મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનીકો જો વાસ્તવમેં પહચાનતા હૈ, વહ જ્ઞાની હુએ બિના નહીં રહતા.
સમાધાનઃ- વાસ્તવમેં ઉનકા અંતર પહિચાને તો વહ સ્વયં જ્ઞાની હુએ બિના નહીં રહતા. અંતર પરિણતિકો પહિચાને તો અપની પરિણતિ ભી વૈસી હી હો જાતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર પરિણતિ યહી ન? અભી જો અપની બાત હુયી, બાહરમેં ઇસ પ્રકાર રાગ હોને પર ભી અંતર જ્ઞાન તો ઐસા હી કામ કરતા રહતા હૈ, દો દ્રવ્યકી ભિન્નતા હૈ ઇસલિયે રાગકા કુછ કાર્ય બાહરમેં આવે યા પરદ્રવ્ય અપનેમેં કુછ કરવાયે ઐસા નહીં બનતા.
સમાધાનઃ- પરદ્રવ્યકા કોઈ કાર્ય રાગકે કારણ નહીં હોતા હૈ. ઉસસે ભિન્ન, શરીર- સે ભિન્ન પરિણમન વર્તતા હૈ ઔર વિભાવ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ, ઉસસે ભી ઉનકા પરિણમન ભિન્ન વર્તતા હૈ. રાગ હો, ઉસ રાગકે કારણ બાહર હોતા નહીં હૈ ઔર રાગકે કારણ શરીરકા કુછ નહીં હોતા હૈ. ઔર વહ રાગ અપના સ્વભાવ નહીં હૈ, ઇસલિયે રાગ-સે ભી સ્વયં ભિન્ન પરિણમતા હૈ. રાગકા ભી ઉન્હેં સ્વામીત્વ નહીં હૈ. ઉસસે ભી ભિન્ન પરિણમતા હૈ, ઉસકા ઉન્હેં સ્વામીત્વ નહીં હૈ.
ઉસકી જ્ઞાયકકી ધારા ક્ષણ-ક્ષણમેં, ક્ષણ-ક્ષણમેં ભિન્ન પરિણમતી હૈ. ઉસે વહ ભૂલતા નહીં હૈ. વહ ઉનકા અંતર પરિણમન હૈ. રાગ-સે બાહરકા તો કુછ હોતા નહીં, પરન્તુ રાગ-સે ભી સ્વયં ભિન્ન પરિણમતા હૈ. ઐસા કરુઁ, વૈસા કરુઁ, ઐસા રાગ આયે, ફિર ભી વહ રાગ હોતા હૈ, ઉસ સમય ભી સ્વયં ભિન્ન પરિણમતે હૈં. રાગરૂપ વે નહીં પરિણમતે.
મુુમુક્ષુઃ- ઉસ વક્ત ઉસકા સ્વામીત્વ નહીં હૈ. સમાધાનઃ- ઉસ વક્ત ઉસ રાગકા સ્વામીત્વ ભી ઉસે નહીં હૈ. ઐસી ક્ષણ-ક્ષણમેં જ્ઞાયકકી ભિન્ન ધારા, જ્ઞાતાધારા (વર્તતી હૈ). કર્તાબુદ્ધિ નહીં હૈ ઔર જ્ઞાતાધારા વર્તતી હૈ. આંશિક શાન્તિ ધારા, જ્ઞાતા ધારા ક્ષણ-ક્ષણમેં વર્તતી હી રહતી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- યે તો જ્ઞાનીકા અલૌકિક અંતર પરિણમન હૈ, કિ જો અજ્ઞાની જીવોંકો ખ્યાલમેં નહીં આતા હૈ ઔર કર્તાબુદ્ધિકા સેવન કરતા હૈ.
સમાધાનઃ- બાહર-સે ઐસા લગે કિ માનોં કરતે હોં. માનોં સબ કરતે હો ઐસા લગે. અંતર-સે ઉસકા ભિન્ન જ્ઞાયકરૂપ પરિણમન હૈ. જ્ઞાતા હૈ, બાકી દિખે ઐસા, બોલે