સમાધાનઃ- રુચિ બદલે તો ઉપયોગ બદલે. રુચિ હો તો હી ઉપયોગ બાહર જાતા હો વહ (અન્દર આતા હૈ). રુચિ બદલની. સબ અસાર હૈ. સારભૂત તત્ત્વ હો તો એક ચૈતન્ય હી હૈ. સારભૂત તત્ત્વકો ગ્રહણ કરનેકી રુચિ ઉત્પન્ન હો તો ઉપયોગ પલટતા હૈ. અનન્ત કાલ-સે સબ કિયા હૈ બાહરકા, પરન્તુ અંતરમેં દૃષ્ટિ નહીં કી હૈ. અંતર દૃષ્ટિ કરે, અંતરકી રુચિ કરે તો હી ઉપયોગ અપની ઓર જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ઉસકે પહલે સિર્ફ પાપમેં પડે હો તો કષાયકી મન્દતા કરની, ઐસા હોતા હૈ યા સીધી રુચિ પલટ જાતી હૈ?
સમાધાનઃ- રુચિ પલટે તો હી કષાયકી મન્દતા હોતી હૈ. કષાયકી મન્દતા તો બીચમેં (હો જાતી હૈ). જિસે આત્મા તરફકી રુચિ હો, ઉસે તીવ્ર કષાય નહીં હોતે. ઉસકે કષાય મન્દ પડ જાતે હૈં. ઉસે જો અન્દર આત્મા તરફ રુચિ જાગે, ઉસે સર્વ કષાય, રાગ-દ્વેષ આકુલતા સબ ફિકા પડ જાતા હૈ.
જિસે અંતરકી રુચિ નહીં હૈ, વહ બાહર-સે કષાય કદાચિત મન્દ કરે યા યહ અચ્છા નહીં હૈ, યે હિતરૂપ નહીં હૈ, ઐસે ઓઘે ઓઘે કરે, કષાય ફિકે પડે ઐસા તો જીવને અનન્ત કાલમેં બહુત કિયા હૈ. શુભભાવ કિયે હૈં. કષાય ફિકે કિયે, ત્યાગ કિયા, ઉપવાસ કિયે, મુનિપના લિયા. સબ આત્માકે લક્ષ્ય વિહીન બહુત ક્રિયાએઁ કી, શુભભાવ કિયે, સબ કિયા, પરન્તુ વહ સબ બિના એક અંકકે શૂન્ય જૈસા હુઆ હૈ. ક્યોંકિ આત્મા ક્યા હૈ, ઉસ તરફકી રુચિ બિના કષાય મન્દ કરે તો ઉસે કહીં ધર્મકા લાભ યા સ્વભાવ પ્રગટ નહીં હોતા. માત્ર બઁધતા હૈ, પુણ્ય-સે દેવલોક મિલે. તો દેવલોક-સે કહીં ભવકા અભાવ નહીં હોતા. વૈસે દેવકે ભવ જીવને અનન્ત કિયે હૈં. ઉસમેં કહીં આત્મા નહીં હૈ. દેવલોકમેં ભી આકુલતા હૈ.
ઇસલિયે સમઝે બિના કષાય મન્દ કરના, (ઉસસે) પુણ્યબન્ધ હોતા હૈ. ઉસમેં-સે કહીં આત્માકી પ્રાપ્તિ નહીં હોતી. આત્માકી પ્રાપ્તિ તો સ્વભાવકે લક્ષ્ય-સે મૈં કૌન હૂઁ? મેરા ક્યા સ્વરૂપ હૈ? ધર્મ કહાઁ રહા હૈ? વહ સબ વિચાર કરકે નિર્ણય કરે, અંતરકી રુચિ કરે તો ધર્મ હોતા હૈ. બાહરકે કષાય માત્ર મન્દ કરને-સે ધર્મ હોતા નહીં. ઐસા તો જીવને અનન્ત કાલમેં કષાય મન્દ કિયે, ત્યાગ કિયા, સબ બહુત કિયા હૈ. ઇસમેં સુખ