संसयविमोहविब्भमविवज्जियं अप्पपरसरूवस्स ।
गहणं सम्मण्णाणं सायारमणेयभेयं तु ।।४२।।
संशयविमोहविभ्रमविवर्जित आत्मपरस्वरूपस्य ।
ग्रहणं सम्यक् ज्ञानं साकारं अनेकभेदं च ।।४२।।
व्याख्या : — ‘‘संसयविमोहविब्भमविवज्जियं’’ ‘‘संशयः’’ शुद्धात्मतत्त्वादिप्रतिपादक-
मागमज्ञानं किं वीतरागसर्वज्ञप्रणीतं भविष्यति परसमयप्रणीतं वेति, संशयः । तत्र दृष्टान्तः —
स्थाणुर्वा पुरुषो वेति । ‘‘विमोहः’ परस्परसापेक्षनयद्वयेन द्रव्यगुणपर्यायादिपरिज्ञानाभावो
विमोहः । तत्र दृष्टान्तः — गच्छत्तृणस्पर्शवद्दिग्मोहवद्वा । ‘‘विभ्रमः’’ अनेकान्तात्मकवस्तुनो
नित्यक्षणिकैकान्तादिरूपेण ग्रहणं विभ्रमः । तत्र दृष्टान्त : — शुक्तिकायां रजतविज्ञानवत् ।
pratipAdan kare chhe —
gAthA 42
gAthArtha — AtmA ane parapadArthonA svarUpane sanshay, vimoh ane vibhramarahit
jANavun te samyakgnAn chhe; te sAkAr ane anek bhedovALun chhe.
TIkA — ‘‘संसयविमोहविब्भमविवज्जियं’’ sanshay – shuddha AtmatattvAdinun pratipAdak
shAstragnAn shun vItarAg sarvagne kahelun te satya hashe ke anyamatIoe kahelun satya hashe, e
sanshay chhe. tenun draShTAnt – jhADanun ThUnThun chhe ke mANas chhe? vimoh — paraspar sApekSha1 dravyArthik
ane paryAyArthik e banne nayo pramANe dravya – guN – paryAyAdinA gnAnano abhAv te vimoh
chhe. tyAn draShTAnt — gaman karanAr puruShane pagamAn tRuN Adino sparsha thatAn spaShTa gnAn na
thAy ke sheno sparsha thayo te athavA dishA bhUlAI javI te. vibhram — anekAntAtmak vastune
‘A nitya ja chhe,’ ‘A kShaNik ja chhe’ em ekAntarUp jANavun, te vibhram chhe. tenun
1. dravyArthikanay ane paryAyArthikanay ekabIjAnI apekShA sahit hoy chhe, nirapekSha hotA nathI. jemake, dravyanun
gnAn mukhya hoy tyAre paryAyanun gnAn gauN hoy chhe, sarvathA abhAvarUp hotun nathI – paryAyano sarvathA
asvIkAr hoto nathI.
sansay vimoh vibhram dUri, ApA parakUn gahai jarUri;
so hai samyakgnAn, anek, bhed lIyen sAkAr aTek. 42.
mokShamArga adhikAr [ 201