૧૧૬
મુમુક્ષુઃ- માલૂમ પડ જાતા હોગા કિ મુઝે સમ્યગ્જ્ઞાન હોનેવાલા હૈ?
સમાધાનઃ- સબકો માલૂમ પડે યા ન પડે. સબકો માલૂમ હી પડ જાય ઐસા નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- બહુતોંકો માલૂમ પડ જાતા હૈ?
સમાધાનઃ- બહુતોંકો માલૂમ પડે. પરિણતિ એકદમ પલટ જાય તો માલૂમ પડ જાય. ભાવના ઉગ્ર હો, પુરુષાર્થ ઉગ્ર હો, એકદમ અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાય તો પહલે-સે માલૂમ નહીં ભી પડતા, કિસીકો માલૂમ પડતા હૈ, કિસીકો નહીં પડતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિચાર દશા લંબી ચલી હો તો?
સમાધાનઃ- લંબી ચલી હો તો કિસીકો માલૂમ પડતા હૈ. સબકો માલૂમ પડ જાતા હૈ, ઐસા નહીં.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાની હોનેકે બાદ ઐસા માલૂમ પડે કિ અબ ઇસ બાર નિર્વિકલ્પ દશા હોગી?
સમાધાનઃ- ઇસ બાર હોગી, ઐસે વિકલ્પ હોતે હી નહીં. ઇસ વક્ત હોગી યા ઇસ સમય હોગી (ઐસા વિકલ્પ નહીં હોતા). વહ સ્વયં અંતર પરિણતિમેં સ્વરૂપ લીનતાકા પ્રયાસ કરતા હૈ. કાલ ઊપર, કબ હોગી ઉસ પર ઉસકા ધ્યાન નહીં હૈ. ઉસે પરિણતિ ભિન્ન હોનેકી, જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા હોનેકી, ઉસ પર ઉસકી દૃષ્ટિ હોતી હૈૈ.
નિર્વિકલ્પતા કબ હોગી, વૈસી ઉસકી (દૃષ્ટિ) નહીં હોતી. ઉસ જાતકા ઉસકો વિકલ્પ નહીં હોતા. અપની પરિણતિ ભિન્ન કરતા જાતા હૈ. ભિન્ન પરિણતિમેં ઉસે સહજ ધારા ઉઠે તો (નિર્વિકલ્પ) હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિકલ્પ ભલે ન કરે, પરન્તુ માલૂમ નહીં પડતા હોગા કિ અબ દો દિનમેં યા ચાર દિનમેં નિર્વિકલ્પ દશા હોગી?
સમાધાનઃ- ઉસ પર ઉસકી દૃષ્ટિ હી નહીં હૈ. ઉસકી દૃષ્ટિ નિજ ચૈતન્ય પર સ્થાપિત હો ગયી હૈ. ઉસકી પરિણતિ પર હી ઉસકા (ધ્યાન હૈ). ધ્યાન અપની પરિણતિ, લીનતા પર, જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર હૈ. ઉસકી જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર હી (ઉસકા ધ્યાન હૈ).
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાતાધારાકી ઉગ્રતા પર ધ્યાન હો તો સહજ નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હૈ?
સમાધાનઃ- તો સહજ હોતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇતના દૂર હૈ, ઐસા કિસકે જોર-સે કહતે થે.
સમાધાનઃ- જ્ઞાયકકે જોરમેં કહતી થી. વહ કુછ નિશ્ચિત નહીં થા, જ્ઞાયકકે જોરમેં કહતી થી. જ્ઞાયકકે જોર-સે ઐસા લગતા થા કિ સમીપ હૈ. યહ પરિણતિ ઐસી હૈ કિ આખિર તક પહુઁચકર હી છૂટકારા કરેગી. યહ પુરુષાર્થકી ધારા ઐસી હૈ કિ આખિર તક પહુઁચ જાયગી. અપની ઉગ્રતા-સે કહતી થી. કબ હોગા, ઐસા કુછ માલૂમ