౨౮౪
ముముక్షుః- పర్యాయకా కారణ పర్యాయ హై, ద్రవ్య-గుణ నహీం. ఇస కథనకా ఆశయ క్యా సమఝనా?
సమాధానః- పర్యాయకా కారణ పర్యాయ హై ఔర ద్రవ్య-గుణ నహీం హై. ద్రవ్య జైసే అనాదిఅనన్త స్వతఃసిద్ధ హై, జైసే ద్రవ్య అనాదిఅనన్త స్వతః హై, జగతకే అన్దర జో వస్తు హై వహ స్వతఃసిద్ధ హై, ఐసే ద్రవ్య-గుణ స్వతఃసిద్ధ హై. వైసే పర్యాయ హై వహ భీ స్వతఃసిద్ధ హై. వహ కిసీసే బనాయీ గయీ, కిసీకే ద్వారా ఉత్పన్న నహీం కీ గయీ హై. జో ద్రవ్యమేం పర్యాయ హై వహ స్వతఃసిద్ధ హై. ద్రవ్యకే కారణ పర్యాయ హై, ఐసా నహీం. పర్యాయ స్వతఃసిద్ధ హై.
అకారణ పారిణామిక ద్రవ్య హై. జైసే ద్రవ్య స్వతఃసిద్ధ హై, వైసే పర్యాయ భీ స్వతఃసిద్ధ హై. ఉస పర్యాయకో పరిణమనేమేం ఆసపాసకీ పర్యాయకా కారణ లాగూ పడే, ఇసలియే వహ ప్రగట హోతీ హై, ఐసా నహీం హై. వస్తుస్థితి-సే వహ పర్యాయ స్వతఃసిద్ధ హై. ఇసలియే పర్యాయకా కారణ పర్యాయ కహనేమేం ఆతా హై.
పర్యాయ హై వహ స్వతఃసిద్ధ హై. జైసే ద్రవ్య-గుణ స్వతఃసిద్ధ హై, వైసే పర్యాయ స్వతఃసిద్ధ హై. పరన్తు ఉసకా అర్థ ఐసా నహీం హై కి కోఈ ద్రవ్య పర్యాయ రహిత హై ఔర పర్యాయకో కోఈ ద్రవ్యకా ఆశ్రయ నహీం హై, ఔర పర్యాయ నిరాధార హోతీ హై, ఐసా ఉసకా అర్థ నహీం హై. పరన్తు పర్యాయ హై వహ స్వతఃసిద్ధ హై. వహ స్వతఃసిద్ధ పరిణమతీ హై, వహ అకారణ హై. జైసే ద్రవ్య-గుణ అకారణ హై, వైసే పర్యాయ భీ స్వతఃసిద్ధ అకారణ హై. ఐసా ఉసకా అర్థ హై. లేకిన పర్యాయ నిరాధార హై, ద్రవ్య బిలకూల కూటస్థ హై, ద్రవ్యమేం కోఈ పరిణామ నహీం హై ఔర పర్యాయ కోఈ ద్రవ్య రహిత హై, ఐసా ఉసకా అర్థ నహీం హై.
ఉసకా స్వతఃసిద్ధపనా ఔర వహ స్వయం స్వతంత్ర హై, ఉసకే సర్వ కారక స్వతంత్ర, వహ స్వతంత్ర పరిణమతా హై, ఐసా ఉసకా సమఝనేకా అర్థ హై. పర్యాయ భీ ఏక వస్తు అకారణ హై, ఐసా కహనా హై. పరన్తు జో ద్రవ్యదృష్టి కరే, ఉస ద్రవ్యదృష్టికే అన్దర ద్రవ్య జైసే స్వతఃసిద్ధ హై, వైసే పర్యాయ స్వతఃసిద్ధ హై. తో భీ ద్రవ్యదృష్టిమేం వహ పర్యాయ ఆతీ నహీం హై. ద్రవ్యదృష్టిమేం పర్యాయ నహీం ఆతీ హై. అర్థాత పర్యాయ ద్రవ్యదృష్టికే విషయమేం నహీం ఆతీ. ఇసలియే పర్యాయ ద్రవ్య- సే ఏకదమ భిన్న హో గయీ ఔర నిరాధార హై, ఐసా ఉసకా అర్థ నహీం హై. తో భీ పర్యాయ పరిణమతీ హై, జైసా ద్రవ్య హో ఉస జాతకీ పర్యాయ పరిణమతీ హై. జడ ద్రవ్య హో ఔర చేతనకీ