સમાધાનઃ- લગની લગી હો તો (પુરુષાર્થ) ઉત્પન્ન હોતા હૈ. અંતરમેં ઉતની લગની ચાહિયે, ઉતની રુચિ ચાહિયે. યહી કરના હૈ. ઉસીકી લગની બારંબાર યહ લગતા રહે કિ મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયકકી પરિણતિ હી પ્રગટ કરને જૈસા હૈ. ઉતની અન્દર લગન લગે તો પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન હોતા હૈ. રુચિ મન્દ હો, બાહરમેં જુડતા રહે તો ઉસકા પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. લગની લગે તો હી ઉત્પન્ન હોતા હૈ. ગુરુદેવને તો બહુત કહા હૈ, માર્ગ બતાયા હૈ. કરનેકા સ્વયંકો હૈ. પરિણતિકો કૈસે પલટના, વહ અપને હાથકી બાત હૈ.
મુમુક્ષુઃ- હમ ભાઈઓં તો આપકે પાસ જ્યાદા નહીં બૈઠ સકતે હૈં. પરન્તુ હમારે ભાગ્ય-સે હમેંં પણ્ડિતજી અચ્છે મિલ ગયે હૈં.
સમાધાનઃ- (ગુરુદેવ-સે) બહુત મિલા હૈ. સ્વયંકો સિર્ફ પુરુષાર્થ હી કરના બાકી હૈ. ગુરુદેવ-સે સબને જાન લિયા હૈ. ઔર ગુરુદેવને હી સબ માર્ગ બતાયા હૈ. સબ લોગ બાહ્ય ક્રિયાઓંમેં કહાઁ પડે થે. અંતર દૃષ્ટિ ગુરુદેવને કરવાયી કિ અંતરમેં દેખ, અંતરમેં હી માર્ગ હૈ. સ્વાનુભૂતિકા માર્ગ ગુરુદેવને બતાયા.
મુમુક્ષુઃ- વિભાવમેં રાગ હી લેના યા દૂસરે ગુણ ભી આતે હૈં?
સમાધાનઃ- વિભાવમાત્ર અર્થાત વિભાવમેં જિતને જો ભાવ આયે વહ સબ. વિભાવમેં સબ કષાય, નોકષાય વિભાવમેં આ જાતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- પર્યાયમાત્ર-સે ભિન્ન ઐસે લેના યા સિર્ફ વિભાવ-સે ભિન્ને ઐસે લેના?
સમાધાનઃ- પર્યાયમાત્ર યાની વિભાવ પર્યાય-સે. સ્વભાવ પર્યાય જિતના સ્વયં નહીં હૈ, પરન્તુ સ્વભાવ પર્યાય-સે સર્વથા ભિન્ન હૈ ઐસા નહીં લેના. સ્વયં અપનેઆપકો ગ્રહણ કરતા હૈ. પર્યાય-સે કથંચિત (ભિન્ન). સ્વભાવ પર્યાય તો અપની પરિણતિ હૈ. ઉસસે સર્વથા ભિન્ન નહીં લે સકતે. પર્યાય સ્વભાવ તરફ જાય ઔર અપનેકો ગ્રહણ કરતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિભાવકે વિકૃત ગુણોંમેં સર્વથા ભિન્ન?
સમાધાનઃ- ઉસમેં તો સર્વથા ભિન્ન. અશુદ્ધ પરિણતિ અપને પુરુષાર્થકી મન્દતા- સે હોતી હૈ, પરન્તુ વહ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ. ઇસલિયે વિભાવ પરિણતિ-સે સર્વથા ભિન્ન (લેના). પરદ્રવ્યકે નિમિત્ત-સે હોનેવાલે જો ભાવ હૈ, ઉન સબસે સર્વથા ભિન્ન હૈ. દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મ સબસે ભિન્ન હૈ.