‘‘विवज्जियं’’ इत्युक्तलक्षणसंशयविमोहविभ्रमैर्वर्जितं, ‘‘अप्पपरसरूवस्स गहणं’’ सहजशुद्ध-
केवलज्ञानदर्शनस्वभावस्वात्मरूपस्य ग्रहणं परिच्छेदनं परिच्छित्तिस्तथा परद्रव्यस्य च भावकर्म-
द्रव्यकर्मनोकर्मरूपस्य जीवसम्बन्धिनस्तथैव पुद्गलादिपञ्चद्रव्यरूपस्य परकीयजीवरूपस्य च
परिच्छेदनं यत्तत् ‘‘सम्मण्णाणं’’ सम्यग्ज्ञानं भवति । तच्च कथंभूतं ? ‘‘सायारं’’ घटोऽयं
पटोऽयमित्यादिग्रहणव्यापाररूपेण साकारं सविकल्पं व्यवसायात्मकं निश्चयात्मकमित्यर्थः ।
पुनश्च किं विशिष्टं ? ‘‘अणेयभेयं तु’’ अनेकभेदं तु पुनरिति ।
तस्य भेदाः कथ्यन्ते । मतिश्रुतावधिमनःपर्ययकेवलज्ञानभेदेन पञ्चधा । अथवा
श्रुतज्ञानापेक्षया द्वादशाङ्गमङ्गबाह्यं चेति द्विभेदम् । द्वादशाङ्गानां नामानि कथ्यन्ते । आचारं,
सूत्रकृतं, स्थानं, समवायनामधेयं, व्याख्याप्रज्ञप्तिः, ज्ञातृकथा, उपासकाध्ययनं, अन्तकृतदशं,
अनुत्तरोपपादिकदशं, प्रश्नव्याकरणं, विपाकसूत्रं, दृष्टिवादश्चेति । दृष्टिवादस्य च परिकर्म-
सूत्रप्रथमानुयोगपूर्वगतचूलिकाभेदेन पञ्चभेदाः कथ्यन्ते । तत्र चन्द्रसूर्यजम्बूद्वीपद्वीपसागर-
व्याख्याप्रज्ञप्तिभेदेन परिकर्म पञ्चविधं भवति । सूत्रमेकभेदमेव । प्रथमानुयोगोऽप्येकभेदः।
draShTAnt — chhIpamAn chAndInun gnAn. ‘‘विवज्जियं’’ A pUrvokta lakShaNovALA sanshay, vimoh ane
vibhramathI rahit, ‘‘अप्पपरसरूवस्स गहणं’’ sahaj shuddha kevaLagnAn – darshanasvabhAvI
nijAtmasvarUpanun grahaN – parichchhedan – parichchhiti ane paradravyanun svarUp arthAt bhAvakarma –
dravyakarma – nokarmanun svarUp, pudgal Adi pAnch dravyonun svarUp tathA anya jIvanun svarUp
jANavun te ‘‘सम्मण्णाणं’’ samyakgnAn chhe. te kevun chhe? ‘‘सायारं’’ A ghaT chhe, A vastra chhe
ityAdi jANavAnA vyApArarUpe sAkAr chhe; savikalpa – vyavasAyAtmak – nishchayAtmak evo
(‘sAkAr’no) artha chhe. vaLI kevun chhe? ‘‘अणेयभेयं तु’’ anek bhedovALun chhe.
samyaggnAnanA bhed kahevAmAn Ave chhe — matignAn, shrutagnAn, avadhignAn,
manaparyayagnAn ane kevaLagnAn — e bhedothI samyaggnAn pAnch prakAranun chhe athavA
shrutagnAnanI apekShAe dvAdashAng ane angabAhya — e rIte be prakAranun chhe. bAr anganAn nAm
kahevAmAn Ave chhe — AchArAng, sUtrakRutAng, sthAnAng, samavAyAng, vyAkhyApragnapti ang,
gnAtRukathAng, upAsakAdhyayanAng, antakRutadashAng, anuttaropapAdikadashAng, prashnavyAkaraNAng,
vipAkasUtrAng ane draShTivAd — e bAr angonAn nAm chhe. draShTivAd nAmanA bAramA anganA
parikarma, sUtra, prathamAnuyog, pUrvagat ane chUlikA — e pAnch bhedonun kathan karavAmAn Ave
chhe — temAn chandrapragnapti, sUryapragnapti, jambUdvIpapragnapti, dvIpasAgarapragnapti ane
vyAkhyApragnapti — e rIte parikarma pAnch prakAre chhe. sUtra ek ja prakAre chhe. prathamAnuyogano
202 ]
bRuhad – dravyasangrah