322
mumukṣuḥ- do bātameṁ hameṁ gaḍabaḍ bahut hotī hai. ek kah to hameṁ ṭhīk rahatā hai. śraddhā karanī hai to śraddhā par jor deṁ.
samādhānaḥ- saccī samajh binā śraddhā yathārtha hotī nahīṁ aur yathārtha śraddhā binā jñān yathārtha hotā nahīṁ.
mumukṣuḥ- donoṁ saṁlagna hai aise lenā?
samādhānaḥ- donoṁ sāthameṁ saṁlagna hai.
mumukṣuḥ- to hameṁ jñān bhī karanā aur śraddhā bhī karanī.
samādhānaḥ- jñān aur śraddhā donoṁ sāth hī hai. yathārtha śraddhā ho use yathārtha jñān hue binā rahatā nahīṁ aur jise yathārtha jñān ho use śraddhā yathārtha hotī hī hai.
mumukṣuḥ- pātra śiṣya samyagdarśan prāpta karane hetu kaisā ciṁtavan, manan kare ki jisase use prayojanakī śīghra siddhi ho? ciṁtavan, manan kaisā honā cāhiye?
samādhānaḥ- niraṁtar jñāyakakā ciṁtavan honā cāhiye ki mujhe jñāyak hī cāhiye, dūsarā kuch nahīṁ cāhiye. sab śubhāśubh bhāv jo vibhāvabhāv hai, vibhāvabhāvameṁ jise śānti nahīṁ lagatī, merā svabhāv jñāyak svarūp ātmā hī sukharūp aur ānandarūp hai. usakā ciṁtavan, usakā manan, usake liye use bāraṁbār usīkā abhyās, us jātake śrutakā ciṁtavan, dravya-guṇ-paryāy, ātmākā dravya kyā? guṇ kyā? aur paryāy kyā? us jātakā ciṁtavan, manan (calanā cāhiye). anek prakār-se jo prayojanabhūt tattva hai, usake vicār, nimitta-upādān ādi anek prakār-se us taraphakā ciṁtavan manan hotā hai.
maiṁ jñāyak hūn̐, parapadārthakā kartā nahīṁ hūn̐, pratyek dravya svataṁtra haiṁ, anek jātakā ciṁtavan (cale). lekin (vah sab) ek jñāyakakī siddhike liye (hotā hai). merā jñāyak caitanyatattva, jñāyak jñāyakarūp kaise pariṇame, aisī bhāvanā use niraṁtar hotī hai. ciṁtavan, manan bāraṁbār usīkā hotā hai. kṣaṇ-kṣaṇameṁ usakā ciṁtavan, manan kaise rahe, aisā usakā prayatna hotā hai. usameṁ vah thakatā nahīṁ hai. bāraṁbār usīkā ciṁtavan, manan hotā hai.
mumukṣuḥ- maiṁ ek jñāyak hūn̐, aisā hameṁ bāraṁbār vicār karanā?
samādhānaḥ- vicāranā nahīṁ, jñāyakakā svabhāv pahacānakar vicār karanā. aise raṭanamātra- se nahīṁ hotā. parantu aṁtarameṁ svabhāvako grahaṇ karane-se hotā hai. prajñā-se bhinna kiyā, prajñā-se grahaṇ kiyā. aṁtarameṁ-se grahaṇ karane-se usakī sūkṣma sandhimeṁ-se caitanyako bhinna karanekā bāraṁbār prayatna kare to vah bhinna paḍ jātā hai. usakī prajñāchainī-se bhinna paḍatā hai. bāraṁbār usīkā prayatna kare. usakī pūrī diśā badal jāy, jñāyak taraph (ho jātī hai). jo dr̥ṣṭi bāhar jātī thī, us dr̥ṣṭiko bāraṁbar jñāyak taraph, jñāyak or hī usakī