
હોનેકા કારણ બનતા હૈ. યથાર્થ કારણ હો તો કાર્ય આતા હી હૈ. બાકી આત્મા ભિન્ન હૈ.
જૈસે સ્ફટિક સ્વભાવ-સે નિર્મલ હૈ, વૈસે આત્મા સ્વભાવ-સે-વસ્તુ-સે તો નિર્મલ હૈ. ઉસમેં લાલ-પીલા પ્રતિબિંબ ઉત્પન્ન હોતા હૈ, વહ તો બાહરકે ફૂલકા ઉઠતા હૈ. ઐસે કર્મકે નિમિત્ત-સે જો વિભાવ ભાવ હોતા હૈ, ઉસમેં પરિણતિ અપની હોતી હૈ, પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે. વહ જડ નહીં કરવાતા. અપની પરિણતિકી મન્દતા-સે હોતી હૈ. પરન્તુ ઉસે વહ પલટ સકતા હૈ કિ મૈં તો ચૈતન્ય હૂઁ ઔર યહ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. ઇસપ્રકાર પરિણતિકો ભિન્ન કરકે, મૈં તો એક શુદ્ધાત્મા હૂઁ, યે સબ વિભાવભાવ હૈ, ઉસે પ્રયાસ કરકે અંતરમેં ઉસકા ભેદજ્ઞાન કરે. બારંબાર ઉસકી દૃઢતા કરે.
આત્મામેં જ્ઞાન ઔર આનન્દ ભરા હૈ, વહ અપનેમેં-સે પ્રગટ હોતા હૈ, બાહર-સે કહીં- સે નહીં આતા હૈ. બાહરમેં-સે કુછ આ જાતા હૈ યા બાહરમેં-સે આનન્દ યા જ્ઞાન નહીં આતે. દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર માર્ગ બતાયે. વહ જ્ઞાન પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ. પરન્તુ પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના રહતા હૈ.
અનાદિકાલ-મેં જો દેશનાલબ્ધિ હોતી હૈ (ઉસમેં) કોઈ ગુરુ મિલે, કોઈ દેવ મિલે તો અંતરમેં સ્વયં ગ્રહણ કરતા હૈ. પરન્તુ ઐસે ગુરુકે ઉપદેશકા નિમિત્ત બનતા હૈ. ઉપાદાન અપના હૈ. પરન્તુ ઐસા નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સમ્બન્ધ હૈ કિ ગુરુકે ઉપદેશકા નિમિત્ત બનતા હૈ. પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના પડતા હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કૈસે કરના? ઉસકા માર્ગ ભિન્ન-ભિન્ન નહીં હૈ. એક જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. વસ્તુ-માર્ગ એક હી હૈ. ઉસકી પ્રતીતિ, ઉસકા જ્ઞાન, ઉસકી લીનતા. ઉસકે લિયે સબ લગની, મહિમા, ઉસકા અભ્યાસ બારંબાર વહી કરનેકા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પહલે જ્ઞાનલક્ષણ-સે, યે જો પંદ્રહવી ગાથામેં આયા કિ જ્ઞાનલક્ષણ-સે..
સમાધાનઃ- જ્ઞાનલક્ષણ-સે આત્માકી પહિચાન હોતી હૈ. જ્ઞાનલક્ષણ-સે પૂરે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. જ્ઞાનલક્ષણ એક સામાન્ય આત્માકા લક્ષણ કિ જિસમેં ભેદ નહીં હૈ, ઐસા જ્ઞાયક. કોઈ પર્યાયકા ભેદ, પર્યાયકે ભેદ પર ભી દૃષ્ટિ નહીં રખકર મૈં પૂર્ણ જ્ઞાયક હૂઁ, ઉસ જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે તો જ્ઞાયક ગ્રહણ હોતા હૈ.
ઇતના જાના, ઇતના જાના, ઇતના જાના વહ મૈં, ઐસા નહીં. પરન્તુ જ્ઞાયક જો જાનનેવાલા હૈ, વહી મૈં હૂઁ. ઉસે ગ્રહણ કરના. જ્ઞાનકી અનુભૂતિ-જ્ઞાયકકી અનુભૂતિ હૈ વહી મૈં હૂઁ. વિભાવકી જો અનુભૂતિ હો રહી હૈ વહ મૈં નહીં હૂઁ. જ્ઞાયકકી અનુભૂતિ હૈ વહી મૈં હૂઁ. રાગમિશ્રિત જો સ્વાદ આયે વહ મૈં નહીં. પરન્તુ મૈં એક જ્ઞાયક, અકેલા જ્ઞાયક, જિસમેં અકેલા જ્ઞાયક હી હૈ, ચારોં ઓર જ્ઞાયક હી હૈ, વહ મૈં હૂઁ. .. મૈં સ્વયં જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના વહી (ઉપાય હૈ). રાગમિશ્રિત જો જ્ઞાન હોતા હૈ-વિકલ્પમેં, વહ વિકલ્પ મૈં નહીં હૂઁ, અપિતુ મૈં જ્ઞાન હૂઁ. ઇસપ્રકાર જ્ઞાનકો ગ્રહણ કરના.