મુમુક્ષુઃ- અખણ્ડ કિસ પ્રકાર-સે આત્માકો જાનના? ક્યોંકિ ખણ્ડ ખણ્ડ હો ગયા તો જ્ઞાન જ્ઞાન નહીં હોતા.
સમાધાનઃ- વાસ્તવમેં ખણ્ડ ખણ્ડ નહીં હુઆ હૈ. ખણ્ડ તો ક્ષયોપશમ જ્ઞાન હૈ. તો ક્રમ-ક્રમ-સે જાનતા હૈ. વાસ્તવિકમેં ખણ્ડ હુઆ હી નહીં હૈ. પદાર્થ તો અખણ્ડ શાશ્વત હૈ, અખણ્ડ હૈ. ઇસલિયે અખણ્ડકો અખણ્ડ જાન લેના. ઔર ખણ્ડ તો ઉસકા ક્ષયોપશમ જ્ઞાન ક્રમ-ક્રમસે જાનતા હૈ. ઇસલિયે ખણ્ડ દિખનેમેં આતા હૈ. વાસ્તવમેં એક જ્ઞાન પર દૃષ્ટિ રખે કિ મૈં જ્ઞાયક જાનનેવાલા હૂઁ. ઇસકો જાના, ઇસકો જાના, ઇસકો જાના ઐસે નહીં, પરન્તુ મૈં જાનનેવાલા સ્વતઃસિદ્ધ જ્ઞાયક હૂઁ. વહ અખણ્ડ હી હૈ. અખણ્ડ સ્વભાવ હૈ ઉસકા. ભેદ-ભેદ, વાસ્તવિકમેં ભેદ હુઆ હી નહીં હૈ. અનાદિઅનન્ત દ્રવ્યકા ભેદ હોતા હી નહીં હૈ. વાસ્તવિક ભેદ નહીં હૈ. ખણ્ડ તો ક્ષયોપશમજ્ઞાનકે કારણ ખણ્ડ હુઆ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- સ્વપરપ્રકાશક વહ કબ કહનેમેં આયે? ઉસે સ્વપરપ્રકાશકકા અનુભવ હો? કિસ કક્ષામેં? ઔર સ્વપરપ્રકાશકકા સમય (ક્યા હૈ)? એક હી સમયમેં સ્વકો જાનતા હૈ, તભી પરકો જાનતા હૈ? અથવા કૈસે જાનતા હૈ?
સમાધાનઃ- સ્વપરપ્રકાશક ઉસકા સ્વભાવ હી હૈ. કબ ક્યા? સ્વપરપ્રકાશક ઉસકા સ્વભાવ હૈ. સ્વ ઔર પર દોનોં સાથમેં હી જાનતા હૈ, ઉસમેં ક્રમ નહીં પડતા. અજ્ઞાની પરકો જાનતા હૈ, સ્વકો નહીં જાનતા હૈ. જ્ઞાનદશા હોનેકે બાદ સ્વપરપ્રકાશકપના હૈ. ઔર પ્રત્યક્ષ સ્વપરપ્રકાશક કેવલજ્ઞાની હૈં.
જિસે સ્વભાવકી અસ્તિકા જ્ઞાન હુઆ, વિભાવ મેરેમેં નહીં હૈ, ઐસા દોનોં જ્ઞાન ઉસે સાથમેં વર્તતા હૈ. તો વહ સ્વપરપ્રકાશકપના હૈ. સ્વપરપ્રકાશક ઉસકા સ્વભાવ હૈ. વહ સ્વાનુભૂતિમેં જાતા હૈ તબ પર-ઓર ઉપયોગ નહીં હૈ, ઇસલિયે સ્વાનુભૂતિકા વેદન હૈ. બાહર ઉપયોગ આયે તબ દોનોં જાનતા હૈ. સ્વકો જાનતા હૈ, પરકો જાનતા હૈ. પરિણતિ ઉસકી સ્વપરપ્રકાશક રહતી હૈ, જ્ઞાનદશા હોનેકે બાદ. ઉપયોગ એક તરફ રહતા હૈ. છદ્મસ્થકા ઉપયોગ ક્રમ-ક્રમસે હોતા હૈ. કેવલજ્ઞાની એકસાથ સ્વપરપ્રકાશક હૈ. બાકી સમ્યગ્દૃષ્ટિજ્ઞકી પરિણતિ સ્વપરપ્રકાશક રહતી હૈ.