૨૬૮
કરનેકા હૈ. ઉસકે વાદવિવાદમેં અટકના નહીં. ભેદજ્ઞાન કરકે આત્મા અન્દર ચૈતન્ય અનન્ત ગુણોંસે ભરા હૈ ઉસકો પ્રગટ કરના હૈ. વહ કરના હૈ. વિપરીત સ્વભાવ હૈ, દુઃખરૂપ હૈ, દુઃખકા ફલ હૈ, ઉસે છોડકર આત્મા (ભિન્ન હૈ), ઉસસે ભેદજ્ઞાન કરના હૈ. જડસે ભી ભેદજ્ઞાન કરના હૈ ઔર વિભાવ-સે ભી ભેદજ્ઞાન કરના હૈ. વિભાવ ભી તેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. દુઃખ હૈ, દુઃખકા ફલ હૈ. ઉસસે ભિન્ન પડ. અકેલે જ્ઞાનમેં જ્ઞાન હી દિખતા હૈ, ક્રોધમેં ક્રોધ દિખતા હૈ. દોનોં ભિન્ન હૈં. દોનોંકા સ્વભાવભેદ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ..
સમાધાનઃ- પુરુષાર્થ સ્વયંકો કરના હૈ. મૈં ચૈતન્ય હૂઁ. વહ કહીં રોકતા નહીં હૈ, કર્મ યા અન્ય કોઈ રોકતા નહીં હૈ. ચૈતન્ય આત્મા, મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. વહ વિભાવ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. ઐસે પુરુષાર્થ કરના, રુચિ કરના, લગની, મહિમા આત્માકી કરના, પર તરફ-સે રુચિ હટાકર આત્માકી રુચિ કરની ચાહિયે. ઉસકી તરફ પુરુષાર્થ કરના. ઉસકા વિચાર, સબ ઉસકા કરના ચાહિયે. આત્માકા ભેદજ્ઞાન કૈસે પ્રગટ હો ઔર સ્વાનુભૂતિ કૈસે હો, ઐસા પુરુષાર્થ કરના ચાહિયે. શુભભાવ બીચમેં આતા હૈ, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા ઔર શુદ્ધાત્મા કૈસે પ્રગટ હો, ઐસા ધ્યેય હોના ચાહિયે. શુદ્ધાત્મા કૈસે પ્રગટ હોવે?
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાન લક્ષણ દ્વારા આત્માકો ગ્રહણ કરના, ઐસા શાસ્ત્રમેં આતા હૈ. જ્ઞાન અંતરમેં વેદનપને રહા હૈ, ફિર ભી વહ વેદન પકડમેં નહીં આતા હૈ, યહ જ્ઞાત હોતા હૈ, યહ જ્ઞાત હોતા હૈ, ઐસા ખ્યાલમેં આતા હૈ. પરન્તુ અંતરમેં જો જ્ઞાનકા પરિણમન હો રહા હૈ, જબતક વહ જ્ઞાનમેં ગ્રહણ ન હો તબતક આગે કૈસે બઢના?
સમાધાનઃ- જ્ઞેય-સે જ્ઞાન ગ્રહણ હોતા હૈ, પરન્તુ જ્ઞાન-સે જ્ઞાન ગ્રહણ નહીં હોતા હૈ? જ્ઞાન-સે જ્ઞાન ગ્રહણ હો, કરના વહ હૈ. ઉસીકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરના. વહ નહીં હો તબતક ઉસકા પ્રયત્ન કરતે રહના. જ્ઞેય તરફ દૃષ્ટિ (જાતી હૈ), જ્ઞેયકો જાનનેવાલા જો જ્ઞાન હૈ, ઉસ જ્ઞાનકા અસ્તિત્વ કૈસે ગ્રહણ હો, ઉસકા પ્રયત્ન કરના. જ્ઞાનગુણ એક નહીં, પરન્તુ જ્ઞાનકા અસ્તિત્વ એક ચૈતન્યદ્રવ્યને ધારણ કિયા હૈ, ઉસ ચૈતન્યદ્રવ્યકો ગ્રહણ કરના હૈ. જબતક ન હો તબતક પ્રયાસ કરના.
મુમુક્ષુઃ- માતાજી! ચૈતન્યદ્રવ્યકો ગ્રહણ કરના, પરન્તુ અભી તો ઉસકા લક્ષણ હી અજ્ઞાનમેં ગ્રહણ નહીં હો રહા હૈ, તો ફિર દ્રવ્યકો તો (કૈસે ગ્રહણ હોગા)?
સમાધાનઃ- પ્રયત્ન કરના, લક્ષણ ભી ગ્રહણ કરનેકા પ્રયત્ન કરના. એક હી ઉપાય હૈ, દૂસરા કોઈ ઉપાય નહીં હૈ. આત્માકા લક્ષણ ગ્રહણ કરના. જ્ઞાન લક્ષણ કૈસે ગ્રહણ હો? ઔર ઉસ લક્ષણ-સે જ્ઞાયક કૈસે ગ્રહણ હો, વહ એક હી ઉપાય હૈ, દૂસરા કોઈ ઉપાય નહીં હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વિચારકી યુક્તિમેં વિચાર કરેં કિ યે સબ જ્ઞેય કિસકો પ્રસિદ્ધ કરતે