૧૩૦
મુમુક્ષુઃ- પ્રત્યેક પર્યાયકા પરિણમન સ્વતંત્ર હૈ. વહ સંસ્કાર આગે-પીછે...
સમાધાનઃ- પરિણમન સ્વતંત્ર હૈ, પરન્તુ સંસ્કાર, વસ્તુ અપેક્ષા-સે સંસ્કાર નહીં હૈ, પરન્તુ પર્યાય અપેક્ષા-સે સંસ્કાર હૈ. જો પ્રત્યભિજ્ઞાન હોતા હૈ યા પૂર્વકા જો યાદ આતા હૈ, વહ સબ પ્રત્યભિજ્ઞાન હૈ, અતઃ વહ સંસ્કાર હી હૈ. ઇસલિયે સંસ્કાર ઇસ પ્રકાર કામ કરતે હૈં. સ્વયં અન્દર જ્ઞાયકકા બાર-બાર, બાર-બાર અભ્યાસ કરે તો વહ સંસ્કાર પર્યાય અપેક્ષા-સે ઉસે કામ કરતે હૈં. પર્યાય નહીં હૈ, સર્વથા નહીં હૈ, ઐસા નહીં હૈ.
વસ્તુમેં વહ સંસ્કાર વસ્તુ અપેક્ષા-સે નહીં કહ સકતે, પરન્તુ પર્યાય અપેક્ષા-સે સંસ્કાર હૈ. ઔર પર્યાય સર્વથા હૈ હી નહીં ઐસા નહીં હૈ. ઇસલિયે સંસ્કાર કામ કરતે હૈં. જ્ઞાયક સ્વયં શુદ્ધાત્મા હૈ. જૈસે વિભાવકે સંસ્કાર પડતે હૈં, જો અનાદિકે (હૈં), જૈસે ક્રોધકા સંસ્કાર ઔર વિભાવકા સંસ્કારકા જૈસે ચલા આતા હૈ, ઐસે સ્વભાવ તરફકે સંસ્કાર ડાલે તો વહ સંસ્કાર ભી જીવકો કામ આતે હૈં. જૈસે મૈં જ્ઞાયક હૂઁ, જ્ઞાયક હૂઁ, ઐસે જો સંસ્કાર અન્દર ગહરાઈ-સે ડલે હો તો વહ સંસ્કાર ઉસે પ્રગટ હોનેકા કારણ બનતા હૈ.
ગુરુદેવને તો અપૂર્વ ઉપકાર કિયા હૈ. બારંબાર આત્માકા સ્વરૂપ સમઝાયા હૈ. ગુરુદેવ તો ઇસ જગતમેં એક પ્રભાતસ્વરૂપ સૂર્ય સમાન થે. ઉન્હોંને જ્ઞાયક સ્વરૂપકી પહચાન કરવાયી. ઔર બારંબાર ઉપદેશકી જમાવટ કી હૈ. વહ તો કોઈ અપૂર્વ હૈ. વહ સંસ્કાર સ્વયં અન્દર ડાલે, અંતરમેં-સે જિજ્ઞાસાપૂર્વક અન્દર બારંબાર ઉસકા અભ્યાસ કરકે (ડાલે) તો વહ સંસ્કાર સર્વ અપેક્ષા-સે કામ નહીં કરતે હૈં, ઐસા નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ... ઉસમેં ધર્મકી અશાતના બહુત કી હો, ઐસા કારણ હોતા હૈ? બહુત બાર તો ઐસા હોતી હૈ કિ સત્પુરુષકો પ્રાપ્ત કરનેકી અર્થાત મિલનેકી બહુત ઇચ્છા હો ઔર સંયોગ ભી ઐસે હી હો કિ બન નહીં પાતા. તો ઉસમેં પુરુષાર્થકી કમી તો નહીં હૈ, ઉસકી ઇચ્છા તો હૈ કિસી ભી પ્રકાર-સે આનેકી.
સમાધાનઃ- સત્પુરુષકો મિલનેકી?
મુમુક્ષુઃ- ... પરન્તુ સત્પુરુષ નહીં મિલ સકતે ઉસમેં ઐસે હી કોઈ કારણ બન જાતે હૈં કિ ઉસમેં પુરુષાર્થકા ...
સમાધાનઃ- ઉસમેં પુરુષાર્થકા કારણ નહીં હૈ. સત્પુરુષ બાહર-સે મિલના વહ પુણ્યકા