manuShyakShetranI bahAr je jyotiShInAn vimAno chhe temanun gaman thatun nathI. te
mAnuShottar parvatanI bahAr pachAs hajAr yojan jaIne, goLAkAre panktinA krame pahelA
kShetrane vInTaLAIne rahe chhe. tyAn pratham valayamAn ekaso chummALIs chandra ane sUrya parasparanA
antare rahe chhe. tenAthI AgaL ek ek lAkh yojan jatAn te ja krame ekek valay thAy
chhe. visheSh A chhe ke pratyek valayamAn chAr chAr chandra ane chAr chAr sUryonI vRuddhi
puShkarArdhanA bAhya bhAgamAn AThamA valay sudhI thAy chhe. pachhI puShkar samudranA praveshamAn
sthit vedikAthI pachAs hajAr yojan pramAN jaLabhAgamAn jaIne pratham valayamAn ekaso
chummALIs chandra ane sUryanun je pahelAn vyAkhyAn karyun chhe tenAthI bamaNA chandra ane sUryavALun
pratham valay chhe. tyArapachhI pUrvokta prakAre ekek lAkh yojan jatAn ekek valay chhe. pratyek
valayamAn chAr chandra ane chAr sUryanI vRuddhi thAy chhe. A ja krame svayambhUramaN samudranA
bahAranA bhAganI vedikA sudhI jyotiShI devonun avasthAn jANavun. jagat prataranA
asankhyAtamA bhAg pramAN A asankhya jyotiShI vimAno akRutrim suvarNamay ane
ratnamay jin – chaityAlayothI shobhit jANavAn. e pramANe sankShepamAn jyotiShka lokanun kathan
pUrun thayun.
have pachhI, Urdhvalokanun kathan kare chhe. te A pramANe — saudharma, ishAn, sAnatkumAr,
ये तु मनुष्यक्षेत्राद्बहिर्भागे ज्योतिष्कविमानास्तेषां चलनं नास्ति । ते च
मानुषोत्तरपर्वताद्बहिर्भागे पञ्चाशत्सहस्राणि योजनानां गत्वा वलयाकारं पंक्तिक्रमेण पूर्वक्षेत्रं
परिवेष्टय तिष्ठन्ति । तत्र प्रथमवलये चतुश्चत्वारिंशदधिकशतप्रमाणाश्चन्द्रास्तथादित्या-
श्चान्तरान्तरेण तिष्ठन्ति । ततः परं योजनलक्षे लक्षे गते तेनैव क्रमेण वलयं भवति । अयन्तु
विशेषः — वलये वलये चन्द्रचतुष्टयं सूर्यचतुष्टयं च वर्धते यावत्पुष्करार्धबहिर्भागे वलयाष्ट-
कमिति । ततः पुष्करसमुद्रप्रवेशे वेदिकायाः सकाशात्पंचाशत्सहस्रप्रमितयोजनानि जलमध्ये
प्रविश्य यत्पूर्वं चतुश्चत्वारिंशदधिकशतप्रमाणं प्रथमवलयं व्याख्यातं तस्माद् द्विगुणसंख्यानं
प्रथमवलयं भवति । तदनन्तरं पूर्ववद्योजनलक्षे गते वलयं भवति चन्द्रचतुष्टयस्य सूर्यचतुष्टयस्य
च वृद्धिरित्यनेनैव क्रमेण स्वयम्भूरमणसमुद्रबहिर्भागवेदिकापर्यन्तं ज्योतिष्कदेवानामवस्थानं
बोधव्यम् । एते च प्रतरासंख्येयभागप्रमिता असंख्येया ज्योतिष्कविमाना अकृत्रिमसुवर्णमय-
रत्नमयजिनचैत्यालयमण्डिता ज्ञातव्याः । इति संक्षेपेण ज्योतिष्कलोकव्याख्यानं समाप्तम् ।
अथानन्तरमूर्ध्वलोकः कथ्यते । तथाहि — सौधर्मेशानसानत्कुमारमाहेन्द्रब्रह्मब्रह्मोत्तर-
154 ]
bRuhad – dravyasangrah