૨૭૫

હોતા હૈ. યથાર્થ દ્રવ્યકો ગ્રહણ કિયા તો જ્ઞાનમેં દ્રવ્ય ઔર પર્યાય દોનોં જ્ઞાનમેં ગ્રહણ હોતે હૈં. દર્શન એવં જ્ઞાન સાથમેં હી હોતે હૈં. ઇસલિયે વિષય તો એક ચૈતન્યકો ગ્રહણ કરનેકા હૈ. જ્ઞાન સબ કરતા હૈ. પરન્તુ સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત કરને હેતુ ભેદજ્ઞાન કરે વહ એક હી ઉસકા ઉપાય હૈ. ઔર ઉસકે લિયે સ્વયં તૈયારી (કરે). ચૈતન્ય કોઈ અપૂર્વ વસ્તુ હૈ, કોઈ અનુપમ હૈ. ઉસકી મહિમા આયે, ઉસકી લગન લગે, બારંબાર ઉસીકા અભ્યાસ કરે, વહી ઉસકા ઉપાય હૈ.

ઉસે એકત્વબુદ્ધિ ટૂટકર ભેદજ્ઞાન હો. દ્રવ્યકી દૃષ્ટિ, દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ (કરે). સ્વસે એકત્વ ઔર પરસે વિભક્ત. વિભાવ-સે વિભક્ત હોના ઔર અપનેમેં એકત્વ હોના. વહ ઉસકા ઉપાય હૈ, દૂસરા કોઈ નહીં હૈ. ઐસી ભેદજ્ઞાનકી ધારા પ્રગટ હો, મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. ઉસે યાદ નહીં કરના પડતા, ઐસી સહજ જ્ઞાયકધારા, સહજ જ્ઞાતાકી ધારા-જ્ઞાયકધારા પ્રગટ હો તો ઉસમેં વિકલ્પ છૂટકર નિર્વિકલ્પ દશા હો. વહ ઉસકા ઉપાય હૈ. પરન્તુ ઉસકે લિયે બારંબાર ઉસકા અભ્યાસ કરના ચાહિયે. ચૈતન્યકા દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાય ક્યા હૈ? વહ શાશ્વત દ્રવ્ય કૈસે હો? ઉસકી પર્યાય ક્યા હૈ? વહ સબ નક્કી કરકે બારંબાર અભ્યાસ કરે કિ મૈં ભિન્ન હી હૂઁ. યે શરીર મૈં નહીં હૂઁ, યે વિભાવ મેરા સ્વભાવ નહીં હૈ. વિભાવકી પરિણતિ હોતી હૈ, પરન્તુ ઉસસે ભિન્ન મેરા સ્વભાવ હૈ. ઉસસે ભિન્ન પડનેકા પ્રયત્ન કરે કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. વહ એક હી ઉપાય હૈ. જ્ઞાતાધારા પ્રગટ કરની, વહ એક હી ઉપાય હૈ.

મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાતાધારા દ્રવ્યકે આશ્રય-સે પ્રગટ હોતી હૈ. તો આશ્રયકા ક્યા અર્થ બતાના ચાહતે હો?

સમાધાનઃ- આશ્રય અર્થાત અપના અસ્તિત્વ, ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરના કિ યહ મૈં હૂઁ ઔર યહ મૈં નહીં હૂઁ. અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરકે ઉસમેં સ્થિર ખડા રહતા હૈ કિ મૈં યહી હૂઁ. અન્ય કુછ મૈં નહીં હૂઁ. ઇસ તરહ ઉસકી દૃષ્ટિ વિભાવ તરફ-સે ઉઠાકર જ્ઞાયકકા જો અસ્તિત્વ ચૈતન્ય જો હૈ, વહ મૈં હૂઁ. ઇસપ્રકાર અપને જ્ઞાનસ્વભાવકો ગ્રહણ કર લે. યે વિભાવકે સાથ જો જ્ઞાન હૈ, વહ વિભાવમિશ્રિત જ્ઞાન નહીં, પરન્તુ અકેલા જો જ્ઞાન હૈ, વહ જ્ઞાનસ્વરૂપ હી મૈં હૂઁ. વહ જ્ઞાન જ્ઞાયકકે આધાર-સે હૈ. વહ ગુણ હૈ પરન્તુ વહ ગુણ જ્ઞાયકકે આધાર-સે હૈ. ઇસલિયે દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે. જ્ઞાનલક્ષણ દ્વારા લક્ષ્યકો ગ્રહણ કરે. દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે કિ યે જ્ઞાન, જ્ઞાન-સે ભરા જો દ્રવ્ય હૈ વહી મૈં હૂઁ. ઇસપ્રકાર અપને અસ્તિત્વકો ગ્રહણ કરે. ઉસમેં દૃષ્ટિકો સ્થાપિત કરે ઔર ઉસમેં લીનતા કરે. ઉસકા આલમ્બન વહ દ્રવ્ય હૈ, અન્ય કોઈ આલમ્બન નહીં હૈ.

ભગવાનને, ગુરુદેવને એક હી ઉપાય (બતાયા હૈ). જો મોક્ષ ગયે, વે ઇસ એક હી ઉપાય-સે ગયે હૈં. દૂસરા કોઈ ઉસકા ઉપાય નહીં હૈ. ચૈતન્યકા આશ્રય ગ્રહણ કરે. બાહર