౩౦౮
పహలే శురూఆత సచ్చీ సమఝనే కరనీ హై. యథార్థ జ్ఞాన హో తో యథార్థ చారిత్ర హో. బినా జ్ఞానకే బాహర-సే చారిత్ర లే లేనా, వహ తో సమఝే బినా చలనా హై. కహాఁ చలనా హై? మార్గ తో ఖోజ. అన్దర యథార్థ శ్రద్ధా ఔర యథార్థ జ్ఞాన కరకే, యహాఁ జానా హై, ఉసకా జ్ఞాన కరకే అన్దర రమణతా కర తో చారిత్ర (హోతా హై). బాహర-సే చారిత్ర నహీం ఆతా హై. బాహ్య క్రియాఓంమేం చలనే లగా. లేకిన వహ స్థూల దృష్టి హై, అంతర దృష్టి నహీం కీ. ముని హోకర త్యాగ కియా, ఉపవాస కియే, వ్రత ధారణ కియే, సబ కియా, కంఠస్థ కియా, పఢ లియా, లేకిన ఆత్మా అన్దర కైసే భిన్న హై, వహ జానా నహీం. సబ రట లియా, పఢ లియా, శాస్త్ర ధోఖ లియే, పరన్తు అంతరమేం ఆత్మా భిన్న ఔర యే భిన్న హై, ఐసా అంతరమేం (జానా నహీం). అంతరమేం-సే ప్రగట కరనా, అంతరమేం-సే భిన్న హోనా, వహ కుఛ నహీం కియా.
... జీవకో అనన్త బార ప్రాప్త హుఆ హై. పరన్తు దేవమేం-సే పునః పరిభ్రమణ హోతా హై. సిద్ధ దశా తో అంతరమేం (హోతీ హై). విచార దశా హో, అంతరమేం-సే జ్ఞాన జ్ఞానరూప పరిణమే, జ్ఞాయక జ్ఞాయకరూప పరిణమే, ఏక జ్ఞాయక స్వభావమేం సబ భరా హై, ఉసమేం అనన్త శక్తి భరీ హైం, వహ అంతరమేం-సే ప్రగట హోతీ హై.
మూల స్వభావ, మూల జో తనా హై-ఆత్మ స్వభావ-చైతన్య-ఉసే గ్రహణ నహీం కియా ఔర సబ శాఖా ఔర పత్తోంకో పకడ లియా. శాఖా-పత్తోంసే... మూలమేం జాకర ఉసమేం జ్ఞాన-వైరాగ్య రూపీ జలకా సించన కరే తో ఉసమేం-సే వృక్ష పనపే. మూల బినాకే శాఖా ఔర పత్తే సూఖ జాయేంగే.
.. ధ్యాన కరనేమేం వికల్ప-వికల్ప మన్ద కరే, ఫిర శూన్యాకార జైసా (హో జాతా హై). ఆత్మాకో గ్రహణ కియే బినా ధ్యాన భీ సచ్చా నహీం హోతా.
సమాధానః- ... జైసా సత పూరా ద్రవ్య హై, అనన్త గుణ ఔర పర్యాయ-సే భరా హుఆ, ద్రవ్య-గుణ-పర్యాయ... ఐసే సత నహీం హై. ఉసకా కార్య భిన్న, ఉసకా లక్షణ భిన్న హై. ఇసలియే ఉసే భీ సత ఉస తరహ కహనేమేం ఆతా హై. ద్రవ్య సత, గుణ సత, పర్యాయ సత. ఔర అహేతుక అర్థాత వహ అకారణయీ హై. అహేతుక హై. వహ స్వయం స్వతంత్ర హై. స్వయం అపనా కార్య కరనేమేం స్వతంత్ర హై. స్వయం అపనే స్వభావమేం స్వతంత్ర హై. ఐసే ఉసకీ స్వతంత్రతా హై, ఐసే ఉసకా సత హై. పరన్తు వహ సత ఐసా నహీం హై కి జైసే ద్రవ్య సత, గుణ-పర్యాయ-సే భరా పూరా ద్రవ్య సత హై, ఐసే గుణ-పర్యాయ, ఐసా సత నహీం హై. లక్షణ-సే ఔర కాయా-సే ఉస ప్రకార- సే వహ సత హై.
ముముక్షుః- దో పదాథాకీ భాఁతి దో సత భిన్న-భిన్న నహీం హై.
సమాధానః- హాఁ. వైసే సత నహీం హై. దో పదార్థ భిన్న-భిన్న సత హైం, వైసా సత నహీం హై. ఉసకే లక్షణ-సే, ఉసకే కార్య, ఉనకే కార్య భిన్న-భిన్న హై, ఉస అపేక్షాసే ఉన్హేం సత కహనేమేం ఆతా హై.