ja javAnI shakti chhe. visheSh — jo koI jIv satat narakamAn jAy to pratham pRithvImAn ATh
vAr, bIjImAn sAt vAr, trIjImAn chha vAr, chothImAn pAnch vAr, pAnchamImAn chAr vAr,
chhaThThImAn traN vAr ane sAtamImAn be vAr ja jaI shake chhe. parantu sAtamI narakamAnthI
nIkaLelo jIv pharI ekavAr te ja athavA bIjI koI narakamAn jAy chhe evo niyam chhe.
narakamAnthI nIkaLelA jIvo baLadev, vAsudev, prativAsudev ane chakravartI nAmanA shalAkA
puruSho thatA nathI. chothI narakamAnthI nIkaLel jIv tIrthankar, pAnchamImAnthI nIkaLel jIv
charamasharIrI, chhaThThImAnthI nIkaLel jIv bhAvalingI muni ane sAtamImAnthI nIkaLel jIv
shrAvak thato nathI. to shun thAy chhe? ‘‘
1narakamAnthI AvelA jIvo karmabhUmimAn sangnI, paryApta
tathA garbhaj manuShya ke tiryanch thAy chhe. sAtamI narakamAnthI Avelo jIv tiryanch ja thAy
chhe.’’2
have, nArakIonAn dukhanun kathan kare chhe — te A pramANe — vishuddha gnAn – darshan
jeno svabhAv chhe, evA nij paramAtmatattvanAn samyakshraddhAn – gnAn – anuShThAnanI bhAvanAthI
utpanna nirvikAr paramAnand jenun ek lakShaN chhe, evA sukhAmRutanA rasAsvAdarahit ane
pAnch indriyanA viShayasukhanA AsvAdamAn lampaT evA mithyAdraShTi jIvoe je narak - Ayu
ane narak - gati Adi pApakarma upArjit karyun hoy chhe, tenA udayathI te narakamAn utpanna
thaIne chAr pRithvIomAn tIvra uShNatAnun dukh, pAnchamI narakanA uparanA traN chaturthAnsh
सप्तम्यां तु कर्मभूमिजमनुष्याणां मत्स्यानामेव । किञ्च — यदि कोऽपि निरन्तरं नरके गच्छति
तदा पृथिवीक्रमेणाष्टसप्तषट्पञ्चचतुस्त्रिद्विसंख्यवारानेव । किन्तु सप्तमनरकादागताः पुनरप्येक-
वारं तत्रान्यत्र वा नरके गच्छन्तीति नियमः । नरकादागता जीवा बलदेववासुदेवप्रतिवासुदेव-
चक्रवर्तिसंज्ञाः शलाकापुरुषाः न भवन्ति । चतुर्थपञ्चमषष्ठसप्तमनरकेभ्यः समागताः क्रमेण
तीर्थंकरचरमदेहभावसंयतश्रावका न भवन्ति । तर्हि किं भवन्ति ? ‘‘णिरयादो णिस्सरिदो
णरतिरिए कम्मसण्णिपज्जत्ते । गब्भभवे उप्पज्जदि सत्तमणिरयादु तिरिएव ।।१।।’’
इदानीं नारकदुःखानि कथ्यन्ते । तद्यथा — विशुद्धज्ञानदर्शनस्वभावनिजपरमात्मतत्त्व-
सम्यक्श्रद्धानज्ञानानुष्ठानभावनोत्पन्ननिर्विकारपरमानन्दैकलक्षणसुखामृतरसास्वादरहितैः
पञ्चेन्द्रियविषयसुखास्वादलम्पटैर्मिथ्यादृष्टिजीवैर्यदुपार्जितं नरकायुर्नरकगत्यादिपापकर्म तदुदयेन
नरके समुत्पद्य पृथिवीचतुष्टये तीव्रोष्णदुःखं, पञ्चम्यां पुनरुपरितनत्रिभागे तीव्रोष्ण-
1. trilokasAr gAthA. 203.2.trilokasAr gAthA. 207.
134 ]
bRuhad – dravyasangrah