મુમુક્ષુઃ- પૂજ્ય માતાજી! શુદ્ધ દ્રવ્યકા ચિંતવન કિસ પ્રકાર-સે કરના ચાહિયે? થોડા-સા (સ્પષ્ટ કીજિયે).
સમાધાનઃ- શુદ્ધ દ્રવ્યકા ચિંતવન તો મૈં શુદ્ધ સ્વભાવ અનાદિઅનન્ત (હૂઁ). અનન્ત કાલ ગયા, જન્મ-મરણ હુએ, અસંખ્યાત પ્રકારકે વિભાવ હુએ ઔર જન્મ-મરણ તો અનન્ત હુએ. ઉસકે પરિણામ ભી અનેક પ્રકારકે હુએ. તો ભી વહ દ્રવ્ય પલટકરકે અશુદ્ધ નહીં હુઆ. દ્રવ્યકા સ્વભાવ શક્તિરૂપ-સે વૈસા હી હૈ. ઐસા મૈં અનાદિઅનન્ત શુદ્ધાત્મા હૂઁ. અનન્ત કાલ ગયા તો ભી નાશ નહીં હુઆ. નાશ હોનેવાલા નહીં હૈ. વહ સ્વાનુભવમેં આ સકતા હૈ. ઐસા મૈં સ્વભાવ અનાદિઅનન્ત સ્વયંસિદ્ધ આત્મા હૂઁ. ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરના. મૈં જ્ઞાયક સ્વભાવ હૂઁ. યે વિભાવ હૈ વહ આકુલતારૂપ હૈ. મૈં નિરાકુલ આત્મા જ્ઞાયક હૂઁ. ઐસા જ્ઞાયક સ્વભાવ મૈં શુદ્ધાત્મા હૂઁ. ઐસા વિચાર કરના.
ભીતરમેં-સે જબ ઉસકા અસ્તિત્વ યથાર્થ ગ્રહણ કરે તો યથાર્થ ગ્રહણમેં આતા હૈ. બાકી વિચાર કરતા હૈ, અભ્યાસ કરતા હૈ. યથાર્થ ગ્રહણ તો ભીતરમેં જાકર ઉસકા સ્વભાવ ગ્રહણ કરે, ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરે તો યથાર્થ ગ્રહણ હોતા હૈ. બાકી વિચાર કરે, પ્રતીત કરે, અભ્યાસ કરે. મૈં અનાદિઅનન્ત શુદ્ધાત્મા જ્ઞાયક હૂઁ ઔર વિભાવ શુભભાવ હોતા હૈ વહ પુણ્યબન્ધકા (કારણ), વહ ભી વિભાવ હૈ. ઊઁચા શુભભાવ આવે, જ્ઞાન- દર્શન-ચારિત્રકા ભેદ આવે તો ભી શુભભાવ રાગમિશ્રિત હૈ. મૈં શુદ્ધાત્મા હૂઁ. ગુણકા ભેદ હોવે તો ભી વહ જાન લેતા હૈ કિ સ્વભાવમેં જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર સબ હૈ. તો ભી ઉસકા જો વિકલ્પ આતા હૈ, વહ વિકલ્પ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. લક્ષણભેદ હૈ. વાસ્તવિકમેં અનાદિઅનન્ત અખણ્ડ ચૈતન્ય હૂઁ, ઐસે શુદ્ધાત્માકો ગ્રહણ કરના.
મુમુક્ષુઃ- માતાજી! સ્વાનુભવ કાલમેં ક્યા દ્રવ્ય-પર્યાય દોનોં એકસાથ અનુભવમેં આતે હૈં?
સમાધાનઃ- દ્રવ્ય-પર્યાય દોનોં (અનુભવમેં આતે હૈં). વાસ્તવમેં પર્યાયકી અનુભૂતિ હોતી હૈ ઔર દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ તો રહતી હૈ, નિરંતર દૃષ્ટિ રહતી હૈ. અનુભૂતિ પર્યાયકી હોતી હૈ, પરન્તુ દ્રવ્ય ઔર પર્યાય દોનોં જ્ઞાનમેં આ જાતે હૈં. જ્ઞાનમેં દ્રવ્ય-પર્યાય દોનોં આ જાતે હૈં. દ્રવ્ય ઔર પર્યાય, દોનોંકી અનુભૂતિ. ઇસ અપેક્ષા-સે દ્રવ્ય-પર્યાય દોનોંકી