विद्याधरब्रह्मचारिसम्बन्धिनीकथा प्रसिद्धेति । निश्चयेन पुनस्तस्यैव व्यवहारामूढदृष्टिगुणस्य
प्रसादेनान्तस्ततत्त्वबहिस्तत्त्वनिश्चये जाते सति समस्तमिथ्यात्वरागादिशुभाशुभसंकल्प-
विकल्पेष्टात्मबुद्धिमुपादेयबुद्धिं हितबुद्धिं ममत्वभावं त्यक्त्वा त्रिगुप्तिरूपेण विशुद्धज्ञानदर्शन-
स्वभावे निजात्मनि यन्निश्चलावस्थानं तदेवामूढदृष्टित्वमिति । संकल्पविकल्पलक्षणं कथ्यते ।
पुत्रकलत्रादौ बहिर्द्रव्ये ममेदमिति कल्पना संकल्पः, अभ्यन्तरे सुख्यहं दुःख्यहमिति
हर्षविषादकारणं विकल्प इति । अथवा वस्तुवृत्त्या संकल्प इति कोऽर्थो विकल्प इति तस्यैव
पर्यायः ।।४।।
अथोपगूहनगुणं कथयति । भेदाभेदरत्नत्रयभावनारूपो मोक्षमार्गः स्वभावेन शुद्ध एव
तावत्, तत्राज्ञानिजननिमित्तेन तथैवाशक्तजननिमित्तेन च धर्मस्य पैशुन्यं दूषणमपवादो
दुष्प्रभावना यदा भवति तदागमाविरोधेन यथाशक्त्यऽर्थेन धर्मोपदेशेन वा यद्धर्मार्थं दोषस्य
झम्पनं निवारणं क्रियते तद्व्यवहारनयेनोपगूहनं भण्यते । तत्र मायाब्रह्मचारिणा
shrAvikA tathA chandraprabh nAmanA vidyAdhar brahmachArInI kathAo prasiddha chhe. nishchayathI to te
ja vyavahAr – amUDhadraShTiguNanA prasAdathI1 antatattva ane bahitattvano nishchay thatAn samasta
mithyAtva – rAgAdi shubhAshubh sankalpa – vikalpomAn iShTabuddhi – Atmabuddhi – upAdeyabuddhi –
hitabuddhi – mamatvabhAvano tyAg karIne triguptirUpe vishuddhagnAnadarshanasvabhAvI nijAtmAmAn je
nishchaL sthiti karavI, te ja amUDhadraShTipaNun chhe. sankalpa ane vikalpanun lakShaN kahe chhe
putra, strI Adi bAhyadravyomAn ‘A mArAn chhe’ evI kalpanA te sankalpa chhe, antarangamAn ‘hun
sukhI chhun, hun dukhI chhun’ em harSha – viShAd karavo te vikalpa chhe, athavA vAstavikapaNe
sankalpano artha shun? vikalpa e ja. (sankalpa e ja vikalpa) te tenI ja paryAy chhe. (sankalpa,
vikalpanI ja paryAy chhe). 4.
have upagUhanaguN kahe chhe — bhedAbhed2 ratnatrayanI bhAvanArUp mokShamArga
svabhAvathI shuddha ja chhe. temAn agnAnI manuShyonA nimitte tathA ashakta manuShyonA nimitte
dharmanI nindA – doSh – apavAd ke aprabhAvanA jyAre thAy chhe, tyAre AgamanA avirodhapaNe
shakti anusAr dhanathI ke dharmopadeshathI dharmane mATe je doShone DhAnkavAmAn Ave chhe athavA
dUr karavAmAn Ave chhe, te vyavahAranayathI upagUhanaguN kahevAy chhe. te viShayamAn mAyAchArathI
1. vyavahAranA prasAdathI arthAt jyAre potAnI sanmukhatArUp nishchay prasAd hoy, tyAre nimittane
vyavahAranaye prasAd kahevAmAn Ave chhe.
2. bhed ratnatray vyavahAranaye shuddha chhe ane abhed ratnatray nishchayanaye shuddha chhe, banne sAthe hoy chhe.
194 ]
bRuhad – dravyasangrah