૧૮૦ હૈં? કિ જ્ઞાનકો પ્રસિદ્ધ કરતે હૈં. વહ જ્ઞાન દેહપ્રમાણ આત્મા હૈ તો વહાઁ પરિણમન હો રહા હૈ. પરન્તુ જિસ પ્રકાર-સે સ્પષ્ટપને ઉસકે સ્વરૂપ-સે ખ્યાલમેં આના ચાહિયે કિ જો ખ્યાલમેં આને-સે સીધા જ્ઞાયક ભાવભાસનરૂપ હો, ઐસા નહીં હોતા હૈ.
સમાધાનઃ- ઉસકા પ્રયત્ન કરના. યુક્તિ-સે, વિચાર-સે નક્કી કરે લેકિન ઉસમેં જો અસ્તિત્વ હૈ, વહ કૈસે ગ્રહણ હો, ઉસકા વિચાર, પ્રયત્ન, મંથન સબ ઉસીકા, ઉસકી લગની, મહિમા સબ વહી કરના હૈ. બાહર-સે કુછ નહીં હોતા હૈ. અંતરમેં અંતર દૃષ્ટિ કરની. ગુરુદેવને બહુત કહા હૈ. અંતર-સે હી વહ ગ્રહણ કૈસે હો? ઉસે હી ગ્રહણ કરના હૈ. સબકો ગુજરાતી ભાષામેં ખ્યાલ આતા હૈ? ગુરુદેવને તો ચારોં ઓર-સે પ્રચાર કિયા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- પર્યાયેં પ્રગટ હુયી હૈં, ઉસકે સાથ તતપના હૈ યા અતતપના?
સમાધાનઃ- અપની પર્યાયોંકે સાથ? કોઈ અપેક્ષા-સે તત હૈ, કોઈ અપેક્ષા-સે અતત હૈ. અપની પર્યાયકે સાથ તન્મય હૈ ઔર પર્યાય તો ક્ષણિક હૈ. ઇસલિયે ઉસે અતત ભી કહનેમેં આતા હૈ. પર્યાય પલટતી હૈ. ઔર પર્યાય તો દ્રવ્યકે આશ્રય-સે હોતી હૈ. ઇસલિયે પર્યાય ઉસકે સાથ તતરૂપ હૈ ઔર કોઈ અપેક્ષા-સે અતત ભી હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રકી પરિણતિ ઉસકા સ્વભાવ હોને-સે ઉસે સહજ કહા.
સમાધાનઃ- વહ સહજ હૈ. ઉસકા સ્વભાવ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઔર પુરુષાર્થપૂર્વક પ્રાપ્ત હોતા હૈ, ઇસલિયે પુરુષાર્થ-સે પ્રાપ્ત હોતા હૈ ઐસા કહનેમેં આતા હૈ.
સમાધાનઃ- હાઁ, પુરુષાર્થ-સે પ્રગટ હોતા હૈ. જગતમેં જો કુછ વસ્તુકે સ્વભાવમેં નહીં હૈ ઐસા કુછ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. ઉસકે સ્વભાવમેં હૈ વહ ઉત્પન્ન હોતા હૈ. પરન્તુ વહ પુરુષાર્થ-સે પ્રગટ હોતા હૈ. પરિણતિ જો અનાદિ-સે વિભાવમેં હૈ, વહ અપનેઆપ સ્વભાવમેં આ જાતી હૈ, પુુરુષાર્થકે બિના, ઐસા નહીં હૈ. પુરુષાર્થ-સે અપને સ્વભાવ તરફ આતી હૈ. પરન્તુ જો સ્વભાવ હૈ પલટનેકા ઔર ઉસકા સ્વભાવ હૈ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર આદિ ઉસકે સ્વભાવમેં-સે પ્રગટ હોતા હૈ, ઇસલિયે સહજ હૈ.
ઐસા હો કિ જૈસે હોના હોગા વૈસે હોગા, તો ઐસે પ્રગટ નહીં હૈ. કરનેવાલેકી દૃષ્ટિ, જિસે સ્વભાવ પ્રગટ કરના હૈ, ઉસકે ખ્યાલમેં તો (ઐસા હોતા હૈ કિ) મૈં પુરુષાર્થ કરકે પલટા કરુઁ. મૈં જ્ઞાયક તરફ દૃષ્ટિ કરુઁ, ઉસકી ભાવના વૈસી હોતા હૈ. કરનેવાલેકો ઐસા નહીં હોતા કિ જૈસે હોના હોગા વૈસે હોગા. જૈસે પરિણતિ હોનેવાલી હોગી વૈસે હોગી, ઐસા કરનેવાલેકે લક્ષ્યમેં નહીં હોતા.
જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરકે પરિણતિ અપની તરફ આતી હૈ તો જ્ઞાયકમેં જો સ્વભાવ હૈ વહ ઉસે પ્રગટ હોતા હૈ. વહ સહજ હૈ. ઉસકા સ્વભાવ પ્રગટ હોતા હૈ, સ્વભાવકી પરિણતિ પ્રગટ હોતી હૈ.