૨૬૬ નહીં હૈ, યહ હિત નહીં હૈ, યહ ધર્મ નહીં હૈ, ઐસા કરકે કષાય ફિકે કિયે.
જિસે આત્માકી રુચિ હો ઉસકે કષાય સહજ હી ફિકે પડ જાતે હૈં. જિસે આત્મા હી રુચતા હૈ, દૂસરા કુછ રુચતા નહીં, આત્મા હી જિસે ઇષ્ટ હૈ, ઉસે બાહ્ય કષાય સુખરૂપ નહીં લગતે. વહ તો ઉસે ફિક પડ હી જાતે હૈં. જો આત્માર્થી હુઆ, જિસે આત્માકા પ્રયોજન હૈ ઉસે કષાયોંમેંં તીવ્રતા નહીં રહતી, મન્દતા હો જાતી હૈ. વહ ઉસસે પીછે હટ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અર્થાત પહલે-સે હી જ્ઞાયકકે લક્ષ્યકી શુરૂઆત...?
સમાધાનઃ- હાઁ, જ્ઞાયકકે લક્ષ્ય-સે શુરૂઆત હોતી હૈ. વહી શુરૂઆત હૈ. ઉસમેં સબ સમા જાતા હૈ. રુચિ, કષાયકી મન્દતા, સબ ઉસમેં સમા જાતા હૈ. જ્ઞાયકકે લક્ષ્ય- સે શુરૂઆત કરની હૈ. મૈં કૌન હૂઁ? મૈં તત્ત્વ કૌન હૂઁ? ઉસ તત્ત્વકા નિર્ણય કરના. વિચાર કરકે ઉસકા નિર્ણય કરે. જ્ઞાયકકે લક્ષ્ય બિના અનન્ત કાલમેં બહુત કુછ કિયા, પરન્તુ મૂલ તત્ત્વ ગ્રહણ કિયે બિના બિના અંકકે શૂન્ય જૈસા હુઆ. કિસકે લિયે કરતા હૂઁ? ચૈતન્યતત્ત્વકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ નહીં કિયા, માત્ર શુભભાવ હુએ હૈં.
.. લક્ષ્ય કરે તો અંતરમેં આનન્દ ભરા હૈ. અનન્ત જ્ઞાન અંતરમેં હૈ. સ્વાનુભૂતિ સબ અંતરમેં રહી હૈ. ભેદજ્ઞાન કરે. વિકલ્પ ટૂટકર આત્મા નિર્વિકલ્પ તત્ત્વ હૈ, ઉસકી સ્વાનુભૂતિ અંતર દૃષ્ટિ કરને-સે હોતી હૈ, બાહર-સે નહીં હોતા. બાહર-સે સબ કિયા. સબ રટ લિયા, પઢ લિયા, સમઝે બિના ધ્યાન કિયા, સબ કિયા. પરન્તુ આત્માકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કિયે બિનાકા વહ સબ માત્ર શુભભાવરૂપ હુઆ.
મુમુક્ષુઃ- ભેદજ્ઞાન કૈસે કરના?
સમાધાનઃ- ભેદજ્ઞાન ચૈતન્યકો પહચાનને-સે હોતા હૈ. મૈં યહ ચૈતન્ય (હૂઁ). અપના અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરે કિ મૈં યહ જ્ઞાયક જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્મા હૂઁ. યહ સબ મુઝ-સે ભિન્ન હૈ. યે શરીર ઔર વિભાવભાવ જો અંતરમેં ભાવ હોતે હૈં, વહ સ્વભાવ ભી મેરા નહીં હૈ, મૈં ઉસસે ભિન્ન હૂઁ. ઐસે જ્ઞાયક, મૈં ચૈતન્ય જ્ઞાયક હી હૂઁ, ઐસા નિર્ણય કરકે ઉસકા અસ્તિત્વ ગ્રહણ કરે. ફિર ઉસકા અભ્યાસ કરે. પહલે તો અભ્યાસરૂપ હોતા હૈ. સહજ દશા તો બાદમેં હોતી હૈ.
અભ્યાસ કરે કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયકકી હી ઉસે મહિમા આયે, બાકી સબ મહિમા છૂટ જાય. જ્ઞાયકમેં સબ ભરા હૈ. ઉસે અનુભૂતિકે પહલે વહ વેદનમેં નહીં આતા, પરન્તુ વહ નિર્ણય કરતા હૈ કિ જ્ઞાયકમેં હી સબ હૈ. જ્ઞાન-જ્ઞાયક પદાર્થ પૂરા મહિમાવંત હૈ. જ્ઞાયકકા અભ્યાસ કરે કિ મૈં સર્વસે ભિન્ન, ભિન્ન, ભિન્ન ઐસા ક્ષણ-ક્ષણમેં ઉસીકા અભ્યાસ કરે. તો ઉસમેં ઉસે ભેદજ્ઞાન હોતા હૈ. ઉસકા અભ્યાસ કરે. ઔર શુભભાવમેં સચ્ચે દેવ- ગુરુ ઔર શાસ્ત્ર ઉસે શુભભાવનામેં હોતે હૈં. અંતરમેં જ્ઞાયકકા ભેદજ્ઞાન કૈસે હો? બારંબાર