PDF/HTML Page 98 of 1906
single page version
mumukṣhuḥ- jīv, sharīrase divārakī bhān̐ti bhinna hai, (yah) paramārtha aur vah satya hai. sāthamen vyavahārakī sandhi rakhanī jarūr hai? rakhanī ho to kaise rakhanī?
samādhānaḥ- sharīrase to bhinna hai, atyant bhinna hai. sharīr to jaḍ hai, ātmā chaitanya hai, to ekadam bhinna hī hai. jaḍ aur chaitanya, donon alag hai. vyavahārakī sandhi to utanī hī hai ki use amuk bhav ekakṣhetrāvagāhī hai, utanā vyavahārakā sambandha hai. ek ke bād ek jo bhav dhāraṇ karatā hai, vah ekakṣhetravagāhī sambandha, kṣhetrāvagāharamen rahe hain utanā. yah dev hai, yah nārakī aisā kahanemen ātā hai. usake sāth utanā vyavahār hai. sharīrake sāth utanā asadabhut vyavahār hai. sharīr aur ātmā, jaḍ aur chaitanya, donon viruddha svabhāvī atyant bhinna haĩn. jaḍ hai aur chaitanya hai.
mumukṣhuḥ- samayasāramen ātā hai ki..
samādhānaḥ- bhagavānakī stuti ādi hotā hai, vah ātā hai?
mumukṣhuḥ- rākhako masalane jaisā hotā hai. yadi bilakūl bhinna paramārtha aur ekānta ho jāye to machchharako bhasmībhūt..
samādhānaḥ- hān̐, utanā sambandha hai, ekakṣhetrāvagāhī hai, isaliye. sarvathā bhinna ho to jaise hinsā karanemen pāp nahīn hai aisā ho jāye. utanā sambandha hai, ekakṣhetrāvagāhī hai utanā sambandha hai. to phir hinsā hotī hī nahīn, aisā ho jāye. jaise masalanemen pāp nahīn hai, vaise jīv jo sharīr dhāraṇ kare use masalanemen pāp nahīn hai, aisā artha ho jātā hai. sambandha hai.
mumukṣhuḥ- ekānta ho jātā hai.
samādhānaḥ- ekānta ho jāye to vaisā artha ho jātā hai. vaisā ekānta nahīn hai. paramārthase bhinna hai, lekin ekakṣhetrāvagāhase sambandha hai. nahīn to hinsākā abhāv siddha ho jāye. isaliye ekakṣhetrāvagāhī sambandha hai. vah vyavahār bīchamen ātā hai. dayākā vikalpa āye, aisā sambandha hai.
mumukṣhuḥ- use gnānamen rakhanā hai.
samādhānaḥ- hān̐, gnānamen jāne ki sambandha hai, ekakṣhetrāvagāhī sambandha hai. nahīn
PDF/HTML Page 99 of 1906
single page version
to hinsākā abhāv siddha ho jāye. rākhako masalanemen jaise pāp nahīn hai, vaise jo chīṇṭī, maṅkoḍā ādiko masalanemen pāp nahīn hai, aisā artha ho jāye. vaisā ekānta nahīn lenā chāhiye. paramārthase bhinna hai. sarvathā ekānta nahīn lenā chāhiye. gnānamen khyāl rakhanā. dayākā shubh vikalpa āye, use bachānekā vikalpa āye binā rahatā nahī̃n. phir usake āyuṣhya anusār hotā hai, parantu svayaṅko bachānekā vikalpa ātā hai. nahīn to hinsākā abhāv siddha hogā, barābar hai.
mumukṣhuḥ- aisī sandhi sāthamen rakhanī.
samādhānaḥ- hān̐, vah sandhi sāthamen rakhanī. vah hinsākā (huā), vaise stutikā, bhagavānakī stutikā. bhagavānakā sharīr dekhakar bhagavān aise hain, bhagavān aise hain, aisā kare. bhagavānakā sharīr aisā hai, aisā stutimen bhī ātā hai, shubh (vikalpa ātā hai). utanā sambandha gnānamen rakhanā hai.
mumukṣhuḥ- paramātma prakāshamen ātā hai, dehamen jīv basā hai, asadabhūt vyavahāranayase, jūṭhī nayase...
samādhānaḥ- asadabhūt vyavahār hai, lekin aisā vyavahār hai sahī, vyavahār hai.
mumukṣhuḥ- bahinashrī! samayasāramen dūsarī ek bāt ātī hai, nau tattvakā shuddhanayakī dr̥uṣhṭise nirūpaṇ dvārā shuddha svarūp samajhāyā hai, aisā upodaghātamen likhā hai.
samādhānaḥ- kyā nau tattvakā?
mumukṣhuḥ- nau tattvakā shuddhanayakī dr̥uṣhṭise nirūpaṇ dvārā shuddha svarūhap samajhāyā hai, aisā samayasārake upodaghātamen likhā hai. to is nau tattvako shuddhanayakī dr̥uṣhṭise kaise dekhanā?
samādhānaḥ- shuddhanayakī dr̥uṣhṭise main shuddha hī hū̃n. usamen nau kā jo bhed paḍatā hai, usamen grahaṇ ek ko karanā. ek chaitanyadravya main hūn̐, bākī sab paryāy hai. main ek chaitanya hū̃n. isaprakār chaitanyakī dr̥uṣhṭise dekhanā, ek shuddhanayase grahaṇ kara. nau kahanemen ātā hai, lekin ek ko grahaṇ karanā. un nau ke bīchamen rahā ek, us ekako grahaṇ karanā.
mumukṣhuḥ- samvar, nirjarāmen usī prakārase?
samādhānaḥ- sabamen vaise lenā. samvar, nirjarāmen main ek chaitanya akhaṇḍa hū̃n. vah sab bhed hai. sādhakadashāke bhed hai, mokṣhaparyāyake bhed hain, vah sab bhed hai. un bhedake bīchamen main ek chaitanya akhaṇḍa dravya hūn̐, aise grahaṇ karanā. main ek chaitanya hū̃n. nau tattvako jānakar grahaṇ ek chaitanya shuddhātmāko karanā hai. ek chaitanya main hū̃n. nau tattvakī paripāṭī chhoḍakar hamen ek ātmā prāpta ho, ek chaitanyadravya prāpta ho. us ek ko grahaṇ karane jaisā hai. ek chaitanyako grahaṇ kar lenā. main ek shuddhātmā hū̃n. ye sab paryāyake bhed hai.
mumukṣhuḥ- paryāyake bhed gnānakā viṣhay ho jātā hai?
PDF/HTML Page 100 of 1906
single page version
samādhānaḥ- hān̐, vah gnānakā viṣhay ho jātā hai, parantu grahaṇ ek ko grahaṇ karanā. dr̥uṣhṭi aur gnān sāthamen hī rahe haĩn. dr̥uṣhṭike sāth gnān rahā hai aur samyaggnānake sāth dr̥uṣhṭi rahatī hai. nau tattvake bīch ek ātmāko grahaṇ karanā. ... dr̥uṣhṭise jāne nau tattva, dr̥uṣhṭi aur gnān donon sāthamen rahate haĩn. dr̥uṣhṭi aur gnān donon sāthamen haĩn. ek ātmā grahaṇ karanā.
ek ātmā prāpta ho, dūsarā kuchh prāpta (nahīn ho). prāpta ho yānī usamen paryāyamen āyī. parantu ek ātmā, nau tattva par dr̥uṣhṭi nahīn hai, akelā ātmā, ek ātmā hī hamenn (prāpta) ho, hamen aur kuchh nahīn chāhiye. yah to ek bhāvanā hai, lekin nau tattvamain ek ātmāko grahaṇ karanā. bhūtārtha dr̥uṣhṭise ek ātmāko grahaṇ karanā. dr̥uṣhṭi ek ātmā par hī hai. usamen gnānamen sab ā jātā hai. parantu grahaṇ ek ātmāko karanā.
mumukṣhuḥ- vyavahār dvārā paramārtha..
samādhānaḥ- hān̐, paramārthako grahaṇ karanā. vyavahār par dr̥uṣhṭi nahīn hai. dr̥uṣhṭi ek paramārtha par hai.
mumukṣhuḥ- .. vyavahār dvārā shuddha svarūpakā nirūpaṇ kiyā hai?
samādhānaḥ- hān̐, aisā bhī ātā hai. bhed dvārā abhedako grahaṇ karanā. "paramārthano upadesh em ashakya chhe'. vyavahārake binā paramārthakā upadesh nahīn hotā. isaliye bīchamen vyavahār-gnān, darshan, chāritrakā bhed paḍatā hai, usamen ek ātmāko grahaṇ karanā. sīdhā ek ātmāko samajhakar, jo gnān, darshan, chāritrako prāpta ho vah ātmā, aisā vyavahār bīchamen ātā hai. grahaṇ ek paramārthako karanā, bīchamen vyavahār (āye) use jānanā. paramārtha aur vyavahār donoṅko jān lenā.
mumukṣhuḥ- grahaṇakā artha?
samādhānaḥ- us par dr̥uṣhṭi karanī, grahaṇ kar lenā ek shuddhātmāko.
mumukṣhuḥ- ālamban?
samādhānaḥ- hān̐, ālambana. us ekake ālambanase paryāyakī sādhanā hotī hai. grahaṇ ek paramārthako karanā, bīchamen vyavahār āye use jānanā. paramārtha aur vyavahār donoṅko jān lenā.
mumukṣhuḥ- dr̥uṣhṭikā, gnānakā, chāritrakā sabakā ek hī prakārase puruṣhārtha hotā hai yā dr̥uṣhṭimen adhik puruṣhārtha chāhiye?
samādhānaḥ- ek yathārtha dr̥uṣhṭi pragaṭ ho to usake sāth sab puruṣhārtha ā jātā hai.
mumukṣhuḥ- prakār ek hī hai?
PDF/HTML Page 101 of 1906
single page version
samādhānaḥ- puruṣhārthakā prakār ek hī hai. ek ātmāko grahaṇ kiyā, usakī shraddhākā bal āyā, usake sāth līnatākā bal ātā hai. līnatā bādamen hotī hai, pahale ek shraddhā pragaṭ hotī hai. anādikālase mārga anajānā hai, us apekṣhāse samyagdarshan durlabh hai. usakī apekṣhāse. ek samyagdarshan prāpta huā isaliye use mārga sīdhā aur saral ho gayā. sīdhe, saral mārgako jān liyā. isaliye use anādikālase durlabh kahā jātā hai aisā samyagdarshan, kyoṅki ekatvabuddhi thī, mārga jānā nahīn thā, isaliye mārgako jāne binā idhar-ūdhar bhaṭak rahā hai. mārga jānā aur ātmā hāthamen ā gayā, isaliye use shraddhā-samyagdarshan prāpta huā to use mārga sīdhā, saral ho gayā. pūrā bhav pār ūtar gayā. ananta bhavasāgarase pār ūtar gayā, ab thoḍā bākī rahā. isaliye samyagdarshan ananta kālamenn prāpta karanā durlabh hai. vah prāpta huā to usake sāth sab āye binā rahatā hī nahī̃n. gnān aur chāritra ādi sab ātā hai. dr̥uṣhṭi-ek shraddhākā bāl, ek shraddhā pragaṭ huī to usake sāth līnatā hue binā nahīn rahatī. kisīko jaldī āye aur kisīko bādamen ātī hai, dhīre-dhīre āye. parantu chāritra āye binā nahīn rahatā. chāritra yānī līnatā. dhruvake ālambanamen shraddhā āyī aur dhruvake ālambanamen līnatā āyī. vah līnatākā puruṣhārtha aur vah shraddhākā puruṣhārtha hai. puruṣhārtha ek hī hai, mārga ek hī hai.
mumukṣhuḥ- pratham (shraddhā) karanī hai us apekṣhāse dr̥uṣhṭikā puuruṣhārtha durlabh hai.
samādhānaḥ- durlabh hai. samyagdarshan durlabh hai. samyagdarshan prāpta huā to usane mārga jān liyā. use līnatā hogī hī.
mumukṣhuḥ- usamen gnānakā puruṣhārtha ā gayā?
samādhānaḥ- jo mūl vastuko jānatā hai, use amuk gnān, thoḍā gnān ho to vah āge jātā hai. isaliye gnānakā puruṣhārtha to bīchamen use visheṣh nirmalatā (honekā kāraṇ hai), dravya-guṇ-paryāy (gnānamen) visheṣh nirmal ho to use mārgamen saralatā rahatī hai. bākī gnānakā koī alag puruṣhārtha nahīn karanā paḍatā. dr̥uṣhṭike sāth amuk gnān ho to use līnatā, vītarāgatā baḍh jāye to kevalagnān ho jātā hai. adhik jāne isaliye adhik jānanekā puruṣhārtha karanā nahīn paḍatā. vah to bīchamen ātā hai. sachche gnān binā mārga jānanemen nahīn ātā. isaliye mārga jānaneke liye vah jānanā paḍatā hai. bākī mūl prayojanabhūt jāne (to) mārga sīdhā ho jātā hai aur saral ho jātā hai.
samyaggnān durlabh hai. lekin adhik jānanā, vah to bīchamen kisīko adhikā jānanā ātā hai aur kisīko adhik jānanā nahīn ātā hai. adhik shāstra jānane paḍe aisā usakā artha nahīn hai. andar gnānakī nirmalatā baḍhatī jāye, svarūp pariṇati-gnāyakakī
PDF/HTML Page 102 of 1906
single page version
pariṇati baḍhatī jāye, vah usakā gnān hai. gnāyakakī pariṇati baḍhatī jāye, gnātākī dhārā baḍhatī jāye. dr̥uṣhṭikā bal, gnātākī dhārā baḍhatī jāye, yahān̐ līnatā baḍhatī jāye, vah andar hai. adhik jānanā aisā gnānakā koī alag puruṣhārtha nahīn hai. vah to bīchamen khaḍe rahaneke liye ātā hai. andar līnatāmen āge nahīn baḍhatā hai isaliye shāstra-shrutagnānamen- khaḍā rahatā hai. bīchamen shrutagnān āye binā nahīn rahatā.
dr̥uṣhṭikā puruṣhārtha aur līnatākā puruṣhārtha, donon hote haĩn. dr̥uṣhṭi-shraddhā dhruvake ālambanase pragaṭ huī, us dhruvake ālambanamen līnatākā puruṣhārtha karatā hai. shraddhā aise huī ki ye sab kuchh ādarane jaisā nahīn hai, ek chaitanyako grahaṇ (kiyā), chaitanya use hāthamen ā gayā. use svānubhūti ho gayī, lekin us svānubhūtimen rahaneke liye līnatākī kamī hai, isaliye līnatākā puruṣhārtha dhruvake ālambanamen visheṣh-visheṣh (hotā jātā hai). shraddhākā bal barābar hai, lekin līnatākī kamī hai, līnatākā puruṣhārtha karanā bākī rahatā hai, usamen bīch-bīchamen gnān ā jātā hai. bhedagnānakī dhārā, gnedagnānakī dhārākī ugratā vah usakā gnān hai. bākī adhik jānanā vah gnān, vah to bīchamen ātā hai. āgamagnāna.
mumukṣhuḥ- sachchā puruṣhārtha to dr̥uṣhṭikā puruṣhārtha hī hai.
samādhānaḥ- dr̥uṣhṭi pragaṭ huī, dr̥uṣhṭikī nirmalatā hotī hai aur bhedagnānakī dhārā baḍhatī jātī hai aur līnatā baḍhatī jātī hai.
mumukṣhuḥ- gnānakā koī alag puruṣhārtha hai, aisā kuchh nahīn hai.
samādhānaḥ- gnānakā koī alag prakārakā puruṣhārtha nahīn hai. usakā yathārtha bhedagnān ho gayā, ātmāko pahachān liyā, usake dravya-guṇ-paryāy pahachān liye, vastuko pahachān lī, usakā svabhāv-vibhāv pahachān liyā, mūl prayojanabhūt usane pahachān liyā, phir jyādā dalīl, jyādā yukti āye, adhik shāstragnān (ho), aisā to use bīchamen khaḍe rahaneke liye, andarase bāhar āye tab shrutagnānamen khaḍā rahatā hai. bākī use adhik jānanā paḍe aisā nahīn hai. kisīko samyagdarshan ho aur andar līnatā baḍhatī jāye, svānubhūti dhārā aur virakti baḍhatī jāye to guṇasthān baḍhatā jāye, pān̐chave, chhaṭhṭhe, sātaven guṇasthānamen ā jāye. aisā banatā hai.
gnān yānī antarakī bhedagnānakī dhārā baḍhatī jāye, bākī dūsarā shāstragnān jyādā ho, aisā koī sambandha nahīn hai. thoḍā ātā ho aur shreṇī lagākar kevalagnān prāpta kare. kisīke sāth vādavivādamen khaḍā nahīn rah sake, yukti-dalīlamen khaḍā nahīn rah sake. aisā ho to pragaṭ ho aisā nahīn hai. antarakī bhedagnānakī dhārā aur dr̥uṣhṭikā evan līnatākā bal baḍhatā jāye.
mumukṣhuḥ- samyagdarshan hī mukhya vastu huī, aisā lagatā hai.
PDF/HTML Page 103 of 1906
single page version
samādhānaḥ- samyagdarshan aur līnatā. samyagdarshan ho to līnatā hotī hai. līnatā binā kevalagnān nahīn hotā. kitane sālon tak chakravartīko gr̥uhasthāshramamen samyagdarshan hotā hai, phir bhī līnatā nahīn ho to kevalagnān nahīn hotā. darshan aur chāritra, gnān bīchamen ātā hai. samyaggnān sāthamen hotā hai. usamen bhedagnānakī dhārākī ugratā hotī jātī hai. ... nahīn āye tabatak gnān karatā rahatā hai.
samyagdarshanake pahale bhī jignāsuko vichār karanā rahatā hai aur samyagdarshan honeke bād use gr̥uhasthāshram ho to līnatāmen der lagatī hai. to shāstragnān, dev-guru-shāstrakī mahimā, pūjā, bhakti, shāstragnān karatā rahe, shrutagnān kare.
mumukṣhuḥ- nahīn to pramādamen chalā jāye.
samādhānaḥ- hān̐, nahīn to chalā jāye. vahān̐ khaḍā rahatā hai, jabatak pragaṭ nahīn ho tabataka. gnān, yah main hūn̐ aur yah nahīn, aise bhinnatā karatā hai. main yah hūn̐ aur yah main nahīn hūn̐, aise donon karatā hai. gnān sab vivek karatā hai. parase bhinna, vibhāvase bhinna aur ansh jo paryāyabhedase bhinna, vah dr̥uṣhṭimen rahatā hai. parantu gnānake vivekamen pharka paḍatā hai.
mumukṣhuḥ- sab vivikṣhā gnān karatā hai.
samādhānaḥ- vah gnān karatā hai. vivekake liye bīchamen gnān rahatā hai. gnān, isaprakār sādhakadashāmen upayogī hai.
mumukṣhuḥ- dr̥uṣhṭi to yah main, yah main, us or hī...
samādhānaḥ- yah main, us or hī rahatī hai. bīchamen gnān vivek karatā hai.
mumukṣhuḥ- gaharā abhyās karaneke liye kyā karanā chāhie? bāharake kām chhoḍ denā?
samādhānaḥ- svayam andarase svādhyāyakā samay ḍhūṇḍh lenā. kām aise nahīn hone chāhiye ki svayaṅko vichār, vāñchanamen aḍachan kare. itanā kām hotā hai ki vāñchanakā, vichārakā samay hī nahīn mile, aisā ho, itanī pravr̥utti ho to kāmako kam karake nivr̥utti mile aisā rakhanā chāhiye. apanī shakti anusār kitanā chhūṭe, bākī svayaṅko nivr̥utti mile, vāñchan, vichārakā samay mile isaprakārake maryādit kām honā chāhiye. gr̥uhasthāshramamen amuk prakārake kām to hote hain, parantu svayaṅko nivr̥utti mile itanā (kām rakhanā chāhiye). bojhā baḍhākar phir samay hī nahīn mile aisā to nahīn honā chāhiye. chhoḍanā, nahīn chhoḍanā vah to svayaṅkī ruchi par ādhārit hai. bākī gr̥uhasthāshramamen svayaṅko vichār, vāñchanakā samay mile itanā to honā chāhiye.
pahalese sab chhūṭ nahīn jātā, lekin andar jignāsā, gnāyakako pahachānanekā prayatna
PDF/HTML Page 104 of 1906
single page version
kare, sharīr bhinna, main bhinna ātmā, ye vibhāv merā svabhāv nahīn hai, usakā bhedagnān karanekā prayatna kare, use pahachānaneke liye prayatna (kare). svayaṅke dravya-guṇ-paryāy kyā, dūsareke kyā, in sabakā vichār karaneko, prayatna karaneke liye shāstra-abhyās, vichār, vāñchanakā samay mile, us prakārakī pravr̥utti gr̥uhasthāshramamen hotī hai. bākī antarase sab chhūṭe vah to yathārtha samyagdarshan ho, antarase pahale chhūṭatā hai, bādamen bāharase chhūṭatā hai. parantu jignāsuko aisī pravr̥uttikā bojh nahīn hotā ki jisase nivr̥utti hī nahīn mile, svādhyāyakā samay hī nahīn mile, aisā nahīn honā chāhiye. chhūṭ jāye to-to achchhā hī hai, lekin chhūṭatā nahīn ho to vāñchan, vichārakā samay mile us anusār honā chāhiye. aisī maryādit pravr̥utti honī chāhiye.
mumukṣhuḥ- bahinashrī! shurūāt shubhabhāvase hotī hai yā tattvachintanase shurūāt karanī chāhiye?
samādhānaḥ- tattvachintavanase shurūāt hotī hai, usamen shubhabhāv sāthamen hotā hai. tattvachintavanako koī pahachānatā nahīn hai to pahale shubhabhāv karake mānate haĩn. anādikā abhyās aisā hai ki thoḍe shubhabhāv kar lete hain aur mainne bahut kiyā aisā mān lete haĩn. parantu shurūāt to tattva chintavanase hotī hai. lekin tattva chintavanake sāth shubhabhāv hote haĩn. shubhabhāv chhūṭ nahīn jāte. shubhabhāv sāthamen hote hain aur tattva chintavan hotā hai. tattva chintavanake sāth shubhabhāv to hote hī haĩn.
mumukṣhuḥ- mukhya tattvachintavana.
samādhānaḥ- dhyey tattvachintavanakā honā chāhiye. dhyey vah honā chāhiye. pūrā din usamen ṭik nahīn pāye to phir.... us tattvachintavanake sāth shubhabhāv to hote hī haĩn. use dev-guru-shāstrake darshan, bhakti, vichār, vāñchan ādi bhinna-bhinna prakārake shubhabhāv hote haĩn. parantu dhyey chintavanakā honā chāhiye. dhyey, ātmāko kaise pahachānun̐, vah honā chāhiye.
mumukṣhuḥ- .. bahut achchhī bāt kī thī, dr̥uṣhṭikā jor aur gnān to bīchamen khaḍā rahatā hai, ātmārthītāmen, jignāsākī bhūmikāmen gnān khaḍā rahatā hai, sādhakako bhī gnān khaḍā rahatā hai. nishchayamen to dr̥uṣhṭi aur līnatā, do kā hī kām hai.
samādhānaḥ- mokṣhamārgamen vah hotā hai, bīchamen gnān hotā hai. gnān bīchamen vivek karatā hai. phir gnān adhik yā kam, usake sāth koī sambandha nahīn hai.
mumukṣhuḥ- dr̥uṣhṭikā jor baḍhatā jāye aur bhedagnānakī dhārā bhī sāth-sāth baḍhatī jāye.
samādhānaḥ- bhedagnānakī dhārā sāthamen baḍhatī jāye. gnān usaprakārakā baḍhatā hai ki
PDF/HTML Page 105 of 1906
single page version
bhedagnānakī dhārā baḍhatī jātī hai. bhedagnānakī ugratā aur līnatā aur dr̥uṣhṭikā jora. gnānamen bhedagnānakī dhārā. bākī adhik jānanā, vah nahī̃n. bīchamen adhik jāne to ṭhīk hai. nirmalatā ho aur svayaṅkī sādhakadashāmen ek puṣhṭi, use samajhanekā ek jyādā kāraṇ hotā hai. gnān vivek karane vālā hai, gnān sab mārga batāne vālā hai, gnān sāthamen ho to koī nukasān nahīn hai, adhik gnān ho to. parantu adhik honā hī chāhie, aisā nahīn hai. prayojanabhūt ho to bhī jāne.
vah to gnānasvabhāv ātmākā hai, gnān ho, kisīko kṣhayopasham ho aur adhik jāne, shāstra chintavan kare aur adhik shāstrako jāne to usamen koī nukasān nahīn hai. lekin honā hī chāhiye, aisā nahīn hai. ?