रीते ‘अन्यत्व – अनुप्रेक्षा’१ समाप्त थई. ५.
हवे पछी, अशुचि – अनुप्रेक्षा कहेवामां आवे छे. ते आ रीते — सर्व प्रकारे
अशुचि (अपवित्र) वीर्य अने रजथी उत्पन्न थवाने कारणे, तेमज ‘‘वसासृग्मांसमेदोऽस्थि-
मज्जाशुक्राणि धातवः (वसा, रुधिर, मांस, मेद, हाडकां, मज्जा अने शुक्र — ए धातुओ
छे)’’ एमां कहेली अशुचि सात धातुमय होवाथी तथा नाक आदि नव छिद्रद्वार
होवाथी स्वरूपथी पण अशुचि होवाने कारणे, तथा मूत्र, विष्टा आदि अशुचि मळोनी
उत्पत्तिनुं स्थान होवाने कारणे आ देह अशुचि छे. मात्र ते अशुचिनुं कारण होवाथी
ज अशुचि नथी, पण स्वरूपथी अशुचिने उत्पन्न करनार होवाथी ते अशुचि छे; शुचि
(पवित्र) एवां सुगंधी माळा, वस्त्र वगेरेमां अशुचिपणुं उत्पन्न करतो होवाथी पण देह
अशुचि छे.
हवे, शुचित्वनुं (पवित्रतानुं) कथन करवामां आवे छेः — सहज शुद्ध केवळज्ञानादि
गुणोनो आधारभूत होवाथी अने पोते ज निश्चयथी शुचिरूप होवाथी परमात्मा ज शुचि
छे. ‘जीवो ब्रह्मा जीवह्नि चेव चरिया हविज्ज जो जदिणो । तं जाण बह्मचेरं विमुक्कपरदेह भत्तीए ।।’
(जीव ब्रह्म छे, जीवमां ज मुनिनी जे चर्या होय छे तेने पर एवा देहनी सेवा रहित
ब्रह्मचर्य जाणो.)’ — ए गाथामां कहेल निर्मळ ब्रह्मचर्य, ते निज परमात्मामां स्थित
अतः परं अशुचित्वानुप्रेक्षा कथ्यते । तद्यथा — सर्वाशुचिशुक्रशोणितकारणोत्पन्नत्वात्तथैव
‘‘वसासृग्मांसमेदोऽस्थिमज्जाशुक्राणि धातवः’’ इत्युक्ताशुचिसप्तधातुमयत्वेन तथा
नासिकादिनवरन्ध्रद्वारैरपि स्वरूपेणाशुचित्वात्तथैव मूत्रपुरीषाद्यशुचिमलानामुत्पत्तिस्थानत्वाच्चा-
शुचिरयं देहः । न केवलमशुचिकारणत्वेनाशुचिः स्वरूपेणाशुच्युत्पादकत्वेन चाशुचिः, शुचि
सुगन्धमाल्यवस्त्रादीनामशुचित्वोत्पादकत्वाच्चाशुचिः । इदानीं शुचित्वं कथ्यते —
सहजशुद्धकेवलज्ञानादिगुणानामाधारभूतत्वात्स्वयं निश्चयेन शुचिरूपत्वाच्च परमात्मैव शुचिः ।
‘‘जीवो बह्मा जीवह्नि चेव चरिया हविज्ज जो जदिणो । तं जाण बह्मचेरं
विमुक्कपरदेहभत्तीए ।१।’’ इति गाथाकथितनिर्मलब्रह्मचर्यं तत्रैव निजपरमात्मनि स्थितानामेव
१. आत्मा अने परपदार्थो परस्पर भिन्न अने अन्य होवाथी दरेकना छए कारको परस्पर सर्वथा भिन्न
छे, तेनो अर्थ ए थयो के — कोई परनुं कांई करी शकतुं नथी. जुओ, गाथा ८ नी टीका पा. २७
माटे सर्व प्रकारे उपादेयभूत निज त्रिकाळ परमात्मपदार्थ सन्मुख थई आत्मामां एकत्वरूपे परिणमवुं
ते एकत्वभावना छे. ते शुद्ध परिणमनमां अन्य – भिन्न पदार्थो (जेमां निमित्त पण समाविष्ट छे)नो
निषेध – हेयपणुं आवी जाय छे, ते हेयपणाने अन्यत्व भावना कहे छे.
सप्ततत्त्व-नवपदार्थ अधिकार [ १२५