౨౭౬
నహీం లాగూ పడతా. కేవలజ్ఞానమేం భీ కోఈ కారణ నహీం హై. వహ జో భావ కరే ఉసమేం కోఈ కారణ లాగూ నహీం పడతా. సబ అకారణరూప-సే పరిణమతే హైం.
ముముక్షుః- కేవలజ్ఞానీనే జానా హో వైసా హో న. అకారణ పారిణామిక కైసే రహా? అకారణ పారిణామిక ద్రవ్య స్వతంత్ర హై ఔర కేవలజ్ఞానీనే జానా హో వైసే పరిణమే తో బఁధ గయా.
సమాధానః- కేవలజ్ఞానీనే జానా... కేవలజ్ఞానీనే ఇసలియే కహీం బఁధ నహీం గయా. వహ తో స్వతః పరిణమతా హై. కేవలజ్ఞానమేం ఐసా హీ జ్ఞాత హుఆ హై. కేవలజ్ఞానీనే జానా ఇసలియే స్వయం పరిణమన న కర సకే ఐసా నహీం హై. స్వయం తో స్వతంత్ర పరిణమతా హై. కేవలజ్ఞాన ఉసే రోకనే నహీం ఆతా. కేవలజ్ఞాన కేవలజ్ఞానమేం హై ఔర స్వయం అపనేమేం హై. ప్రత్యేక ద్రవ్య స్వతంత్ర హై. కేవలజ్ఞానీనే జానా ఇసలియే వైసే పరిణమనా హీ పడే, ఐసే ద్రవ్య కహీం పరాధీన నహీం హో గయా. కేవలజ్ఞాననే జానా ఇసలియే స్వయం ఉసకే అధీన హో గయా, ఐసా కుఛ నహీం హై. స్వయం స్వతంత్ర పరిణమతా హై. అపనీ పరిణతి అపనే-సే హోతీ హై, కేవలజ్ఞాన ఉసే పరిణమన నహీం కరవాతా. అపనీ పరిణతి, కైసా పరిణమన కరనా వహ అపనే హాథకీ బాత హై.
స్వయం స్వభావ తరఫ పరిణమే, విభావ తరఫ జాతా హై, వహ సబ అపనీ పరిణతి తో స్వతః బదలతా హై. ఇసలియే పురుషార్థ-సే పలటనా వహ అపనే హాథకీ బాత హై. కేవలజ్ఞాననే జానా ఇసలియే ఉసకే హాథమేం హై, ఐసా నహీం హై. కేవలజ్ఞాననే జానా ఇసలియే ఉసకే హాథమేం హై, ఐసా నహీం హై. వహ జిస స్వరూప పలటతా హై, వైసా కేవలజ్ఞాన జానతా హై. భలే కేవలజ్ఞానమేం పహలే-సే జ్ఞాత హుఆ హో, పరన్తు పలటతా హై వహ స్వయం అపనే-సే పలటతా హై. కేవలజ్ఞాననే జానా ఇసలియే వైసే హీ పరిణమనా పడే, ఐసా ఉసకా అర్థ నహీం హై.
భలే కేవలజ్ఞానమేం జ్ఞాత హుఆ కి యహ పరిణమన ఐసే హోగా. తో భీ స్వయం హీ పరిణమతా హై. అపనే పురుషార్థకీ గతి-సే స్వయం పరిణమతా హై. స్వయం ఐసా మానే కే కేవలజ్ఞానమేం జైసా జానా వైసా హోగా. ఐసా జో మానతా హై, ఉసకా పురుషార్థ ఉఠతా నహీం. జో ఐసా మానే కి జైసే హోనా హోగా వైసే హోగా, ఉసకా పురుషార్థ (ఉఠతా నహీం). పురుషార్థపూర్వక జిసకే ఖ్యాలమేం ఐసా రహతా హై కి ముఝే పురుషార్థ కరనా హై, ముఝే చైతన్యకీ దశా ప్రగట కరనీ హై, ఐసీ జిసే భావనా రహే ఉసే హీ కేవలజ్ఞాన ఔర సబ సులటా జానా హై. జిసకే భావమేం ఐసా రహే కి జైసే హోనా హోగా వైసే హోగా, ఉసకీ పరిణతి కేవలజ్ఞానీనే వైసీ హీ జానీ హై.
జో పరిణతి పలటతీ హై, ఉసే పురుషార్థకే సాథ సమ్బన్ధ హై. పురుషార్థకే సమ్బన్ధ బినా వహ ఐసా మానే కి పురుషార్థ హో యా న హో, ఐసే హీ పలట జాయగీ. జో సహజ పరిణతి ప్రగట హోతీ హై అకారణరూప-సే, వహ పురుషార్థపూర్వక పలటతీ హై. ఉసే పురుషార్థకే సాథ సమ్బన్ధ హై. క్రమబద్ధ ఔర పురుషార్థ దోనోంకో సమ్బన్ధ హై. అకేలా క్రమబద్ధ (నహీం హై). క్రమబద్ధకో పురుషార్థకే సాథ సమ్బన్ధ హై. పురుషార్థ బినా క్రమబద్ధ నహీం హోతా, వహ సమ్బన్ధవాలా హై.