ఉసకీ పర్యాయమేం సాధనాకీ పర్యాయ తో చాలూ హీ రహతీ హై. ఐసా కోఈ వస్తుకా స్వరూప హై కి అపరిణామీ ఔర పరిణత దోనోం సాథమేం హీ రహతే హైం.
ఉసమేం ఆగే ఆతా హై కి ద్రవ్య ఔర పర్యాయ దోనోం యుగ్మ హై. వహ దోనోం సాథమేం హీ రహతే హైం. పరిణామీ ఔర అపరిణామీ దోనోం సాథమేం హోతే హైం ఔర ఉసమేం సాధనా హోతీ హై. బన్ధ-మోక్షకో నహీం కరతా హై, వహ సాధక అవస్థావాలే జీవనే హీ బరాబర జానా హై. బుద్ధి- సే జానా వహ అలగ బాత హై. యే తో అంతర పరిణతిరూప-సే జానా హై. ద్రవ్య అపేక్షా- సే ఉసకా ఆత్మా, ఉసే ద్రవ్యదృష్టి ప్రగట హుయీ, ద్రవ్య పర జో దృష్టి స్థాపిత కీ ఇసలియే వహ వాస్తవిక రూప-సే వహ బన్ధ-మోక్షకా కర్తా నహీం హై. తో భీ సాధనాకీ పర్యాయ తో ఉసే చాలూ హై.
ఇసలయే ఆచార్యదేవ ఐసా కహతే హైం, పరిణత, పరిణత అర్థాత జీవకా ఏక స్వభావ పరిణామీ భీ హై ఔర అపరిణామీ భీ హై. దోనోం వస్తు స్వభావకో ఆచార్యదేవ సాబిత కరతే హైం. జో అపరిణామీ హై ఉసే పరిణతవాలే జీవనే హీ జానా హై. ఔర ఉసనే హీ సాధనాకీ పర్యాయ శురూ కీ హై. వాస్తవిక రూప-సే పరిణత ఔర అపరిణతకే బీచ జో సాధక జీవ హై వహీ ఉసే బరాబర జానతా హై. ఔర ద్రవ్యదృష్టిమేం తో మతి-శ్రుత జ్ఞానకే భేద నహీం హై, యా ఉపశమ, క్షయోపశమ, క్షాయిక ఆదికే భేద భీ ఉసమేం నహీం హై. ద్రవ్యదృష్టి తో ఐసీ అఖణ్డ అభేద హై. ఫిర భీ వహ అఖణ్డకో గ్రహణ కరే తో భీ భేద ఉసమేం హోతే హైం. ఉస భేదకో జ్ఞాన జానతా హై. భేద ఔర అభేద సాథమేం రహతే హైం. ఫిర భీ ద్రవ్య అపేక్షా-సే వస్తు అఖణ్డ ఔర గుణ అపేక్షా-సే ఉసమేం భేద, పర్యాయ అపేక్షా-సే భేద (హై). వహ దోనోం అపేక్షాఏఁ భిన్న- భిన్న హైం.
పరిణామీ, అపరిణామీ విరుద్ధ హోనే పర భీ దోనోం సాథమేం రహతే హైం. ఔర ఉన దోనోంకీ అపేక్షాఏఁ అలగ-అలగ హై. ముక్తికే మార్గమేం వహ దోనోం సాథమేం హీ హోతే హైం. అపరిణామీ పర జోర ఔర ఉస పర ఉస జాతకీ దృష్టి స్థాపిత కీ హై తో భీ సాధనా భీ వైసే హీ హోతే హైం. సాధనాకా జో పరిణామీపనా హై వహ భీ అపరిణామీ తరఫకీ ముఖ్యతా-సే హీ పరిణామీ సాధనా హోతీ హై. ఐసా ఉసకా సమ్బన్ధ హై. ఔర జ్ఞాన ఉసే బరాబర గ్రహణ కరతా హై.
ద్రవ్య ఔర పర్యాయ దోనోం సాథమేం హీ హోతే హైం. ఇసలియే ఆచార్యదేవనే కహా హై కి జో పరిణతవాలా జీవ హై, వహీ బన్ధ-మోక్షకో నహీం కరతా హై. జో పరిణామీ హై, జో సాధనారూప పరిణమా హై, ఉసే ద్రవ్యదృష్టి ప్రగట హుయీ హై. ఔర వహీ జ్ఞాయక హై. వహ వాస్తవమేం జ్ఞాయక హై ఔర పరిణామీ జీవ హై, జిసే సమ్యగ్దర్శన, జ్ఞాన, చారిత్ర హై, వహ పరిణామీపనా జిసే హై, ఉసే ద్రవ్యదృష్టి సాథమేం హీ రహతీ హై. ఉసే ద్రవ్యదృష్టిపూర్వక సాధనాకీ పర్యాయ సాథమేం హోతీ హై. వహ ద్రవ్యమేం-సే సర్వ భేదకో నికాల దేతా హై తో భీ, వహ నికాల దేతా హై ఉసీమేం