170
samādhānaḥ- .. samyagdarśan prāpta karanekā gurudevane kitanā spaṣṭa karake mārga batāyā hai. karanekā svayaṁko bākī rahatā hai. apanī puruṣārthakī kṣatike kāraṇ aṭakā hai. svayaṁ puruṣārtha kare to ho sake aisā hai. jo aṭakā hai, vah svayaṁkī kṣatike kāraṇa. apanī pariṇatikī kṣatike kāraṇ aṭakā hai. bākī mārga to ek hī hai, mārga kahīṁ dūsarā nahīṁ hai. mārga to ek hī hai.
ek jñāyak ātmāko pahacānanā, vahī ek mārga hai. dūsarā koī mārga nahīṁ hai. mārga kahīṁ jyādā nahīṁ hai ki use ākulatā ho ki is mārga par jānā, is mārga par jānā yā is mārga par jānā. aisā nahīṁ hai. mārga to ek hī hai. ek caitanya padārtha hai. svataḥsiddha anādiananta ātmā hai, us ātmāko pahacānanā. ātmā apaneāpako bhūl gayā vah ek āścaryakī bāt hai ki svayaṁ hone par bhī svayaṁko svayaṁ dekhatā nahīṁ hai. svayaṁ svayaṁko pahicāne, bhinna karake.
ye śarīr apanā svarūp nahīṁ hai. usake sāth ekatvabuddhi, andar vikalpake sāth ekatvabuddhi, sab śubhāśubh bhāv, sabake sāth ekatvabuddhi kar baiṭhā. usase bhinna apanā jñāyak svarūp jñān lakṣaṇ-se pūrṇa jñāyakako pahicānanā. use pahicānakar usakā bhedajñān karake, us pariṇatiko dr̥ḍh karake svayaṁ usameṁ pratīti dr̥ḍh karake, jñān karake, usameṁ līnatā kare to samyagdarśan hotā hai. parantu karanā svayaṁko hai. svayaṁ karatā nahīṁ hai. svayaṁ apanī mandatā-se rukā hai.
mumukṣuḥ- isameṁ śraddhākā doṣ leṁ, jñānakā doṣ leṁ yā puuruṣārthakā doṣ leṁ yā rucikī kṣati leṁ?
samādhānaḥ- sab doṣ hai. śraddhākī kṣati hai, rucikī kṣati hai, puruṣārthakī kṣati hai. sab ekasāth mile haiṁ. jñān yathārtha kab kahā jāy? ki jñān jñānarūp pariṇame taba. tabatak vah buddhipūrvakakā jñān karatā hai ki vastu aisī hai. phir bhī vah jñān jñāyakarūp pariṇamatā nahīṁ hai. isaliye vah jñān bhī yathārtha nahīṁ hai. vicār karake jñān kare ki yah vastu aise hī hai. parantu jñāyak jñāyakarūp pariṇame nahīṁ, tabatak jñānako bhī yathārtha viśeṣaṇ lāgū nahīṁ paḍatā. isaliye sab doṣ hai.