పర్యాయ పరిణమే అథవా దూసరే ద్రవ్యకీ పర్యాయ దూసరే ద్రవ్యమేం పరిణమే ఐసా నహీం హై. జిస ద్రవ్యకీ జో పర్యాయ హో, ఉస ద్రవ్యకే ఆశ్రయ-సే హీ పర్యాయ పరిణమతీ హై. ఐసా ఉసకా సమ్బన్ధ ఉసమేం-సే టూటతా నహీం. వహ స్వతః హోనే పర భీ, వహ స్వతంత్ర హోనే పర భీ, ఉసకా సమ్బన్ధ జో ద్రవ్యకే సాథ హై, వహ పర్యాయకా ద్రవ్యకే సాథకా సమ్బన్ధ ఛూటతా నహీం.
ద్రవ్యదృష్టికే విషయమేం వహ భేద ఆతా నహీం. ద్రవ్యదృష్టికా విషయ అఖణ్డ హై. ఇసలియే ఉసమేం వహ భేద ఆతే నహీం. తో భీ వహ పర్యాయ కోఈ అపేక్షా-సే,... ద్రవ్యమేం గుణకా భేద, పర్యాయకా భేద హై, ఔర ఉస భేదకే కారణ పర్యాయకో ద్రవ్యకా ఆశ్రయ హోతా హై. ఔర ద్రవ్య కోఈ పర్యాయ రహిత నహీం హోతా. (యది సర్వథా) కూటస్థ హో తో ఉసే సాధనా నహీం హో, కోఈ వేదన నహీం హో, సంసార-మోక్షకీ కోఈ అవస్థా నహీం. అతః స్వతంత్ర కహనేకా అర్థ యహ హై కి వహ స్వతఃసిద్ధ అకారణ పారిణామిక హై. ఇసలియే ఉసకా స్వరూప స్వతంత్ర బతానేకే లియే హై. పరన్తు జహాఁ ద్రవ్యదృష్టి ప్రగట హుయీ, ఉసమేం వహ నహీం హోతీ. తో భీ సాధనామేం వహ దోనోం సాథమేం హోతే హైం. ద్రవ్యదృష్టి ముఖ్య హోతీ హై ఔర జిసే ద్రవ్యదృష్టి ప్రగట హుయీ హై, ఉసే ఉస సాధనాకే సాథ పర్యాయకీ శుద్ధి హోతీ హై.
వస్తుకా స్వరూప హీ ఐసా హై కి జిసకీ ద్రవ్య పర దృష్టి హో, యథార్థపనే దృష్టి హో ఉసే హీ వహ పర్యాయ శుద్ధరూప సాథమేం పరిణమతీ హై. ఔర జిసే యథార్థ జ్ఞాన సాథమేం హో వహ అంశీ ఔర అంశకా కరవాతా హై. అంశీ స్వయం అఖణ్డ హై. ఉసమేం అనన్త గుణ ఔర అనన్త పర్యాయ హై. పరన్తు వహ ఏక అంశ హై. ఉస అంశకా సామర్థ్య కహీం అంశీ జితనా నహీం హై. తో భీ వహ స్వతః హై. వహ స్వతః పరిణమతీ హై ఔర స్వతంత్ర హై. ఐసా కహనేకా ఆశయ హై.
ద్రవ్యకే విషయమేం ఆతా నహీం హై, ఇసలియే ఉసే భిన్న కరకే ఉసే ఐసా కహనేమేం ఆతా హై కి వహ స్వతంత్ర పరిణమతీ హై. ద్రవ్యదృష్టికా విషయ నహీం హై ఔర వహ స్వతః హై ఇసలియే. ఔర ఉసే స్వతంత్ర కహనేమేం ఏక పర్యాయ భీ హై ఔర ద్రవ్యకే సాథ పర్యాయ హోతీ హై. ఐసా భీ సాబిత హోతా హై. పర్యాయకో స్వతంత్ర కహనేమేం పర్యాయ హై ఔర పర్యాయ ద్రవ్యకా ఏక భాగ హై, ఐసా ఉసమేంసే సాబిత హోతా హై. పర్యాయకీ స్వతంత్రతా బతానేమేం పర్యాయ నహీం హై ఐసా సాబిత నహీం హోతా. పరన్తు పర్యాయ హై ఔర పర్యాయ ద్రవ్యకా ఏక భాగ హై. పరన్తు వహ స్వతంత్ర స్వతఃసిద్ధ హై. పర్యాయ భిన్న హై ఐసా ఉసకా అర్థ ఉసమేం నహీం హై. ఉసమేంసే పర్యాయ సాబిత హోతీ హై.
పర్యాయకో స్వతంత్ర బతానేమేం కోఈ ఐసా మానతా హో కి పర్యాయ హై హీ నహీం (తో ఐసా నహీం హై). పర్యాయకో స్వతంత్ర బతానేమేం పర్యాయ హై ఔర పర్యాయ ద్రవ్యకా ఏక భాగ హై ఔర వహ స్వతంత్ర పరిణమతీ హై. ఔర ద్రవ్యదృష్టికీ ముఖ్యతామేం ఉసే గౌణ కరనేమేం ఆతా హై. పరన్తు పర్యాయ, జిస జాతికా ద్రవ్య హో, ఉస జాతికీ పర్యాయ ద్రవ్యకే ఆశ్రయ-సే పరిణమతీ హై. ఉసమేం బిలకూట టూకడే నహీం హో జాతే, వహ అపేక్షా సాథమేం సమఝనీ హై. యథార్థ సమఝే తో