૨૫૦
મુમુક્ષુઃ- કાર્ય હોનેમેં પુરુષાર્થકી ક્ષતિ હૈ, યા સમઝકી ક્ષતિ હૈ, યા દોનોંકી ક્ષતિ હૈ?
સમાધાનઃ- પુરુષાર્થકી ક્ષતિ હૈ. ઔર સમઝ ભી જબતક યથાર્થ નહીં હુયી હૈ તબતક સમઝકી ભી ક્ષતિ હૈ. બુદ્ધિ-સે તો જાના હૈ. ગુરુદેવને કહા ઉસે બુદ્ધિ-સે તો બરાબર ગ્રહણ કિયા હૈ. પરન્તુ અન્દર-સે જો યથાર્થ સમઝ, યથાર્થ જ્ઞાન જો પરિણતિરૂપ હોના ચાહિયે, વહ નહીં હુઆ હૈ. ઇસલિયે ઉસ તરહ જ્ઞાનકી પરિણતિમેં ભી ભૂલ હૈ. પરિણતિ પ્રગટ નહીં હુયી હૈ. બુદ્ધિ-સે તો ગ્રહણ કિયા હૈ, જો ગુરુદેવને કહા વહ. પરન્તુ પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ (કાર્ય નહીં હો રહા હૈ).
મુમુક્ષુઃ- પુરુષાર્થ કૈસે કરના?
સમાધાનઃ- યદિ રુચિકી ઉગ્રતા હો તો પુરુષાર્થ હુએ બિના રહે નહીં. રુચિ અનુયાયી વીર્ય. રુચિ જિસ તરફ જાય, ઉસ તરફ પુરુષાર્થ જાય. પરન્તુ અપની રુચિ હી મન્દ હો, વહાઁ પુરુષાર્થ ઉત્પન્ન નહીં હોતા હૈ. હો રહા હૈ, હોગા, ઐસા અપનેકો હોતા હૈ, ઉગ્ર ભાવના નહીં હોતી. ઇસલિયે પુરુષાર્થ નહીં હોતા હૈ. રુચિ ઉગ્ર હો તો હો.
બાહરમેં રુકના (રુચે નહીં). ઉસે ક્ષણ-ક્ષણમેં બસ, આત્માકી લગન લગે, રાત ઔર દિન કહીં ચૈન ન પડે, ઐસા ઉસે અન્દર હો તો અપના પુરુષાર્થ આગે બઢે. મન્દ-મન્દ રહતા હૈ ઇસલિયે આગે નહીં બઢતા. ઉગ્ર નહીં હો રહા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અંતર સન્મુખ પુરુષાર્થ રુચિકે જોરમેં હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, રુચિકે જોર-સે હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- રુચિ ઉગ્ર હો તો અંતર સન્મુખ પુરુષાર્થ સહજ હોતા હૈ?
સમાધાનઃ- હાઁ, સહજ હોતા હૈ. રુચિ અપની તરફ જાય તો પુરુષાર્થ ભી ઉસ તરફ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તો પુરુષાર્થ કરના નહીં રહા, રુચિ કરની રહી.
સમાધાનઃ- દોનોંકા સમ્બન્ધ હૈ, સમ્બન્ધ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- દોનોં સાથમેં હોતે હૈં.
સમાધાનઃ- દોનોં સાથ હોતે હૈં. રુચિ હો તો પુરુષાર્થ સાથમેં હોતા હૈ.