૧૫૬ ઐસા. પરન્તુ ઉસકા પરિણમન અન્દર ભિન્ન હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઇસીલિયે અજ્ઞાનીકો ભ્રમ હો જાતા હૈ.
સમાધાનઃ- ઇસીલિયે અજ્ઞાનીકો ભ્રમ હો જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- .. ઉસકી કર્તાબુદ્ધિ છૂટ જાય, ઐસી યહ બાત હૈ. અન્યથા ઐસી શંકા હો કિ ઇતની શરીરકી ક્રિયા (હોતી હૈ), ઉસી વક્ત સમય-સમયમેં ભેદજ્ઞાન ચલતા હોગા?
સમાધાનઃ- અંતર દૃષ્ટિ-સે દેખ, ઐસા શ્રીમદમેં આતા હૈ ન? સ્વયંકો ઉસ જાતકા ખ્યાલ નહીં હૈ, સ્વયં એકત્વબુદ્ધિમેં પરિણમતા હૈ. ઇસલિયે દેખનેકે લિયે દૃષ્ટિ કહાઁ-સે લાયે? ઇસલિયે ઉસે ઐસા હોતા હૈ કિ એકત્વબુદ્ધિમેં તો યહ મૈં કરુઁ, યહ મૈં કરુઁ. વૈસા હી વે કહતે હૈં. ઉનકે અભિપ્રાયમેં ક્યા ફર્ક હૈ, ઉનકી પરિણતિમેં વહ કૈસે પકડના? ઉસકો સ્વયંકો ઉસ જાતકા અનુભવ હી નહીં હૈ કિ ભિન્નતા કૈસે રહે? યે સબ બોલતે હૈં, પરન્તુ અન્દર પરિણતિ ભિન્ન કૈસે રહતી હૈ? ઉસ જાતકા ઉસે અનુભવ નહીં હૈ, ઇસલિયે ઉસે પકડના મુશ્કિલ પડતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જબતક અનુભવ નહીં હોતા, તબતક ધારણાજ્ઞાનમેં સ્પષ્ટરૂપ-સે ઐસા વિચાર કિયા હોતા હૈ. ફિર ભી શંકા પડે કિ જ્ઞાનીકો ઐસા નિરંતર રહતા હોગા?
સમાધાનઃ- હાઁ, નિરંતર રહતા હોગા? ઐસા હોતા હૈ. જૈસે ઉસે એકત્વબુદ્ધિ નિરંતર રહતી હૈ, અજ્ઞાન દશામેં એક ક્ષણ ભી ખણ્ડ નહીં પડતા. એકત્વબુદ્ધિ, ક્ષણ-ક્ષણમેં જો- જો રાગકી ધારા, વિભાવકી ધારા, વિકલ્પકી ધારામેં એકત્વબુદ્ધિ ઉસે નિરંતર રહતી હૈ. ઉસમેં-સે વહ ભિન્ન નહીં પડતા હૈ, શરીર-સે એકત્વબુદ્ધિ-સે. કોઈ ભી વિકલ્પમેં એકમેક એકત્વબુદ્ધિ જૈસે ઉસકી રહતી હૈ, વૈસે હી ભેદજ્ઞાનકી પરિણતિ (જ્ઞાનીકી) રહતી હૈ. ઉસમેં ઉસે ખણ્ડ નહીં પડતા. ઉસમેં ઉસે વિભાવકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ નહીં હોતી. જૈસે (અજ્ઞાન દશામેં) એકત્વ રહતા હૈ, વૈસે હી વહ ભિન્ન રહતા હૈ. ભિન્ન રહને-સે જો રાગકી પરિણતિ હોતી હૈ, ઉસસે ભિન્ન રહતા હૈ.
રાગમેં જો ભાવ આયે, ઉસમેં વહ તન્મય નહીં હો જાતા. પરન્તુ અમુક પ્રકારકે ભાવ ઉસે આતે હૈં, ઇસલિયે વહ બોલતા હૈ, ઇસકા ઐસા કરના, ઉસકા વૈરા કરના. ઐસા બોલે. જો ગૃહસ્થાશ્રમમેં હો વહ ઉસ સમ્બન્ધિત બોલે ઔર જો દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકે પ્રસંગ હો, ઉસમેં ઐસા બોલે, ભગવાનકા ઐસા કરો, ગુરુકા ઐસા કરો, ઐસા શાસ્ત્રકા કરો. ઐસા બોલે. ઇસલિયે ઉસે ઐસા લગતા હૈ કિ એકત્વપને (બોલતે હૈં). પરન્તુ ઉનકી એકત્વબુદ્ધિ નહીં હૈ. જૈસી ઉસે રાગકી એકત્વબુદ્ધિ ચલતી હૈ, વૈસે ઉનકી ભેદજ્ઞાનકી પરિણતિ ભિન્ન હૈ. પરન્તુ બીચમેં જો રાગ આતા હૈ, ઉસ રાગમેં વૈસે ભાવ આતે હૈં. ઉસ ભાવકે કારણ ઉસ પ્રકારકા બોલના હોતા હૈ. પરન્તુ ઉસી ક્ષણ વહ ભિન્ન રહતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર દૃષ્ટિ-સે, આપને કહા કિ, શ્રીમદજીને કહા હૈ કિ અંતર દૃષ્ટિ-