૧૨૨ એક દ્રવ્યકે અન્દર લક્ષણભેદ ઔર કાર્યભેદ આદિ હૈ.

મુમુક્ષુઃ- ... રખનેકે લિયે કહા હોગા યા ... ન હો જાય ઇસલિયે ગુણ ઇસપ્રકાર હૈ? સ્વતંત્રતા બતાનેકે લિયે.

સમાધાનઃ- પ્રત્યેક વસ્તુ સ્વતંત્ર હી હૈં. પરન્તુ ગુણોંકી સ્વતંત્રતા હૈ. પરન્તુ વસ્તુ- સે એક હૈ. ઉસમેં અન્યત્વ ભેદ હૈ, પરન્તુ ઉસમેં વસ્તુભેદ નહીં હૈ. પરસ્પર એકદૂસરે- સે લક્ષણ-સે ભિન્ન પડતે હૈં, પરન્તુ વસ્તુ અપેક્ષા-સે એક હૈં. વહ સ્વતંત્રતા ઐસા નહીં હૈ, એક દ્રવ્ય જૈસે દૂસરે દ્રવ્ય-સે સ્વતંત્ર હૈ, જૈસે પુદગલ ઔર ચૈતન્ય સ્વતંત્ર હૈ, દો દ્રવ્ય અત્યંત ભિન્ન હૈં, વૈસે ગુણ ઔર દ્રવ્ય, પ્રત્યેક ગુણ-ગુણ ઉસ પ્રકાર-સે અત્યંત ભિન્ન નહીં હૈં. વસ્તુ-સે એક હૈ ઔર લક્ષણ-સે ભિન્ન હૈં. ઉસકી ભિન્નતા અત્યંત ભિન્નતા નહીં હૈ. પ્રત્યેક ગુણોંકી અત્યંત ભિન્નતા નહીં હૈ. વસ્તુ અપેક્ષા-સે એક હૈ, પરન્તુ લક્ષણ- સે ભિન્ન હૈં.

મુમુક્ષુઃ- અન્યોન્ય ભેદ હુઆ?

સમાધાનઃ- અન્યોન્ય અર્થાત લક્ષણ-સે ભિન્ન હૈં. ઉસકી સ્વતંત્રતા... એક દ્રવ્ય- સે દૂસરા દ્રવ્ય સ્વતંત્ર હૈ, વૈસે પ્રત્યેક ગણ ઉસ પ્રકાર-સે સ્વતંત્ર નહીં હૈં. ઉસકી સ્વતંત્રતા લક્ષણ તક હૈ ઔર કાર્ય તક હૈ. બાકી વસ્તુ અપેક્ષા-સે વહ સબ એક હૈ. એક હી વસ્તુકે સબ ગુણ હૈં. અનન્ત ગુણ-સે બની એક વસ્તુ હૈ. અનન્ત ગુણસ્વરૂપ હી એક વસ્તુ હૈ. વસ્તુ અપેક્ષા-સે એક હૈ, લક્ષણ અપેક્ષા-સે ભિન્ન-ભિન્ન હૈ. એક દ્રવ્યકે અન્દર અનન્ત શક્તિયાઁ-અનન્ત ગુણ હૈં. સબકે કાર્ય સબ કરતે હૈં ઔર સબકે લક્ષણ, કાર્ય એવં પ્રયોજન ભિન્ન-ભિન્ન હૈ. વહ સ્વતંત્રતા ઉસ જાતકી હૈ કિ દ્રવ્યકી સ્વતંત્રતા હૈ ઐસી સ્વતંત્રતા નહીં હૈ.

વહ તો, જૈસે સર્વગુણાંશ સો સમ્યગ્દર્શન. સમ્યગ્દર્શનકા ગુણ પ્રગટ હો, દૃષ્ટિ વિભાવ તરફ, દૃષ્ટિ પર તરફ થી ઔર સ્વ તરફ દૃષ્ટિ જાતી હૈ (તો) સમ્યગ્દર્શન ગુણ પ્રગટ હોતા હૈ. તો ઉન સબકા અવિનાભાવી સમ્બન્ધ ઐસા હૈ કિ એક સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ હો તો ઉસકે સાથ સર્વગુણાંશ સો સમ્યગ્દર્શન (હોતા હૈ). સર્વ ગુણકી શુદ્ધિ આંશિક હોતી હૈ. સર્વ ગુણકી દિશા બદલકર અપની તરફ પરિણતિ હોતી હૈ. અનન્ત ગુણકી દિશા બદલકર શુદ્ધરૂપ પરિણતિ હોતી હૈ. એકકી શુદ્ધ હોતી હૈ સબ શુદ્ધતારૂપ પરિણમતે હૈં. ઐસા સમ્બન્ધ હૈ. ક્યોંકિ વસ્તુ એક હૈ ઇસલિયે.

એક સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ હુઆ તો ઉસમેં જ્ઞાન ભી સમ્યક હુઆ. ચારિત્ર ભી, મિથ્યાચારિત્ર થા તો ચારિત્ર ભી સમ્યક હુઆ. સબ ગુણકી દિશા બદલ ગયી. ક્યોંકિ એક વસ્તુકે સબ ગુણ હૈ. ઐસા ઉસકા હો તો દૂસરે ગુણકી પરિણતિ બદલ જાતી હૈ. ઐસા અવિનાભાવી એકદૂસરેકે સાથ સમ્બન્ધ હૈ.