કારણ હૈ. વહ બાહર-સે નહીં મિલતે. વહ પુરુષાર્થ-સે નહીં મિલતા. અપને ચૈતન્યમેં પુરુષાર્થ કામ કરતા હૈ. ક્યોંકિ ચૈતન્ય સ્વયં સ્વતંત્ર હૈ, ઉસમેં સ્વભાવ પ્રગટ કરના વહ અપને હાથકી બાત હૈ. સત્પુરુષ મિલના વહ પુણ્યકા પ્રકાર હૈ. વહ વસ્તુ પર હોતી હૈ. ઇસલિયે ઉસ જાતકે પુણ્ય હો તો સત્પુરુષ મિલતે હૈં.
સ્વયં ભાવના ભાતા રહે, ઉસમેંં ઐસા પુણ્ય બઁધ જાય તો સત્પુરુષ મિલતે હૈં. વહ પુણ્ય-સે મિલતા હૈ, પુરુષાર્થ-સે નહીં મિલતા હૈ. સ્વયં ભાવના ભાતા રહે કિ મુઝે સત્પુરુષ મિલે, મિલે, પરન્તુ ઐસા કોઈ પુણ્યકા યોગ હો તો મિલતે હૈં. પુરુષાર્થ-સે નહીં મિલતે. પુણ્ય હૈ વહ અલગ વસ્તુ હૈ ઔર અન્દર પુરુષાર્થ-સે આત્માકી પ્રાપ્તિ કરની વહ અલગ હૈ ઔર સત્પુરુષ મિલના વહ પુણ્યકા કારણ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- સત્પુરુષ નહીં મિલના વહ પાપકા કારણ હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, વહ પાપકા કારણ હૈ. નહીં મિલતે હૈં વહ અપના ઉસ જાતિકા પુણ્યકા યોગ નહીં હૈ અથવા ઉસ જાતિકા પાપકા ઉદય હૈ. પંચમકાલમેં જન્મ હો ઔર જિનેન્દ્ર દેવ, ગુરુ, શાસ્ત્રકી દુર્લભતા હો, સચ્ચે ગુરુ મિલને, જિનેન્દ્ર દેવ સાક્ષાત મિલને, સચ્ચે શાસ્ત્ર હાથમેં ક્વચિત હી મિલે, ઐસા સબ હો ઉસમેં અપની ક્ષતિ હૈ. દુષમકાલમેં જન્મ હુઆ વહ ભી અપને પુણ્યકી ક્ષતિ હૈ. ઉસ જાતકા પાપકા ઉદય હૈ કિ ઇસ કાલમેં જન્મ હોતા હૈ. વહ પુણ્ય-પાપકા સંયોગ હૈ, અપને હાથકી બાત નહીં હૈ. પરન્તુ અપની ભાવના હો તો ઉસ જાતકા પુણ્ય બઁધ જાતા હૈ કિ ઉસ પુણ્ય-સે સત્પુરુષ મિલતે હૈં.
મુમુુક્ષુઃ- પુરુષાર્થ સિર્ફ ચેતનમેં-અપનેમેં કરે. સમાધાનઃ- અપનેમેં પુરુષાર્થ કામ કરતા હૈ. બાહ્ય વસ્તુએઁ પ્રાપ્ત હોની વહ સબ પુણ્યકા કારણ હૈ. વહ સ્વયં નહીં કર સકતા.
ઇસ કાલમેં-પંચમકાલમેં ગુરુદેવ પધારે વહ મહાપુણ્યકા યોગ થા. ઇસલિયે સબકો ઉસ જાતકા ગુરુદેવકા યોગ પ્રાપ્ત હુઆ, સત્પુરુષકા યોગ પ્રાપ્ત હુઆ. ઉનકી વાણી મિલની, દર્શન મિલના, સાન્નિધ્ય મિલના, સતસમાગમ મિલના વહ સબ પુણ્યકા પ્રકાર હૈ. લેકિન વહ ઐસી શુભભાવના ભાયે તો વૈસા પુણ્ય બઁધતા હૈ.
બાહ્ય સંયોગ મિલના, શરીરમેં ફેરફાર હોના, બાહ્યકા કુછ મિલના, નહીં મિલના વહ સબ પુણ્યકે કારણ હૈ. શાતા વેદનીય (હોની) વહ પુણ્યકા પ્રકાર હૈ. અંતરમેં પુરુષાર્થ કરના ઔર આત્માકો પહિચાનના વહ સબ પુરુષાર્થકા કાર્ય હૈ. પરન્તુ અનન્ત કાલ- સે જીવકો સચ્ચા મિલા નહીં હૈ અથવા યથાર્થ ગુરુકા યોગ નહીં મિલા હૈ, ઉસકા કારણ અપની ઉસ જાતકી ભાવના, જિજ્ઞાસા, ઐસા પુણ્ય નહીં થા. ઉપાદાન તૈયાર હો તો ઉસે નિમિત્ત મિલે બિના રહતા હી નહીં. ઐસી યદિ અપની જિજ્ઞાસા તૈયાર હો તો બાહરકા ઐસા પુણ્ય હો જાતા હૈ કિ જિસસે ઐસા યોગ પ્રાપ્ત હો જાતા હૈ.