श्रीपालमहामण्डलेश्वररस्य सम्बन्धिन्याश्रमनामनगरे श्रीमुनिसुव्रततीर्थकर चैत्यालये
शुद्धात्मद्रव्यसंवित्तिसमुत्पन्नसुखामृतरसास्वादविपरीतनारकादिदुःखभयभीतस्य परमात्म-
भावनोत्पन्नसुखसुधारसपिपासितस्य भेदाभेदरत्नत्रयभावनाप्रियस्य भव्यवरपुण्डरीकस्य
भाण्डागाराद्यनेकनियोगाधिकारिसोमाभिधानराजश्रेष्ठिनो निमित्तं श्रीनेमिचन्द्रसिद्धान्तदेवैः पूर्वं
षड्विंशतिगाथाभिर्लघुद्रव्यसंग्रहं कृत्वा पश्चाद्विशेषतत्त्वपरिज्ञानार्थं विरचितस्य बृहद्द्रव्य-
संग्रहस्याधिकारशुद्धिपूर्वकत्वेन व्याख्या वृत्तिः प्रारभ्यते । तत्रादौ ‘‘जीवमजीवं दव्वं’’ इत्यादि
सप्तविंशतिगाथापर्यन्तं षड्द्रव्यपञ्चास्तिकायप्रतिपादकनामा प्रथमोऽधिकारः । तदनन्ततरं
‘‘आसवबंधण’’ इत्याद्येकादशगाथापर्यन्तं सप्ततत्त्वनवपदार्थप्रतिपादनमुख्यतया द्वितीयो
महाधिकारः । ततः परं ‘‘सम्मद्दंसणणाणं’’ इत्यादिविंशतिगाथापर्यन्तं मोक्षमार्गकथनमुख्यत्वेन
तृतीयोऽधिकारश्च । इत्यष्टाधिकपञ्चाशद्गाथाभिरधिकारत्रयं ज्ञातव्यम् । तत्राप्यादौ प्रथमाधिकारे
चतुर्दशगाथापर्यन्तं जीवद्रव्यव्याख्यानम् । ततः परं ‘‘अज्जीवो पुण णेओ’’ इत्यादि
महामंडलेश्वर श्रीपालना ‘आश्रम’ नामना नगरमां, श्री मुनिसुव्रतनाथ तीर्थंकरना
चैत्यालयमां, शुद्धात्मद्रव्यनां संवेदनथी उत्पन्न थयेल सुखामृतना रसास्वादथी विपरीत
नारकादि दुःखोथी भयभीत, परमात्मभावनाथी उत्पन्न थयेल सुखरूपी सुधारसना पिपासु,
भेदाभेद रत्नत्रयनी भावनाना प्रेमी, भव्यवरपुंडरीक, राजकोषना कोषाध्यक्ष वगेरे अनेक
राज्यकार्यना अधिकारी ‘सोम’ नामना राजशेठना निमित्ते श्री नेमिचन्द्र सिद्धांतिदेवे पहेलां
छव्वीस गाथाओथी १लघुद्रव्यसंग्रह बनावीने, पछी विशेष तत्त्वना परिज्ञान माटे बृहद्-
द्रव्यसंग्रहनी रचना करी. तेनी (बृहद् – द्रव्यसंग्रहनी) अधिकारशुद्धिपूर्वक व्याख्यानो
( – टीकानो) प्रारंभ करवामां आवे छे.
त्यां प्रथम ‘‘जीवमजीवं दव्वं’’ इत्यादि सत्तावीस गाथा सुधी छ द्रव्य, पंचास्तिकायनुं
प्रतिपादन करनार पहेलो अधिकार छे. त्यार पछी ‘‘आसवबंधण’’ इत्यादि अगियार गाथा
सुधी सात तत्त्व अने नव पदार्थना प्रतिपादननी मुख्यताथी बीजो महाधिकार छे. त्यार
पछी ‘‘सम्मद्दंसणणाणं’’ इत्यादि वीश गाथा सुधी मोक्षमार्गना कथननी मुख्यताथी त्रीजो
अधिकार छे. ए रीते अठ्ठावन गाथाओ द्वारा त्रण अधिकार जाणवा.
त्यां पण आदिमां पहेला अधिकारमां चौद गाथाओ सुधी जीवद्रव्यनुं व्याख्यान छे.
त्यार पछी ‘‘अज्जीवो पुण णेओ’’ इत्यादि आठ गाथा सुधी अजीव द्रव्यनुं कथन छे.
१. आ लघु द्रव्यसंग्रह आ पुस्तकना अंतमां आपेल छे.
२ ]
बृहद् – द्रव्यसंग्रह