૧૪ આત્મા યદિ લગે, ઉસમેં આનન્દ લગે તો અપની તરફ જાય. ઉસકી મહિમા લગે. જગતમેં સર્વસ્વ હોવે તો મૈં આત્મા હી હૂઁ. ઐસા અનુપમ તત્ત્વ, જિસમેં કિસીક ઉપમા લાગૂ નહીં હોતી. ઐસા અનુપમ તત્ત્વ મૈં હૂઁ. બાહરકી કોઈ વસ્તુ અનુપમ નહીં હૈ. મહિમા નહીં આવે તો ભીતરમેં જાયે કૈસે? ભલે યથાર્થ મહિમા તો જિસકી પરિણતિ યથાર્થ હો, ઉસે યથાર્થ મહિમા હોતી હૈ. પરન્તુ પહલે ઉસકા અભ્યાસ તો હો સકતા હૈ. અભ્યાસ કરે કિ મૈં ચૈતન્ય મહિમાવંત હૂઁ. યે કોઈ મહિમાવંત નહીં હૈ. ઐસા પહલે ભી હો સકતા હૈ. ઐસા કારણ તૈયાર હોતા હૈ, બાદમેં કાર્ય આતા હૈ.
ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ કરે, યથાર્થ ભેદજ્ઞાન તો બાદમેં હોતા હૈ, પરન્તુ પહલે ઉસકા પ્રયાસ હોતા હૈ. ઉસકી મહિમા, લગન, ઉસકા ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ હોતા હૈ. ક્ષણ-ક્ષણમેં મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક હૂઁ, યે સબ મેરા નહીં હૈ, મૈં ચૈતન્ય હૂઁ, મેરે ચૈતન્યમેં સર્વસ્વ ભરા હૈ, ઐસા ભેદજ્ઞાનકા અભ્યાસ પહલે હોતા હૈ. ભેદજ્ઞાન બાદમેં હોતા હૈ, પરન્તુ પહલે અભ્યાસ હોતા હૈ. પહલે મહિમા, અભ્યાસ સબ હો સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- માતાજી! વિચાર કરને-સે અભ્યાસ હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- વિચાર કરે, વિચારકે સાથ અંતરમેં લગન હોની ચાહિયે. માત્ર વિચાર- વિચાર નહીં, પરન્તુ ચૈતન્યકી લગન ઔર ચૈતન્યકી મહિમા લગે, મહિમાપૂર્વક વિચાર કરે તો આગે બઢે. ઉસે જરૂરત લગે કિ કરને યોગ્ય તો બસ, એક આત્મા હી હૈ. જગતમેં તો કરને યોગ્ય હો તો એક આત્માકા સ્વરૂપ હી પ્રાપ્ત કરને યોગ્ય હૈ. ઐસી જરૂરત લગની ચાહિયે. તો જરૂરત પૂર્વક યદિ વિચાર કરે, યથાર્થ સમઝન કરે, ઉસકી જરૂરત લગે તો વહ વિચાર કરે. તત્ત્વ વિચાર સાધન હૈ, પરન્તુ રુચિપૂર્વક હોના ચાહિયે.
પ્રથમ ભૂમિકા વિકટ લગતી હૈ, પરન્તુ અપના સ્વભાવ હૈ, વહ તો સહજ હૈ. તો સહજપને પ્રગટ હો તો જ્ઞાયકકી ધારા સહજ (હો જાતી હૈ). ફિર પરિણતિ ઉસકે સ્વભાવ તરફ હી, સાધકકી પરિણતિ સ્વભાવ તરફ દૌડતી રહતી હૈ. ઉસકા પુરુષાર્થ ઉસ ઓર જાતા હૈ. અપના સ્વભાવ (હૈ).
પ્રથમ ભૂમિકામેં અભ્યાસ કરે તો ઉસે કઠિન લગતા હૈ. બાકી તો અપના સ્વભાવ હૈ ઇસલિયે સહજ હૈ ઔર સુગમ હૈ. જિસે સ્વભાવ પ્રગટ હો, ઉસે સહજ ધારા પ્રગટ હો જાતી હૈ. જ્ઞાયકકી ધારા, સ્વાનુભૂતિ, ઉસકી પુરુષાર્થકી ધારા સહજપને, સુગમપને પ્રાપ્ત હોતી હૈ. સ્વભાવ હૈ ઇસલિયે વહ દુર્લભ નહીં હૈ. દુર્લભ અનાદિ કાલમેં સ્વયં પર તરફ ગયા હૈ ઇસલિયે ઉસે દુર્લભ હો ગયા હૈ. પરન્તુ સ્વભાવ તરફ દૃષ્ટિ કરે ઔર સ્વભાવ તરફ પ્રયાસ કરે તો વહ સુગમ ઔર સરલ હૈ. આચાર્યદેવ કહતે હૈં ન, તૂ ઉગ્રતા- સે છઃ મહિને પુરુષાર્થ કર. ફિર યદિ પ્રાપ્ત ન હો (ઐસા નહીં હૈ), ઉસે પ્રાપ્ત હુએ બિના રહતા હી નહીં. પરન્તુ સ્વયં પ્રયાસ નહીં કરતા હૈ. પ્રશમમૂર્તિ ભગવતી માતનો જય હો!